Της Χρυσούλας Παχή,
Η πλειοψηφία των ανθρώπων, όταν σκέφτεται τη λέξη «τοκετός» φαντάζεται μια γυναίκα ξαπλωμένη ή σε κεκλιμένη θέση σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου. Αυτή η «ξαπλωμένη» θέση είναι γνωστή και ως θέση λιθοτομής. Πιο συγκεκριμένα, η επίτοκος βρίσκεται σε ύπτια θέση με τους μηρούς και τα γόνατα σε κάμψη και το περίνεο στην άκρη της εξεταστικής καρέκλας. Είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη θέση στον δυτικό κόσμο εδώ και εκατοντάδες χρόνια.
Ωστόσο, με μια σύντομη ματιά στο παρελθόν θα παρατηρήσουμε πως η θέση αυτή ήταν κάθε άλλο παρά κοινότυπη. Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τον μεσαίωνα, οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν ένα ειδικό σκαμνί (birthing stool – σκαμνί τοκετού), που διευκόλυνε τη διαδικασία της εξώθησης του νεογνού, προσφέροντας στήριξη και σωστή τοποθέτηση της πυέλου. Εάν δεν υπήρχε το σκαμνί τότε η γυναίκα λύγιζε τα γόνατά της ή βρισκόταν σε καθιστή θέση.
Για παράδειγμα, στην αρχαία Ελλάδα η γυναίκα βρισκόταν ξαπλωμένη στα αρχικά στάδια του τοκετού και μετά μεταφερόταν στο σκαμνί ή λύγιζε τα γόνατά της και στηριζόταν ανάμεσα σε δύο τούβλα. Με τη βοήθεια της βαρύτητας ο τοκετός γινόταν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά. Παρόμοιες πρακτικές ακολουθούσαν και άλλοι πολιτισμοί, όπως οι Αιγύπτιοι.
Πώς, όμως, με τόση εμπειρία επάνω σε αυτές τις θέσεις καταλήξαμε να χρησιμοποιούμε αυτή της λιθοτομής;
Μεταφερόμαστε στα μέσα του 17ου αιώνα, την εποχή του Λουδοβίκου του 14ου Βασιλιά της Γαλλίας. Πολλοί ιστορικοί ισχυρίζονταν πως ο Βασιλιάς Λουδοβίκος ήταν παθιασμένος με το να βλέπει τις γυναίκες και τις ερωμένες του να γεννάνε, και τις ανάγκαζε να ξαπλώνουν σε ένα κρεβάτι αφού η καθιστή θέση δεν του παρείχε την πλήρη εικόνα. Ούσες ξαπλωμένες ο τοκετός υποτίθεται πως επιβραδυνόταν, και ο Βασιλιάς μπορούσε να τον παρακολουθεί πιο στενά.
Όμως, οι ισχυρισμοί αυτοί δεν έχουν καμία βάση και η θεωρία αυτή δεν είναι παρά ένας μύθος.
Τα εύσημα για την θέση της λιθοτομής ανήκουν στον γυναικολόγο της εποχής, Φρανσουά Μορισό. Ο Δρ. Μορισό παρατήρησε ότι ο τοκετός κρατούσε αρκετές ώρες – ακόμη και ημέρες – και ήταν επικίνδυνο η επίτοκος να βρισκόταν σε θέση με τα γόνατα λυγισμένα ή όρθια. Με την τοποθέτησή της στο κρεβάτι, η πίεση στα πόδια και τη μέση μειωνόταν, και ο γιατρός ή η μαία είχε πιο εύκολη πρόσβαση για τυχόν παρεμβάσεις.
Έτσι, η γυναίκα γεννούσε άνετα, με λιγότερο πόνο, και βρισκόταν ήδη στο κρεβάτι όπου θα παρέμεινε για να αναρρώσει και να ξεκουραστεί. Η πρακτική αυτή ήταν τόσο αποτελεσματική, που υιοθετήθηκε και από τον υπόλοιπο πληθυσμό και συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.
Στη σύγχρονη εποχή, η θέση λιθοτομής αποφεύγεται στα πρώτα στάδια του τοκετού, διότι έχει πολλά μειονεκτήματα όπως η ελάττωση του χώρου του πυελογεννητικού σωλήνα και η πρόκληση υπότασης από την άσκηση πίεσης στα αιμοφόρα αγγεία, με αποτέλεσμα τη μη επαρκή αιμάτωση της μήτρας. Επιπροσθέτως, η μη εκμετάλλευση του ρόλου της βαρύτητας στον τοκετό τον καθιστά ακόμη πιο δύσκολο, παρόλο που οι συστολές γίνονται πιο έντονες.
Παρ’ όλα αυτά, είναι ιδανική σε περιπτώσεις όπου το ιατρικό προσωπικό θα χρειαστεί να παρέμβει ή να μετακινήσει τη γυναίκα στο πλάι ή σε εντελώς ξαπλωμένη (ύπτια) θέση. Είναι προφανές ότι μια επίτοκος στην όποια έχει χορηγηθεί επισκληρίδιος, δε θα μπορεί να σταθεί και να στηριχτεί από μόνη της, παρά μόνο όταν περάσει η επίδραση της αναισθησίας. Επίσης, παρεμβάσεις όπως η περινεοκτομή ή η καισαρική τομή, διενεργούνται όταν η γυναίκα βρίσκεται ξαπλωμένη. Τέλος, η προβολή του νεογνού είναι πιο ξεκάθαρη όταν η γυναίκα βρίσκεται σε θέση λιθοτομής και αναλόγως την περίπτωση, ο γιατρός επιτρέπει την αλλαγή σε όποια άλλη θέση είναι εφικτή και επιθυμεί η γυναίκα.
Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε πολλές μαίες και πολλούς μαιευτήρες να ενθαρρύνουν τη γυναίκα να προχωράει, να δοκιμάζει διαφορετικές θέσεις, αντί να καταλήξει αμέσως στη θέση λιθοτομής. Ενστικτωδώς, οι περισσότερες γυναίκες τοποθετούν το σώμα τους σε θέσεις καθιστές, με λυγισμένα τα γόνατα, ή όπως αλλιώς τους βοηθάει η βαρύτητα. Βέβαια, δεν έχουν όλες τις ίδιες ανάγκες και προτιμήσεις ειδικά όταν εμπλέκονται και προβλήματα στον τοκετό.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν υπάρχει «σωστή» ή «λάθος» θέση για να γεννήσει μια γυναίκα.
To 1985 εκδίδεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ένας πρακτικός οδηγός με τίτλο «Φροντίδα για τον Φυσιολογικό Τοκετό», όπου αναφέρεται ότι κάθε επίτοκος πρέπει να έχει ελευθερία στην επιλογή της θέσης και της κίνησης και να ενθαρρύνεται να μη μένει σε ύπτιες θέσεις κατά τη διάρκεια του τοκετού, όποτε αυτό είναι εφικτό.
Κάθε γυναίκα πρέπει πάντα να ακούει τις ανάγκες του σώματός της και να ακολουθεί τις οδηγίες των ειδικών, όταν αυτές είναι απαραίτητες για την υγεία της ίδιας και του μωρού της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Donald Todman, “Childbirth in ancient Rome: from tradition folklore to obstetrics”, Australian & New Zealand Journal of Obstetrics and Gynecology, 2007, 83.
- Jing Huanga Yu Zanga Li-Hua RenaFeng- Juan Li Hong Lua, “A review and comparison of common maternal positions during the second-stage of labor”, School of Nursing, Peking University, Beijing, China (2 March 2019). Διαθέσιμο εδώ
- American Journal of Obstetrics and Gynecology (volume 82, issue 4, P943-954), Position of women in childbirth; a study in data quality control. Frada Naroll, M.A. Raoul Naroll, Ph.D. Forrest H. Howard, M.D, October 01, 1961. Διαθέσιμο εδώ
- Wegner,Josef, “The Magical Birth Brick”, Expedition Magazine 48.2 (Pennsylvania Museum, 2006/ Web. 03 April 2022). Διαθέσιμο εδώ
- The physical activity of parturition in ancient Egypt: textual and epigraphical sources, scielo.isciii.es. Διαθέσιμο εδώ
