Της Δήμητρας Στρόμπολα,
Τι έγινε με το αυτοκίνητο Ford Pinto και γιατί είναι σημαντική η υπόθεσή του; Η ιστορία του Ford Pinto ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Εκείνη την εποχή οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες ένιωθαν την πίεση από την Ιαπωνία, όπου αυτοκίνητα, όπως το Toyota Corolla και το Datsun 510, είχαν σημειώσει τεράστια επιτυχία και είχαν φανερώσει ότι η αγορά ζητούσε πιο μικρά και πιο ευέλικτα αυτοκίνητα. Ο τότε πρόεδρος της Ford, Λι Ιακόκα, έδωσε εντολή για την παραγωγή του πρώτου αυτοκινήτου πόλης. Ήθελε ένα μοντέλο που να ζυγίσει κάτω από 2000 λίβρες (pounds) και να κοστίζει κάτω από 2.000 δολάρια. Το μοντέλο βγήκε σε, μόλις, 25 μήνες, διάστημα-ρεκόρ για την εποχή, καθώς ο μέσος όρος ήταν 43 μήνες. Χαρακτηρίστηκε από διαφημιστικά ως «The Little Carefree Car» και σημείωσε άμεσα εμπορική επιτυχία.
Το αξιοσημείωτο, όμως, στοιχείο της ιστορίας δεν είναι η ταχύτητα που δημιουργήθηκε, ούτε οι πολλές πωλήσεις του, αλλά, δυστυχώς, τα πολλά αυτοκινητιστικά ατυχήματα που καταγράφηκαν, εξαιτίας ενός ελαττώματος στο ντεπόζιτο του αυτοκινήτου. Συγκεκριμένα, το ντεπόζιτο καυσίμων του Pinto τοποθετήθηκε στο πίσω μέρος, ανάμεσα στον προφυλακτήρα και τον οπίσθιο άξονα, με αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με τη δομή του οχήματος και την έλλειψη ενίσχυσης, να το κάνουν τρομερά ευάλωτο, σε περίπτωση χτυπήματος από πίσω. Έτσι, ακόμα και μετά από συγκρούσεις με μικρή ταχύτητα, το ντεπόζιτο τρυπούσε και το αυτοκίνητο έπαιρνε φωτιά, όπως έγινε φανερό από τα πρώτα crash-tests. Παρά τις συστάσεις και τις προειδοποιήσεις των μηχανικών, το Pinto κυκλοφόρησε με ένα απροστάτευτο ντεπόζιτο κοντά στο πίσω προφυλακτήρα και ήταν, ουσιαστικά, μια κινητή βόμβα, σε περίπτωση οπίσθιου χτυπήματος, έστω και με μικρή ταχύτητα.
Η υπόθεση Grimshaw v. Ford Motor Co
Έτσι έγινε και στο Ford Pinto της Lilly Gray, το 1972, σε έναν αυτοκινητόδρομο στην Καλιφόρνια. Το αυτοκίνητο χτυπήθηκε από πίσω, με 40χλμ/ώρα, πήρε φωτιά και ακολούθησε έκρηξη. Η οδηγός του αυτοκινήτου Lilly Gray πέθανε στο νοσοκομείο λίγες ώρες μετά, ενώ ο 13χρoνος Richard Grimshaw υπέστη φρικτά εγκαύματα σε όλο του το σώμα και χρειάστηκε να κάνει πάνω από 52 επεμβάσεις. Η υπόθεση έφτασε στα Αμερικανικά Δικαστήρια και γρήγορα πήρε μεγάλες διαστάσεις. Όπως αποκαλύφθηκε από ένα έγγραφο που βγήκε στη δημοσιότητα, το «Pinto Memo», ή αλλιώς το έγγραφο «Let them burn», όπως χαρακτηρίστηκε, η εταιρεία Ford είχε προχωρήσει σε στάθμιση του κόστους ανακατασκευής των οχημάτων με το κόστος που θα είχε σε περιπτώσεις δικαστικής αποζημίωσης από υποθέσεις θανάτων ή τραυματισμών. Συγκεκριμένα, τόνιζε ότι μια ανακατασκευή (προς συμμόρφωση στους νέους κανόνες) όλων των ΙΧ και μικρών φορτηγών που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ —τα οποία τότε ήταν 12,5εκατ.— θα κόστιζε συνολικά 137 εκατ. δολάρια (11 δολάρια ανά όχημα). Την ίδια ώρα, υπολόγιζε ότι οι νέοι κανόνες θα απέτρεπαν 180 θανάτους και 180 σοβαρούς τραυματισμούς από εγκαύματα σε αυτοκινητιστικό, ενώ, μάλιστα, φαίνεται να υπολόγισε το κόστος ανθρώπινης ζωής σε 200 χιλιάδες δολάρια ανά πρόσωπο! Το κόστος που υπολογίστηκε από αποζημιώσεις, λόγω θανάτων ή σωματικής βλάβης, θα ήταν 49,5 εκατομμύρια δολάρια. Όπως αποδείχθηκε, δηλαδή, η Ford γνώριζε αυτό το ελάττωμα, υπολόγισε, όμως, ότι οι αποζημιώσεις για τα μελλοντικά θύματα θα της κόστιζαν λιγότερο από τις απαιτούμενες εκτεταμένες αλλαγές στο αυτοκίνητο.
Βέβαια, αυτό το “συγκλονιστικό” υπόμνημα συντάχθηκε το 1972, δύο ολόκληρα χρόνια μετά την κυκλοφορία του Pinto, πράγμα που σημαίνει ότι η ανάλυση κόστους-οφέλους δεν είχε επηρεάσει καθόλου το σχεδιασμό του συστήματος καυσίμου του οχήματος. Επιπλέον, παρόλο που η Ford θα μπορούσε τεχνικά να είχε επιλέξει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ασφάλεια του Pinto, το ιστορικό πλαίσιο μας δείχνει ότι η συντριπτική αντίληψη ήταν, ότι οι υποχρεώσεις της βιομηχανίας περιορίζονταν στην ασφάλεια κατά τη διάρκεια των “κανονικών λειτουργιών”, στις οποίες τα ατυχήματα δεν αποτελούσαν μέρος.
Η κρίση του Δικαστηρίου και οι εξελίξεις
Οι ένορκοι επιδίκασαν στους ενάγοντες αποζημίωση ύψους 127,8 εκατομμυρίων δολαρίων, τη μεγαλύτερη που έχει επιδικαστεί ποτέ σε υποθέσεις ευθύνης ελαττωματικών προϊόντων και σωματικών βλαβών στις ΗΠΑ. Ύστερα, το ποσό που επιδικάστηκε μειώθηκε στα 3,5 εκατομμύρια δολάρια. Η αρχική, όμως, υπέρογκη κυρωτική αποζημίωση (punitive damages) ανέδειξε πόσο κατακριτέα είναι η στάθμιση της ανθρώπινης ζωής σε ένα οικονομικό πλάνο. Σημειωτέο είναι, βέβαια, ότι το ποσοστό θανάτων δεν διέφερε ουσιαστικά από εκείνο των οχημάτων των ανταγωνιστών της Ford, παρά την κακή φήμη της Ford, μετά τη διάδοση της υπόθεσης στα ΜΜΕ. Τελικώς, το 1978, όλα τα Ford Pinto των ετών 1971-1976 (περίπου 1,5 εκ. οχήματα!) ανακλήθηκαν και αναβαθμίστηκαν με την αρχικά προτεινόμενη θωράκιση και τις ενισχύσεις, ύστερα από πιέσεις της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας Οδικής Κυκλοφορίας (NHTSA). Στη συνέχεια, οι κανόνες ασφαλείας έγιναν πιο αυστηροί για τις αυτοκινητοβιομηχανίες και οι εταιρίες κατάλαβαν ότι θα πρέπει να λογοδοτούν για ζητήματα τόσο σημαντικά. Οι ιδιώτες-καταναλωτές, από την άλλη, ενθαρρύνθηκαν να αναζητούν δικαιοσύνη, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε ότι θα πρέπει να βρεθούν σε δικαστική διαμάχη με ένα μεγάλο κολοσσό, όπως είναι η Ford Motor Co.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Grimshaw v. Ford Motor Co. (1981), διαθέσιμο εδώ
- Legal Analysis Grimshaw V Ford Motor Company, διαθέσιμο εδώ
- «Το σκάνδαλο με το Ford Pinto που συγκλόνισε τις ΗΠΑ», διαθέσιμο εδώ
- “The Top Automotive Engineering Failures: The Ford Pinto Fuel Tanks”, διαθέσιμο εδώ
- Ford said it was cheaper to let them Burn, διαθέσιμο εδώ
-
“Ford’s Poor Little Exploding Car”, διαθέσιμο εδώ
