Της Σοφίας Τσαπαδά,
Ένας πόλεμος είναι πάντα φρικτός και επιφέρει τρομερές συνέπειες στους λαούς. Κάποια εγκλήματα, όμως, είναι τόσο απάνθρωπα που η θύμηση τους και μόνο μας προκαλεί αβάσταχτη στεναχώρια, θυμό αλλά και αποστροφή. Αποστροφή για το που μπορεί να φτάσει κάποιος όταν αποκτήσει εξουσία και είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει, στερώντας από άλλους ανθρώπους μέχρι και τις ζωές τους, γιατί απλά θεωρεί πως δεν αξίζουν και είναι κατώτεροι του ίδιου, αλλά και αυτού που θεωρεί ως ιδανικού και άξιου. Σε αυτά τα εγκλήματα συγκαταλέγεται και το Ολοκαύτωμα, το οποίο αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες. Ο συστηματικός και βιομηχανοποιημένος χαρακτήρας της εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων (Εβραίων, Ρομά, ομοφυλόφιλών, κομμουνιστών, Μαρτύρων του Ιεχωβά, ανθρώπων με ψυχικές νόσους και σωματικές αναπηρίες) είναι αποτέλεσμα της ηγεσίας του δικτάτορα Αδόλφου Χίτλερ. Ο ίδιος θέλησε να δημιουργήσει την «Άρια Φυλή», μία ομάδα ανθρώπων με «ανώτερα» χαρακτηριστικά. Όσοι θεωρήθηκαν «μη Άριοι», δηλαδή κατώτεροι και ανάξιοι, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν με ιδιαίτερα σκληρούς και βίαιους τρόπους.
Το Ολοκαύτωμα και όλα τα εγκλήματα που πραγματοποιήθηκαν, έγιναν στο όνομα του ναζισμού. Η ιδεολογία αυτού του ολοκληρωτικού καθεστώτος που θεώρησε πως η πρόοδος της ανθρωπότητας ήταν άρρηκτα εξαρτημένη από την Άρια Φυλή και έκανε τα πάντα για να «διατηρήσει την καθαρότητα της», δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Ίσως σήμερα να μην μαζεύουν τους ανθρώπους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης και να μη τους δολοφονούν σε θαλάμους αερίων, όμως η πίστη σε «ανώτερες» και «κατώτερες» φυλές συνεχίζει να υπάρχει και εμφανίζεται με διάφορους τρόπους. Φαινόμενα ναζισμού και φασισμού συναντάμε, τόσο στην κοινωνική, όσο και στην πολιτική σκηνή. Οτιδήποτε συμβαίνει στη μία επηρεάζει και την άλλη και προκαλούνται οι ανάλογες συνέπειες.
Αρχικά όμως, ίσως θα ήταν χρήσιμο να προσδιοριστούν οι δύο έννοιες:
- Ο όρος φασισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη “fascismo” (“fasces” ήταν το σύμβολο εξουσίας των δικαστών στην αρχαία Ρώμη και απεικόνιζε ράβδους δεμένες γύρω από έναν πέλεκυ). Είναι ένα πολιτικοκοινωνικό σύστημα της άκρας δεξιάς με έντονα αυταρχικό και εθνικιστικό χαρακτήρα, που καταργεί τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία και βασίζεται στον μονοκομματισμό και στον ολοκληρωτισμό. Επιπλέον χαρακτηριστικά του είναι οι αυταρχικές ενέργειες και πράξεις καθώς και οι καταπιεστικές, δεσποτικές συμπεριφορές. Ιστορικά, ήταν ένα δικτατορικό καθεστώς, που με αρχηγό τον Μουσολίνι επικράτησε στην Ιταλία.
- Ο όρος ναζισμός είναι η συντόμευση της γερμανικής λέξης “Nationalsozialismus” (εθνικοσοσιαλισμός). Εμφανίστηκε πρώτη φορά πριν το 19ο αιώνα, αλλά εφαρμόστηκε το 1933, με την άνοδο του ναζιστικού κόμματος του Χίτλερ στην εξουσία. Συνδέεται, όπως άλλωστε αναφέρθηκε και παραπάνω, με τη δημιουργία της Άριας Φυλής. Πρόκειται για μια μοναδική εκδοχή του φασισμού που ενσωματώνει τον βιολογικό ρατσισμό και τον αντισημιτισμό (το μίσος και η εχθρότητα εναντίον των Εβραίων). Οι βάσεις του τέθηκαν από στοιχεία του ακροδεξιού γερμανικού εθνικιστικού κινήματος και από αντικομουνιστικές παραστρατιωτικές ομάδες, που δημιουργήθηκαν μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Γερμανία.
Πώς, όμως, ξεκινάει κανείς να πιστεύει ότι ο ίδιος και η χώρα του υπερέχει των υπολοίπων; Σίγουρα από την εκπαίδευση. Τα παιδιά στο σχολείο διδάσκονται να αγαπούν την πατρίδα τους, να την έχουν πάνω απ’ όλα και να είναι έτοιμα ανά πάσα ώρα και στιγμή να την υπερασπιστούν με πάθος και τιμή. Μαθαίνουν για τα κατορθώματα των προγόνων τους και κάνουν παρελάσεις για να τους τιμήσουν. Σε όλα αυτά πάντα οι Έλληνες, για παράδειγμα, παρουσιάζονται ως οι ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε ελεύθεροι εμείς σήμερα, «πολέμησαν σαν παλικάρια απέναντι στον εχθρό» και «παρόλο που ήταν λιγότεροι κατάφεραν να νικήσουν γιατί στις φλέβες τους κυλούσε ελληνικό αίμα». Επιπλέον, μαθαίνουν τραγούδια που υποτιμούν και χλευάζουν τους άλλους λαούς. Έτσι, αρχίζει κανείς σιγά-σιγά να διαμορφώνει μία εθνικιστική αλλά και ρατσιστική άποψη. Αλήθεια, πώς θα ήταν τα πράγματα αν λέγαμε στα παιδιά για τα αποτρόπαια εγκλήματα που έκανε ο δικός τους λαός; Αν γνώριζαν πόσους ανθρώπους σκότωσαν και βίασαν οι «άξιοι πρόγονοι» τους; Δε θα ήταν άραγε ενδιαφέρον να μάθαιναν ότι και οι Έλληνες υπήρξαν κακοί στην Ιστορία και δεν ήταν πάντα αυτό που θέλει να παρουσιάζει η κοινωνία;
Όλη αυτή την εθνικιστική «πλύση εγκεφάλου» στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια κυρίως εκπαίδευση, ακολουθεί ο στρατός. Όλοι οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι από το 18ο έτος της ηλικίας τους και μετά να στρατευτούν. Στο όνομα πάλι μίας πατρίδας αναγκάζονται να βάλουν σε αναμονή τη ζωή τους και να αφήσουν πράγματα σημαντικά και ουσιαστικά για να υπακούν σε εντολές, να κάνουν θελήματα και να σκύβουν το κεφάλι στα θέλω και πιστεύω των ανωτέρων τους.
Μετά από όλα αυτά δεν είναι περίεργο που δημιουργούνται φασιστικές ομάδες σε σχολεία και που τα ρατσιστικά επεισόδια γίνονται όλο και συχνότερα τον τελευταίο καιρό. Κάπως έτσι θα έλεγε κανείς ότι φτάσαμε στο σημείο να έχουμε ένα νεοναζιστικό κόμμα στη Βουλή, μία εγκληματική οργάνωση που σκότωνε, ασκούσε βία σε αλλοδαπούς, αλλά παρ’ όλα αυτά, μέχρι πρότινος, είχε λόγο και βήμα. Από ότι φαίνεται, λοιπόν, η άκρα δεξιά δεν είναι κατάλοιπο του παρελθόντος. Ο ρατσιστικός λόγος και η ξενοφοβία, που αρχίζουν να δημιουργούνται από πολύ μικρές και εύπλαστες ηλικίες, είναι οι αιτίες για την ανάπτυξη όλων αυτών των φασιστικών και ναζιστικών συμπεριφορών. Ο φόβος των ανθρώπων για οτιδήποτε διαφορετικό καθώς και η πίστη ότι «οι μετανάστες και οι πρόσφυγες θα τους πάρουν τις δουλειές, και ότι ευθύνονται για την ανεργία την οικονομική τους εξαθλίωση», τους ωθεί σε ακραίες και απάνθρωπες αντιδράσεις απέναντι σε άτομα πραγματικά αθώα.
Όλα τα παραπάνω φαινόμενα δεν εμφανίζονται μόνο στην Ελλάδα αλλά σε πολλές χώρες του κόσμου και ίσως αυτό θα έπρεπε να μας προβληματίζει. Εάν οι κοινωνίες ήθελαν, θα μπορούσαν να διδάξουν σωστά τα παιδιά τους. Θα μπορούσαν να μάθουν στους λαούς τους να μην μισούν άλλους λαούς, άλλα ήθη και έθιμα. Όμως όλο το σύστημα είναι δομημένο έτσι που τα μίση, οι διχόνοιες και οι εχθρότητες εξυπηρετούν πολλούς σκοπούς και γι’ αυτό συντηρείται με όποια συνέπεια αυτό μπορεί να έχει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φασισμός, foundation.parliament.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ναζισμός – Εθνικοσοσιαλισμός, foundation.parliament.gr, διαθέσιμο εδώ
