Tης Σπυριδούλας Βλάχα,
Εάν άκουγε κάποιος ότι υπάρχει ένα σχολείο, στο οποίο οι μαθητές επιλέγουν τα μαθήματά τους, λαμβάνουν αποφάσεις για τη λειτουργία του και δεν είναι περιτριγυρισμένο από κάγκελα και πόρτες, σίγουρα θα δυσκολευόταν να το πιστέψει. Κι όμως, αυτό το σχολείο υπάρχει, και δεν είναι άλλο από το Summerhill.
Το Summerhill ιδρύθηκε το 1921, στο Χέλεραου της Γερμανίας, από τον Σκωτσέζο συγγραφέα και παιδαγωγό Alexander Sutherland Neill. Έπειτα από την αλλαγή πολλών τοποθεσιών, το σχολείο μετακινήθηκε στο Λέιστον της Αγγλίας, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Ο Neill πίστευε στην προσωπική ελευθερία των παιδιών και υποστήριζε πως το σχολείο οφείλει να προσαρμόζεται στους μαθητές, και όχι το αντίστροφο, ιδέες που καθιστούσαν την προσωπικότητά του εξαιρετικά αμφιλεγόμενη εκείνη την εποχή.
Ο βασικός λόγος για τον οποίο είναι γνωστό το Summerhill είναι ότι τα μαθήματα δεν είναι υποχρεωτικά, αλλά, αντίθετα, το κάθε παιδί επιλέγει τα μαθήματα που επιθυμεί. Η λειτουργία αυτή αντικατοπτρίζει άριστα την πεποίθηση του Neill ότι τα παιδιά μαθαίνουν και εξελίσσονται καλύτερα, όταν δεν τους επιβάλλονται καταναγκασμοί. Ωστόσο, πρέπει να αποφευχθεί η όποια ταύτιση του σχολείου με την ασυδοσία, καθώς υπάρχουν κανόνες, οι οποίοι έχουν θεσπιστεί από τους δασκάλους και τους μαθητές. Ένας από αυτούς είναι ότι την ώρα των μαθημάτων ή των γευμάτων δεν επιτρέπεται να παρακολουθούν τηλεόραση, πράγμα που οδηγεί τα παιδιά, εξ αρχής, στην επιλογή μιας δραστηριότητας.
Καθώς τα παιδιά αποφασίζουν ελεύθερα τις δραστηριότητές τους, είναι συχνό φαινόμενο να συναντά κανείς σε μια δραστηριότητα, ή σε ένα μάθημα, μαθητές διαφόρων ηλικιών. Στο Summerhill δεν υπάρχει η «τάξη» και η «χρονιά», αλλά αντίθετα τα παιδιά συμμετέχουν στα μαθήματα ανάλογα με το ενδιαφέρον και την ικανότητά τους, και όχι την ηλικία τους. Έτσι, γίνεται φανερή μια ακόμα αρχή του σχολείου, η οποία υποστηρίζει πως τα παιδιά πρέπει να αναπτύσσονται με τους δικούς τους ρυθμούς και ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο επίπεδο ικανοτήτων που πρέπει να επιτυγχάνεται σε μια συγκεκριμένη ηλικία.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου σχολείου είναι η δυνατότητα που παρέχει στους μαθητές να συμμετέχουν στη διοίκηση. Τρεις φορές την εβδομάδα πραγματοποιούνται συνελεύσεις, στις οποίες συμμετέχουν και οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές και οι οποίες ρυθμίζουν την λειτουργία του σχολείου. Στις συγκεντρώσεις αυτές συζητούνται θέματα που προκύπτουν, λαμβάνονται αποφάσεις, με την συμμετοχή όλων των μελών, και θεσπίζονται ακόμα και νέοι νόμοι. Βασική αρχή των συνελεύσεων είναι το απόφθεγμα του ιδρυτή «Ελευθερία, όχι ελεύθερη άδεια».
Όπως συμβαίνει σε κάθε σχολείο, έτσι και στο Summerhill υπάρχουν συγκρούσεις. Όμως, ο τρόπος που επιλύονται διαφέρει από τον συνηθισμένο. Δύο είναι οι βασικές μέθοδοι με τις οποίες λύνονται τα προβλήματα: οι διαμεσολαβητές και το δικαστήριο. Οι διαμεσολαβητές είναι παλαιά μέλη του σχολείου, τα οποία έχουν εκλεγεί ως επιτροπή για την επίλυση των συγκρούσεων. Το θιγόμενο άτομο απευθύνεται σε έναν διαμεσολαβητή για να το βοηθήσει. Συνήθως, ο ρόλος του διαμεσολαβητή αρκείται στην προειδοποίηση του θύτη να σταματήσει να δημιουργεί προβλήματα, αλλά πολλές φορές απαιτείται και πιο ενεργός δράση. Αν, ωστόσο, οι παρεμβάσεις αυτές δεν λειτουργήσουν, τότε το θέμα τίθεται στη σχολική συνέλευση. Ακόμα, εάν κάποιο παιδί αντιμετωπίζει συχνά προβλήματα από άλλα παιδιά, τότε του ανατίθεται ένας «ειδικός μεσολαβητής», ο οποίος ασχολείται μόνο με τα προβλήματα του συγκεκριμένου μαθητή.
Ο δεύτερος τρόπος επίλυσης των προβλημάτων, είναι το δικαστήριο, το οποίο αφορά θέματα παραβίασης των σχολικών κανόνων. Η συνέλευση αυτή πραγματοποιείται όταν ένα άτομο παρουσιάσει μια υπόθεση και καλέσει κάποιους άλλους μαθητές να την εκδικάσουν. Η συγκεκριμένη επιτροπή μιλάει με τους κατηγορούμενους και, εάν εκείνοι παραδεχθούν την παρανομία ή υπάρχουν αποδείξεις, συζητείται η ποινή τους. Στην περίπτωση, όμως, που δεν υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία, τότε συγκροτείται μια «επιτροπή διερεύνησης» για να διερευνήσει την υπόθεση. Μόλις βρεθεί ο ένοχος, πραγματοποιείται ψηφοφορία για να αποφασιστεί η ποινή του.
Ακόμα και σήμερα, το Summerhill θεωρείται ένα πρωτοποριακό σχολείο, με ιδιαίτερη δομή και λειτουργία. Παρά τις επικρίσεις που έχει δεχθεί, συνεχίζει να λειτουργεί, προκαλώντας το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών και των επιστημόνων. Άλλωστε, φαίνεται να επιτυγχάνει τον αρχικό σκοπό του, ο οποίος, σύμφωνα με τον Neill, πρέπει να είναι και ο στόχος της εκπαίδευσης: η δημιουργία ευτυχισμένων ανθρώπων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Α.Σ. Νηλ, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
- Σάμερχιλ, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
- «Summerhill: ένα διαφορετικό σχολείο», Your e-articles, διαθέσιμο εδώ
- «Summerhill – το μαθητοκεντρικό σχολείο της Αγγλίας», Psychology.gr, διαθέσιμο εδώ
