Της Παρής Στεφανή,
Ο Κανονισμός 1259/2010 (Ρώμη ΙΙΙ) για τη θέσπιση ενισχυμένης συνεργασίας στον τομέα του δικαίου που είναι εφαρμοστέο στο διαζύγιο και στο δικαστικό χωρισμό ισχύει στην Ελλάδα, στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στο Λουξεμβούργο, στη Μάλτα, στη Σλοβενία, όπως και σε πολλές άλλες ακόμη χώρες. Απώτερος σκοπός του εν λόγω νομοθετήματος αποτελεί, όπως είναι εύλογο, η ασφάλεια του δικαίου, αλλά και η ευελιξία του, όπως και ο περιορισμός της ελευθερίας του ενός εκ των συζύγων προς επιλογή forum. Η συγκεκριμένη δυνατότητα είναι γνωστή ως forum shopping .
Ο Κανονισμός Ρώμη ΙΙΙ διακρίνεται για τον οικουμενικό χαρακτήρα του. Το δίκαιο το οποίο υποδεικνύεται από τους κανόνες και τις διατάξεις του δύναται να είναι το δίκαιο οποιουδήποτε κράτους, ακόμη κι αν αυτό δεν αποτελεί κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο εν λόγω, λοιπόν, κανονισμός, αντικαθιστά το άρθρο 16 ΑΚ, υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζεται σε υλικό και χρονικό επίπεδο (δεν αφορά ιδιωτικά διαζύγια αφενός, και εφαρμόζεται από τις 21 Δεκεμβρίου 2010 αφετέρου).
Εκ πρώτης όψεως, εάν περιοριστούμε σε μια επιφανειακή ανάγνωση του άρθρου 5 του Κανονισμού θα αντιληφθούμε πως, με αυτή τη διάταξη, παρέχεται στους συζύγους η ευχέρεια να επιλέξουν εκείνοι το διαζύγιο ή το δικαστικό χωρισμό τους. Αυτό, όμως, που οφείλουμε να σκεφθούμε και να γνωρίζουμε είναι πως η αυτονομία της βούλησής τους σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτη και απεριόριστη. Συγκεκριμένα, πραγματοποιείται ρητή απαρίθμηση από τον Κανονισμό των εννόμων τάξεων, μεταξύ των οποίων δύνανται οι σύζυγοι να επιλέξουν. Ratio της διάταξης αποτελεί η βούληση και η σκέψη του νομοθέτη πως «το διαζύγιο πρέπει να διέπεται από δίκαιο με το οποίο οι σύζυγοι διατηρούν ιδιαίτερους δεσμούς ή από τη lex fori».
Επομένως, τα δίκαια, εκ των οποίων μπορεί να πραγματοποιηθεί επιλογή από τους συζύγους, έχοντας διαζευκτικό χαρακτήρα, είναι: το δίκαιο του κράτους της συνήθους διαμονής των συζύγων, τη στιγμή κατά την οποία λαμβάνει χώρα η σύναψη της συμφωνίας για την επιλογή δικαίου, ή το δίκαιο της τελευταίας κατά σειρά συνήθους διαμονής των συζύγων, σε περίπτωση που ένας εξ αυτών εξακολουθεί να διαμένει εκεί τη στιγμή που συνάπτεται η συμφωνία, ή το δίκαιο της ιθαγένειας που διαθέτει ένας εκ των συζύγων τη στιγμή της σύναψης της συμφωνίας, ή το δίκαιο του δικάζοντος δικαστή.
Αυτονοήτως, οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα, όπως είναι εύλογο, να τροποποιήσουν την επιλογή τους οποιαδήποτε στιγμή έως το χρονικό σημείο που το δικαστήριο αναλαμβάνει την υπόθεση, και, σε περίπτωση που προβλέπεται από τη lex fori, πως η επιλογή μπορεί να τροποποιηθεί και μεταγενέστερα, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, τότε ισχύει και αυτή η δυνατότητα.
Αξιοσημείωτο είναι το δημόσιο διαδικτυακό σύστημα ενημέρωσης που έχει δημιουργηθεί, με την απόφαση 2001/470/ΕΚ, το οποίο συμβάλλει στην παροχή αναγκαίων πληροφοριών, σχετικών με το εκάστοτε εθνικό δίκαιο, προκειμένου οι σύζυγοι να δύνανται να επιλέξουν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα.
Η συμφωνία, όπως είναι εύλογο, είναι απαραίτητο να είναι έγγραφη και, ταυτόχρονα, να φέρει την ημερομηνία και τις υπογραφές αμφότερων των συζύγων, σύμφωνα με το άρθρο 7 του Κανονισμού, το οποίο αναφέρεται στο τυπικό κύρος της εκάστοτε συμφωνίας.
Στην περίπτωση, ωστόσο, κατά την οποία δεν πραγματοποιηθεί επιλογή δικαίου, βάσει του άρθρου 8 του Κανονισμού, εφαρμόζεται διαδοχικά: το δίκαιο της κοινής συνήθους διαμονής των συζύγων, με χρονικό ορόσημο την υποβολή της αγωγής στο δικαστήριο, το δίκαιο της τελευταίας κατά σειρά συνήθους διαμονής των συζύγων, υπό την προϋπόθεση ότι η διαμονή υφίσταται, τουλάχιστον, το τελευταίο έτος από την αγωγή και ο ένας εκ των συζύγων διατηρεί τη διαμονή του στο εν λόγω κράτος, το δίκαιο της κοινής ιθαγένειας των συζύγων, και, τέλος, εάν υπάρχει έλλειψη του συνόλου των άρτι αναφερθέντων, το δίκαιο της lex fori.
Συμπερασματικά, το προαναφερθέν άρθρο 16 ΑΚ εφαρμόζεται εξαιρετικά στις περιπτώσεις, παραδείγματος χάριν, μη δικαστικών χωρισμών, που δεν εμπίπτουν, δηλαδή, υλικά ή χρονικά στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού Ρώμη ΙΙΙ . Ο Κανονισμός αυτός εφαρμόζεται από την 21η Ιουνίου 2012, με εξαίρεση το άρθρο 17, το οποίο εφαρμόζεται από την 21η Ιουνίου 2011.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Α. Γραμματικάκη-Αλεξίου/Ζ., Παπασιώπη-Πασιά/Ε. Βασιλακάκης, Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, εκδόσεις Σάκκουλα, 2017
- Χαράλαμπος Παμπούκης, Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη, 2020
