Της Μαρίαννας Καπατσολίδου,
Αρχικά, με τι ακριβώς ασχολείται η επιστήμη της Γεωργίας Ακριβείας; Η Γεωργία Ακριβείας μπορεί να θεωρηθεί ως μία νέα καλλιεργητική πρακτική, η οποία αφορά τη συλλογή σημαντικών ποσοτήτων δεδομένων από μία καλλιέργεια, την ανάλυσή τους και τη λήψη αποφάσεων, έτσι ώστε, τελικά, να εφαρμόζεται όσο και ό,τι ακριβώς χρειάζεται, όπου ακριβώς χρειάζεται στην καλλιέργεια. Για να μπορέσει να γίνει εφικτή η Γεωργία Ακριβείας θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν γνώσεις από πολλές διαφορετικές επιστήμες, και κυρίως από τις επιστήμες της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και της στατιστικής, και τον, πλέον, τεχνολογικά σύγχρονο εξοπλισμό. Είναι, ουσιαστικά, η ικανότητα συλλογής δεδομένων και η λήψη αποφάσεων βασισμένη σε μια μικρότερη περιοχή και όχι σε ένα ολόκληρο αγρόκτημα. Ο προσδιορισμός μιας μικρής περιοχής του αγροκτήματος για συλλογή δεδομένων και αναλύσεων επιτρέπει μια μεγαλύτερη ακρίβεια και, κατ’ εξακολούθηση, μία ακόμα πιο σωστή απόφαση.
Η κινητήριος δύναμη της Γεωργίας Ακριβείας είναι η χωρική μεταβλητότητα. Η μεταβλητότητα παρατηρείται σε ολόκληρο το φυσικό περιβάλλον. Εξαιτίας του διαφορετικού τρόπου με τον οποίο τα εδάφη σχηματίστηκαν κάτω από τα λιβάδια, τα δάση, τους παγετώνες ή τις πλημμυρισμένες περιοχές υπάρχει μεταβλητότητα κατά μήκος μια καλλιεργήσιμης έκτασης. Το είδος του εδάφους καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τη μεταβλητότητα που υπάρχει σε ένα αγρόκτημα. Κάθε είδος εδάφους αντιπροσωπεύει μια ομοιογενή περιοχή με μοναδικά χαρακτηριστικά, όπως η κλίση του εδάφους, η διαπερατότητα, η απορροή, το βάθος του πάνω στρώματος του εδάφους και πολλές άλλες ιδιότητες. Και σε όλα αυτά βρίσκει εφαρμογή η γεωργία ακριβείας, η οποία λειτουργεί ως ρόλος κλειδί, καθώς με τη χρησιμοποίηση των υποτομέων του αγροκτήματος, δηλαδή με τη διαμόρφωση ζωνών διαχείρισης, περιοχές με κοινά χαρακτηριστικά που επιδέχονται κοινή διαχείριση, ο παραγωγός μπορεί να προσδιορίσει τη μεταβλητότητα και να εφαρμόσει συγκεκριμένες διαχειριστικές πρακτικές σε κάθε υποτομέα.
Ποια είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η ΓεωργίαΑακριβείας; Οι καινούργιες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στη συγκεκριμένη επιστήμη, έχουν ως μόνο στόχο να οδηγηθεί ο παραγωγός στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το τελικό αποτέλεσμα της χρήσης των εργαλείων θα πρέπει να είναι η κερδοφορία, αλλά και τα περιβαλλοντικά οφέλη. Τα εργαλεία της γεωργίας ακριβείας περιλαμβάνουν το Σύστημα Παγκόσμιου Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System – GPS), τα Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα (Geographic Information Systems – GIS), την τηλεπισκόπηση (Remote Sensing), τις έξυπνες συσκευές και όργανα (Intelligent Devices and Implements – IDI) και τους υπολογιστές.
Η αξία του GPS σε μία επιχείρηση έγκειται στη δυνατότητά του να συσχετίσει κομμάτια πληροφοριών για ένα αντικείμενο σε μια υπολογιζόμενη θέση. Ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό μήκος ή πλάτος, για παράδειγμα, μπορεί να σημαδέψει τη θέση ενός δέντρου. Επίσης, τώρα, πλέον, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιείται ταινία οριοθέτησης για να χωριστεί ένα χωράφι σε υποτομείς. Η χρήση ενός συστήματος καταχώρησης δεδομένων GPS επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων, ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών και τη συσχέτισή τους με μία συγκεκριμένη τοποθεσία, ή υποτομέα, και αυτό προσδιορίζεται ψηφιακά. Η δυνατότητα να συλλέγουμε χωρικά δεδομένα είναι ο λόγος που κάνει το GPS τόσο σημαντικό στη χωρική ανάλυση. Στη συνέχεια, το GIS είναι κάτι περισσότερο από έναν μηχανογραφημένο χάρτη. Είναι ένα σύστημα λογισμικού, ικανό να εμφανίσει ένα ψηφιακό χάρτη, ο οποίος συνδυάζεται με μια υποκείμενη βάση δεδομένων. Η υποκείμενη βάση δεδομένων αποθηκεύει δεδομένα ιδιοτήτων για καθένα από τα αντικείμενα που βρίσκονται στον χάρτη. Αυτά τα δεδομένα μπορούν να ταξινομηθούν, να ανακτηθούν με βάση ένα ερώτημα στα δεδομένα, ή να ανακτηθούν με βάση ένα ερώτημα στον χάρτη. Η πραγματική αξία ενός GIS έγκειται στη στατιστική και τη χωρική ανάλυση των δεδομένων. Με βάση τη χωρική θέση των δεδομένων, μπορούν να δημιουργηθούν σχέσεις που αφορούν τις ιδιότητες.
Πώς, λοιπόν, η Γεωργία Ακριβείας μπορεί να συντελέσει σε ένα «πράσινο» περιβάλλον; Σε μια εποχή όπου το περιβάλλον υποβαθμίζεται και οι φυσικοί πόροι, συνεχώς, ελαττώνονται, ενώ η ανάγκη για αύξηση της παραγωγής, με ταυτόχρονη διατήρηση του κόστους σε χαμηλά επίπεδα, συνεχώς εντείνεται, η γεωργία ακριβείας φαντάζει ως η μόνη λύση. Τα περιβαλλοντικά οφέλη που αποκομίζονται από την εφαρμογή της γεωργίας ακριβείας περιλαμβάνουν την ικανότητα μείωσης ή στρατηγικής τοποθέτησης εισροών, ή τη λήψη αποφάσεων διαχείρισης, με σκοπό τη μείωση των επιπτώσεων στους φυσικούς πόρους. Η εφαρμογή ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος, για παράδειγμα, σε ένα αγρόκτημα, εάν γνωρίζουμε τη σύσταση του εδάφους, καθώς το έχουμε χωρίσει σε ζώνες με κοινά χαρακτηριστικά μέσω της εφαρμογής της γεωργίας ακριβείας, τότε σε ένα αμμώδες έδαφος θα εφαρμοστεί μικρότερη ποσότητα, ώστε να μειωθεί η ποσότητα του προϊόντος που απορρέει (ένα αμμώδες έδαφος έχει μικρή ικανότητα συγκράτησης υγρασίας, καθώς και θρεπτικών στοιχείων, για αυτό και τα εδάφη αυτά χαρακτηρίζονται ως ελαφρά). Αντίστοιχα, η εφαρμογή κάποιου παρασιτοκτόνου ή ζιζανιοκτόνου στον αγρό, καθώς και το νερό που χρειάζεται να διατεθεί για άρδευση, με τη χρήση της γεωργίας ακριβείας παίρνουν μια εντελώς άλλη μορφή, σε σχέση με την κλασσική που εφαρμόζει ο παραγωγός σε όλο το αγρόκτημα. Ποια είναι αυτή;
Η τηλεπισκόπηση, όπως έχω ήδη αναφέρει πιο πάνω, αποτελεί βασικό εργαλείο της επιστήμης. Είναι, ουσιαστικά, η χρήση αισθητήρων για τη σύλληψη των ανακλωμένων μηκών κύματος, έτσι ώστε να δημιουργείται μια ψηφιακή απεικόνιση. Χρησιμοποιώντας αισθητήρες, μπορούν να καταγραφούν τα ποσοστά των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που ανακλώνται. Αυτό το ποσοστό χαρακτηρίζεται ως ανάκλαση. Η τιμή της ανάκλασης θα είναι μοναδική στα διαφορετικά είδη του υλικού των φυτών, ή ακόμα και στην κατάσταση του υλικού του φυτού. Αυτό σημαίνει ότι, επειδή ένα μήκος κύματος θα ανακλαστεί ή θα απορροφηθεί σε διαφορετικά ποσοστά, η ανάκλαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσει την κατάσταση της υγείας της καλλιέργειας. Οι άνθρωποι βλέπουμε τα ανακλώμενα ορατά μήκη κυμάτων σαν χρώμα. Όταν βλέπουμε ένα πράσινο φυτό, αυτό στην πραγματικότητα ανακλά το μήκος κύματος που βλέπουμε σαν πράσινο και απορροφά όλα τα άλλα μήκη κύματος των υπολοίπων χρωμάτων. Το φυτό χρησιμοποιεί αυτά τα άλλα φωτεινά κύματα, τα οποία απορροφώνται και δεν αντανακλώνται, στη φωτοσύνθεση για την παραγωγή υδατανθράκων. Ένα μη υγιές φυτό δεν θα απορροφά όλα αυτά τα μήκη κύματος. Τα χρώματα που ανακλώνται μπορεί να δίνουν στο φυτό ένα καφέ ή κίτρινο χρώμα. Επομένως, ένα πράσινο φυτό φαίνεται υγιές.
Είναι όμως; Για τον υπολογιστή, ο οποίος δεν αναλύει το χρώμα αλλά την ανάκλαση των μηκών κύματος, υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Ένα φυτό το οποίο έχει έλλειψη νερού θα ανακλά διαφορετικά μήκη από ένα φυτό που έχει επάρκεια. Ένα φυτό που έχει μελίγκρα (η γνωστή ψείρα στα φυτά) θα ανακλά διαφορετικά από ένα φυτό που δεν έχει. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να γνωρίζουμε πότε η καλλιέργεια έχει κάποιο πρόβλημα, είτε αφορά κάποιο παράσιτο και να αντιμετωπίζεται με σύνεση στην προβληματική περιοχή, χωρίς να υπάρχει αλόγιστη χρήση σε όλο τον αγρό και να επιβαρύνεται το περιβάλλον, καθώς επίσης και στο κομμάτι του νερού μπορεί να εντοπίζεται πότε έχει έλλειψη η καλλιέργεια για να μην υπάρχει σπατάλη.
Οι εφαρμογές μεταβλητού ποσοστού επιτρέπουν στον καλλιεργητή να χρησιμοποιεί συγκεκριμένη ποσότητα προϊόντος σε μια συγκεκριμένη περιοχή του χωραφιού. Είναι πιο αποδοτικό να χρησιμοποιήσουμε την ποσότητα της εισροής που χρειάζεται ακριβώς, σε σχέση με τον μέσο όρο, καθώς έτσι μειώνουμε τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Επίσης, ως προς το κομμάτι της εξοικονόμησης νερού, υπάρχει και το μετεωρολογικό σύστημα ελέγχου εξάτμισης, το οποίο είναι αισθητήρες που καταγράφουν τη βροχόπτωση, την ταχύτητα του ανέμου και την υγρασία. Το σύστημα αυτό έχει ένα εξάρτημα για τον έλεγχο της εξάτμισης που είναι ο ελεγκτής, ο οποίος ανοίγει και κλείνει το αρδευτικό σύστημα, βασιζόμενος στην εξάτμιση και την υγρασία. Τέλος, όσον αφορά το πόσο λίπασμα θα χρησιμοποιήσουμε στις καλλιέργειες, με τη βοήθεια της γεωργίας ακριβείας και την ανάλυση που γίνεται, ο παραγωγός γνωρίζει τα τμήματα του εδάφους που έχουν, για παράδειγμα, περισσότερο άζωτο. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι άσκοπο να ρίξει στα σημεία αυτά λίπασμα που περιέχει επιπλέον άζωτο, γιατί, τότε, αντί για βελτίωση θα προκαλέσει ζημιά στη σοδειά. Με αυτόν τον τρόπο μειώνουμε κι άλλο τη ρύπανση του περιβάλλοντος, αφού χρησιμοποιείται τόσο όσο χρειάζεται και όπου χρειάζεται.
Η Γεωργία Ακριβείας αποτελεί αναμφισβήτητα ένα όπλο για την προστασία του περιβάλλοντος. Είναι μια μέθοδος, σίγουρα, καινοτόμα. Μπορεί, όμως, να υποστηριχτεί από τον καθένα; Το κόστος αυτής της τεχνολογίας είναι αρκετά υψηλό, όλος αυτός ο εξοπλισμός είναι υπέρ του δέοντος ακριβός, και ειδικά στους παραγωγούς της Ελλάδας ένα τέτοιο βήμα, δυστυχώς, δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Ίσως γιατί δεν υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση, αλλά μάλλον ο πραγματικός λόγος είναι γιατί δεν μπορεί να το υποστηρίξει ούτε καν το ίδιο το κράτος. Ένα βήμα πίσω και πάλι η ελληνική γεωργία…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Terry A. Brase, ΓΕΩΡΓΊΑ ΑΚΡΙΒΕΊΑΣ (τίτλος πρωτοτύπου: Precision Agriculture), Έμβρυο, 12/2009
