Της Κωνσταντίνας Μουμτζή,
Μετά την επιτυχία του «Κυνόδοντα» το 2009, έρχεται το 2015 η επόμενη επιτυχία που απέσπασε βραβεία στο Διεθνές Φεστιβάλ των Καννών. Ο λόγος γίνεται για τον «Αστακό», σε σκηνοθεσία του Γιώργου Λάνθιμου που είναι και η πρώτη του αγγλόφωνη ταινία. Η συγκεκριμένη ταινία δεν έχει μόνο ελληνικά στοιχεία, αλλά και ιρλανδικά, γαλλικά, ολλανδικά και βρετανικά.
«Ο Αστακός» είναι μία ρομαντική ταινία του Λάνθιμου. Όμως, αποτελεί μια ρομαντική ταινία, διαφορετική από τις υπόλοιπες. Δεν θα δούμε ένα κλασικό ζευγάρι να γνωρίζεται σε ένα καφέ και να ερωτεύεται ο ένας τον άλλον. Η ταινία διαδραματίζεται μέσα σε ένα ξενοδοχείο. Σκοπός των ατόμων που βρίσκονται εκεί μέσα είναι να βρουν ένα ταίρι μέσα σε 45 μέρες, αλλιώς μεταμορφώνονται στο ζώο της επιλογής τους. Όσοι ήταν εκεί είχαν μεταφερθεί έπειτα από χωρισμό ή θάνατο του συντρόφου τους. Ο Ντέιβιντ, ο πρωταγωνιστής της ταινίας, επέλεξε να μεταμορφωθεί σε αστακό και μάλιστα έλαβε συγχαρητήρια από την επιτροπή για το πρωτότυπο της επιλογής του.
Όσο περνούσε ο καιρός, ο πρωταγωνιστής δεν άντεχε πλέον να μένει εκεί μέσα – όπου είχε ζήσει και ο αδερφός του παλιότερα – και να συμβιβαστεί με αυτά που έπρεπε να κάνει και αποφασίζει να αποδράσει στο δάσος. Κατάφερε να γίνει μέλος μιας ομάδας που συνάντησε εκεί, τους «Μοναχικούς». Όπως υποδηλώνει και το όνομά τους δεν είχαν το δικαίωμα να συνάψουν οποιαδήποτε ερωτική σχέση σε αυτήν την ομάδα. Ο Ντέιβιντ, όμως, ερωτεύτηκε μία κοπέλα. Τα αισθήματα ήταν αμοιβαία και έτσι προσπαθούσαν να κρύψουν τη σχέση τους από τους υπόλοιπους.
Εντυπωσιάζομαι από τη δομή που δίνει ο Λάνθιμος στην ταινία, ακόμα και σε αυτές τις σουρεαλιστικές πραγματικότητες. Η μία του ξενοδοχείου που προσπαθείς να ζευγαρώσεις και η άλλη της μοναχικής ζωής, έχουμε τη μικρογραφία της κοινωνίας.
Τι είναι ο άνθρωπος; Ποια είναι η φύση του; Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον και αν μπορεί να μείνει μόνος του είναι ή ζώο ή Θεός, όπως έλεγε ο Αριστοτέλης. Αυτό προβάλλει η ταινία μαζί με αρκετά άλλα μηνύματα. Αρχικά, βλέπουμε ότι πρέπει(!) να βρούμε ένα ταίρι στη ζωή μας, κάποιον να πορευόμαστε μαζί. Αν δεν βρούμε το ταίρι, δεν ανήκουμε πια στο ίδιο σύνολο. Καταλήγουμε στο «δάσος», στα ζώα που επιλέξαμε να γίνουμε. Και όσοι επέλεξαν αυτόν τον δρόμο από μόνοι τους νωρίτερα, συσπειρώνονται επίσης σε ένα διαφορετικό σύνολο με διαφορετικούς άκαμπτους κανόνες.
Και τι είναι διατεθειμένος να κάνει ο άνθρωπος για την αγάπη; Η σύντροφος του Ντέιβιντ δεν έβλεπε· στο τέλος της ταινίας ο Ντέιβιντ αποφασίζει να τυφλωθεί. Η αιτιολογία για αυτήν την πράξη είναι ανοιχτή για τον κάθε θεατή ξεχωριστά, αλλά μήπως αποτελούσε μία αυτοθυσία για την αγάπη; Να σημειωθεί ότι η τύφλωση επήλθε πιο μετά στην ταινία. Ενώ στην αρχή είχαν ως κοινό σημείο τη μυωπία, μετά έχασαν αυτό το κοινό τους σημείο. Ή ήταν φόβος μήπως; Ο φόβος για το διαφορετικό.
Η τύφλωση, βέβαια, ίσως σημαίνει και κάτι άλλο. Η τύφλωση απέναντι στην καταπίεση της κοινωνίας και στην προσταγή του ανήκειν σε ένα σύνολο με κανόνες αυστηρούς και χωρίς απολύτως κανένα περιθώριο επιλογής και έκφρασης. Παρόλα αυτά, και όταν έβλεπε θα μπορούσε να είναι τυφλός, αφού τελικά δεν έβλεπε κάτι πέρα από αυτά που του έδιναν έτοιμα.
Πέρα από τα θετικά, όμως, καλό είναι να αναφερθούμε και στις θέσεις εξουσίας που φαίνεται να αποδίδονται στους ηθοποιούς. Μέσα σε αυτήν την κοινωνία που δημιουργήθηκε, οι γυναίκες επιτελούν έναν σκοπό και αυτός είναι να προσφέρουν ικανοποίηση στους άντρες. Μέσα στο ξενοδοχείο οι τελευταίοι υπερέχουν των γυναικών και πολλές φορές κιόλας τις προδίδουν.
Συνοψίζοντας, «Ο Αστακός» έχει να μας δώσει πολλά αναφορικά με τις ανθρώπινες σχέσεις. Ο καθένας θα δώσει τη δική του νοηματοδότηση, αλλά ο άξονας θα παραμείνει κοινός. Μέσα από τους συμβολισμούς της ταινίας καταλαβαίνουμε καταρχάς, ότι πολλές φορές μπορεί να συνάψουμε μία ερωτική σχέση από φόβο και επειδή η μοναξιά πονάει κι αυτό γιατί η κοινωνία προωθεί τη συντροφικότητα ως το υγιές και μοναδικό μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσουμε. Έτσι, η αγάπη δεν θα είναι πάντα αληθινή και πηγαία. Και ίσως κάποιες φορές η αγάπη να είχε αληθινή υπόσταση, αλλά όταν χάθηκε, εξαναγκάστηκε να συνεχίσει με τρόπους που δεν αρμόζουν σε αυτήν. Δυστυχώς, πολλές σχέσεις είναι του φαίνεσθαι και στην αγάπη δεν αξίζει η υποκρισία.
