Της Μυρτώς Κατσούλη,
Μετά από την ευρύτερη γνωστοποίηση και δημοσιότητα, που έλαβε το περιστατικό της μητέρας των τριών παιδιών στην Πάτρα, γεννώνται πολλοί προβληματισμοί για ακόμα μία φορά για τις ενδεχόμενες σωφρονιστικές προεκτάσεις που θα λάβει το ζήτημα, αν και εφόσον ληφθεί από το δικαστήριο καταδικαστική απόφαση, η οποία θα προβλέπει το ύψος της επιδικαζόμενης ποινής.
Μέχρι την εκδίκαση της εν λόγω υπόθεσης, ισχύει το τεκμήριο της αθωότητας της μητέρας και η ίδια χαίρει του δικαιώματος παροχής έννομης προστασίας, όπως και κάθε άλλο πρόσωπο που διώκεται για παραβατική συμπεριφορά. Σίγουρα, υπάρχουν διάφορα τεκμήρια που μπορούν να αποδείξουν την τέλεση ή όχι της συγκεκριμένης πράξης, ωστόσο το δικαστήριο είναι το αρμόδιο να κρίνει αν όντως συντρέχουν τα πραγματικά περιστατικά, ώστε να στοιχειοθετηθεί το έγκλημα και όχι οι μιντιακές και δημοσιογραφικές κατακραυγές, που αποδίδουν και τροφοδοτούν τη λαϊκή δικαιοσύνη.
Δημιουργείται, επιπλέον, προβληματισμός για το εάν η δικαστική δικαιοσύνη, ο τρόπος και τα μέσα απονομής της είναι ικανά να περιστείλουν εν γένει το έγκλημα και να καταδείξουν ορισμένες πράξεις, προκειμένου να σωφρονιστεί ο ανθρώπινος νους και να παραδειγματιστεί από το ήδη προβλεπόμενο νομικό σύστημα. Καθώς, μέσα στο πλαίσιο έκτισης της ποινής, είναι δυνατόν, αλλά και θεμιτό να προβλέπεται ένα εν γένει σύστημα εκπαίδευσης και όχι απλώς τιμωρίας, το οποίο δεν προσδίδει κάποιο όφελος στον άνθρωπο.
Είναι αλήθεια πως σε οικονομικά ασθενέστερες χώρες, το έγκλημα είναι συνηθέστερο ως τρόπος διαφυγής, αλλά και βιοπορισμού. Στην Κολομβία, για παράδειγμα, ή στη Βραζιλία κυριαρχούν καρτέλ ναρκωτικών, μέσα στα οποία και κατά τη δράση τους τελούνται και άλλων ειδών εγκλήματα, όπως ανθρωποκτονίες, απειλές, απάτες, παράνομες οπλοκατοχές και οπλοχρησίες. Φυσικά, το έγκλημα δεν συνδέεται αμιγώς με το οικονομικό πρεστίζ μιας χώρας, καθώς δεν είναι ασφαλές και απόλυτο αυτό το κριτήριο, για να παρατηρηθεί εγκληματική δράση. Πόσα εγκλήματα διαπράττονται, εξάλλου, στις αναπτυγμένες χώρες, καθώς η φύση του ανθρώπου –εγγενώς ή/και εξωγενώς– τον οδηγεί ενίοτε σε παρεκκλίνουσες συμπεριφορές.
Η μόνη διαφορά μεταξύ αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών έγκειται κυρίως στο σύστημα αποκατάστασης της δημόσιας τάξης από την τέλεση εγκλημάτων, στο ίδιο το εκάστοτε σωφρονιστικό σύστημα και στους στόχους που θέτει κάθε κράτος ως προς την αντιμετώπιση του εγκλήματος και της διαφθοράς, αλλά και την επανένταξη των ανθρώπων αυτών στην κοινωνία.
Είναι λογικό σε χώρες, όπου τα σωφρονιστικά ιδρύματα είναι κατά κυριολεξία κλουβιά ζούγκλας, οι κρατούμενοι να χάνουν εντελώς την ανθρώπινη φύση τους και να αγωνίζονται να επιβιώσουν μέσα σε ένα κράτος εν κράτει, στο οποίο το έγκλημα συνεχίζεται και μάλιστα ενισχύεται αντί να περιστέλλεται. Οι ζωώδεις συνθήκες διαβίωσης, το ανεπαρκές φαγητό, η ανύπαρκτη υγιεινή και η χρόνια απομόνωση, είναι πτυχές των σωφρονιστικών ιδρυμάτων ανήκουστες και απάνθρωπες, που λειτουργούν μόνο αποτρεπτικά και εκφοβιστικά για το σύνολο της κοινωνίας. Και πάλι, όμως, το έγκλημα συνεχίζει να υπάρχει, ενώ η αξία του ανθρώπου καταβαραθρώνεται σε βαθμό κακουργήματος.
Και αυτό πρέπει να αλλάξει, καθώς η ορθή απονομή της δικαιοσύνης δεν πρέπει να σταματά στη διάγνωση ενός εγκλήματος και στην τυπική τιμώρησή του, αλλά πρέπει να προσανατολίζεται εξίσου και στην αποκατάσταση του ίδιου του εγκληματία. Ιδανικά μιλώντας, ένα σωφρονιστικό κατάστημα πρέπει καταρχάς να παρέχει αξιοπρεπείς βιοτικές συνθήκες, πλήρη διατροφή και ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων. Δηλαδή, να δίνεται η δυνατότητα στους κρατούμενους να εργάζονται, να εκπαιδεύονται, να αθλούνται και να ασχολούνται γενικά με δραστηριότητες που τους επιτρέπουν να αισθάνονται μέλη της ενεργούς κοινωνίας. Είναι σημαντικό, επίσης, να τους παρέχεται ιατρική φροντίδα, ενώ, παράλληλα, όσες δραστηριότητες αναλάβουν να έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα, καθώς έτσι θα μπορέσει να λειτουργήσει μία τέτοια πρωτοβουλία.
Φυσικά, απαιτείται σφοδρή χρηματοδότηση για την ανακαίνιση των ίδιων σωφρονιστικών ιδρυμάτων, αλλά και για την πρόσληψη προσωπικού, προκειμένου να επιμεληθεί την εκπαιδευτική ή/και επαγγελματική κατάρτιση των κρατουμένων. Διότι, όταν εκτίσουν την ποινή τους και επιστρέψουν στην κοινωνία, έχουν ανάγκη από έτοιμα «όπλα», όπως είναι μία τεχνική εργασία ή ένα απολυτήριο Λυκείου, με σκοπό να επανενταχτούν ομαλά και να μπορέσουν να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους στο κοινωνικό σύνολο.
Είναι, λοιπόν, καίριο κρατικό μέλημα και θα πρέπει να λάβει πρώτη θέση στο πρόγραμμα πολιτικής ατζέντας των επόμενων κυβερνήσεων μία τέτοια επένδυση, που θα προσφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη και ανθρώπινο δυναμικό, ώστε και να απαλλαγεί σταδιακά η κοινωνία από τα κακώς κείμενα του εγκλήματος, αλλά και για να αποκτήσει φρέσκα μέλη, έτοιμα να συνεισφέρουν στην εν γένει ανοικοδόμηση της χώρας.
