Της Αγγελικής Λιάμα,
Στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία της παγκοσμιοποίησης και του ατομικισμού, οι καταναλωτικές ανάγκες του ανθρώπου – πλασματικές και μη – αυξάνονται συνεχώς και κατ’ επέκταση αυξάνεται και η ανάγκη για εργασία και για νέους πόρους. Μέσα στη δίνη, λοιπόν, της αυξημένης εργασίας, το άτομο γρήγορα χάνει το μέτρο. Η γραμμή του «δουλεύω για να ζω και ζω για να δουλεύω» είναι ανεπαίσθητη μέχρι που το άτομο καταλήγει σε μια εργασιομανική συμπεριφορά που με τη σειρά της οδηγεί στο λεγόμενο burnout.
Το burnout ή στα ελληνικά εργασιακή εξουθένωση, πρωτοεμφανίζεται τη δεκαετία του 1970. Σχετίζεται με την εξάντληση που βιώνει το άτομο στον εργασιακό του τομέα λόγω του υπεραυξημένου φόρτου εργασίας, της υπερβολικά αγχωτικής καθημερινότητας, των υποχρεώσεων που οφείλει να βγάλει εις πέρας αλλά και των αυξημένων πλέον ωρών εργασίας. Τα επαγγέλματα που σχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης burnout είναι τα επαγγέλματα υγείας, καθώς έχουν άμεση και διαρκή επαφή με τον ανθρώπινο παράγοντα, το βίωμα του πόνου, την απώλεια ή ακόμα και τη βία, όταν μιλάμε για τους ειδικούς ψυχικής υγείας, και την κακοποίηση των θεραπευομένων τους που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Έρευνες αποδεικνύουν πως ειδικά κατά την περίοδο εμφάνισης της νόσου Covid-19, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας βίωσαν πολύ έντονα το φαινόμενο αυτό.
Τι περιλαμβάνει όμως το burnout και τι το διακρίνει από μια τυπική υπερκόπωση; Το burnout αναγνωρίζεται πλέον ως σύνδρομο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και σχετίζεται με τις επιπτώσεις του χρόνιου εργασιακού στρες. Κατά την επαγγελματική εξουθένωση, το άτομο δεν έχει κανένα κίνητρο να σηκωθεί από το κρεβάτι και να μεταβεί στην εργασία, θεωρεί πως δεν έχει τίποτα πλέον να δώσει στην εργασία του και την αντιμετωπίζει με μια απαισιόδοξη αποστασιοποιημένη στάση, ενώ η απόδοσή του μειώνεται σημαντικά. Η κοινωνικοσυναισθηματική, ψυχική και σωματική κόπωση του ατόμου είναι μεγάλη. Το παράδοξο είναι πως τα άτομα που τείνουν να βιώνουν εργασιακό burnout ήταν εκείνα που έδειξαν τη μεγαλύτερη αφοσίωση στην εργασία τους κι αυτό τους απορρόφησε.
Πώς θα μπορούσε άραγε να αποφευχθεί η συναισθηματική και ψυχική εξουθένωση; Το πρώτο βήμα αφορά στο να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι υπάρχει πρόβλημα και κατ’ επέκταση να αναζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό. Ωστόσο, ίσως το σημαντικότερο και πιο θεραπευτικό βήμα είναι να δουλέψει με τον εαυτό του, να ιεραρχήσει τις ανάγκες και τις προτεραιότητές του και να δει την εργασία από μια νέα οπτική. Επίσης, ο κίνδυνος για burnout περιορίζεται δραματικά, όταν το άτομο δημιουργήσει ένα ασφαλές προστατευτικό πλαίσιο στο εργασιακό περιβάλλον. Αυτό αναλυτικότερα σημαίνει πως το άτομο θα πρέπει να φροντίσει, εκτός από το να βγάζει εις πέρας και αποτελεσματικά τον εργασιακό του φόρτο, να δομήσει κοινωνικές σχέσεις. Η κοινωνικοποίηση στο εργασιακό περιβάλλον θα ενισχύσει την απόδοσή του, το ψυχικό του απόθεμα, θα του δώσει ενέργεια και νέα κίνητρα να βρίσκεται στην εργασία καθημερινά. Επιπλέον, θα νιώσει πως έχει συμμάχους, πως μπορεί να βασιστεί στους συνεργάτες του και να επικοινωνήσει τις ανάγκες του. Εργασιακά περιβάλλοντα με θετικό κλίμα και καλά δομημένες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, σημειώνουν μεγαλύτερες επιτυχίες και μακροβιότερη εργασιακή πορεία.
Η εργασία είναι αναμφισβήτητα ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής του ατόμου, τόσο για να του εξασφαλίσει τα απαραίτητα, όσο και γιατί εξυπηρετεί και ανώτερες ενδοψυχικές και κοινωνικές ανάγκες, όπως η αίσθηση του ανήκειν, η αυτοπραγμάτωση, η προσφορά στη κοινωνία κλπ. Το άτομο, λοιπόν, στο χώρο εργασίας του δομεί την ταυτότητά του, ανασυγκροτεί τον εαυτό του και κοινωνικοποιείται. Καθίσταται ζωτικής σημασίας να διακρίνει το πότε ξεπερνάει τα όρια της υπερεργασίας και της εξουθένωσης και να θέσει ως προτεραιότητα την ψυχική του υγεία και ισορροπία. Η αναζήτηση δραστηριοτήτων και εκτός εργασίας, η κοινωνικοποίηση και η επίτευξη θετικού κλίματος μέσα στον εργασιακό χώρο, η καλή διατροφή, ο επαρκής ύπνος και η άσκηση θα συμβάλλουν στο να αποφευχθεί το burnout και να βιώνει το άτομο θετικές στιγμές κατά την εργασία του.
Άλλωστε, οφείλουμε να θυμόμαστε πως η εργασία είναι ένα μέσο για την επίτευξη διάφορων προσωπικών μας στόχων και την εξασφάλιση των αναγκαίων. Το να δημιουργήσουμε όμως καλές συναδελφικές σχέσεις είναι κάτι που θα μας προστατεύσει, θα διανθίσει την καθημερινότητά μας και θα μας τροφοδοτήσει με ενέργεια, κίνητρα και ασφάλεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Burnout: Τα συμπτώματα και η διαχείριση, iatronet.gr, διαθέσιμο εδώ
