Του Ανδρέα Παρασκευόπουλου,
Η χώρα μας αποτελεί αναπόσπαστο μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας για πάνω από τέσσερις δεκαετίες. Στις 28 Μαΐου 1979, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής υπέγραφε στην Αθήνα την επίσημη συνθήκη ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), έπειτα από μία πολυετή προσπάθεια, οι απαρχές της οποίας εντοπίζονται στα τέλη της δεκαετίας του ‘50. Το παρόν άρθρο θα διερευνήσει τις αρχικές προσπάθειες ένταξης της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Ο αρχικός προσανατολισμός της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συμφωνιών (Ε.Ζ.Ε.Σ.) θα δώσει σύντομα τη θέση της σε μια συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ο.Κ.. Δεδομένου ότι η οικονομία της χώρας δεν στηριζόταν στη βαριά βιομηχανία, όπως συνέβαινε με τα υπόλοιπα μέλη της Ε.Ζ.Ε.Σ., αλλά στον πρωτογενή τομέα, η Ελλάδα επέλεξε τον δρόμο της Ε.Ο.Κ.. Καθώς η Κοινότητα εστίαζε στην ελεύθερη διακίνηση προϊόντων, η χώρα θα είχε τη δυνατότητα να μεταφέρει ευκολότερα τα αγροτικά της προϊόντα, ενώ, παράλληλα, θα εξασφάλιζε σημαντικές χρηματοδοτήσεις.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος είχε εκλεγεί για δεύτερη φορά πρωθυπουργός το 1958, ήταν πεπεισμένος ότι η Ελλάδα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Δύση, ενώ, παράλληλα, είχε την άποψη ότι μέσω της ευρωπαϊκής ενοποίησης η χώρα μας θα σημείωνε σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Ο ίδιος, επιδιώκοντας περαιτέρω εδραίωση της χώρας στη Δύση, άσκησε πιέσεις και συζητούσε ήδη από τα τέλη του 1958 την ανάπτυξη σχέσεων με την Ε.Ο.Κ.. Ο Καραμανλής επέλεξε την πλήρη ένταξη στην Κοινότητα, διότι: α) θεώρησε την Κοινότητα ως το θεσμικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο η Ελλάδα θα μπορούσε να εδραιώσει το δημοκρατικό πολιτικό της σύστημα και τους δημοκρατικούς θεσμούς και β) στόχευε στην ανάπτυξη σχέσεων και με άλλους διεθνείς παράγοντες πέραν των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Στις μακρές διαπραγματεύσεις, βασικό ρόλο, εκτός του πρωθυπουργού, διαδραμάτισε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Ξενοφών Ζολώτας και ο επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, Γιάγκος Πεσμαζόγλου. Σημαντική υπήρξε και η συνεισφορά του Παναγή Παπαληγούρα, ο οποίος είχε ασχοληθεί ακαδημαϊκά για μεγάλο χρονικό διάστημα με το αντικείμενο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Τον Ιούνιο του 1959 η χώρα υπέβαλε σχετική αίτηση που οδήγησε στην υπογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης Ελλάδας – Ε.Ο.Κ. τον Μάρτιο του 1961. Στις 30 Μαρτίου 1961 ανακοινώθηκε η επίτευξη οριστικής συμφωνίας για τη Σύνδεση Ελλάδας – Ε.Ο.Κ., η οποία θα λάμβανε τη μορφή τελωνειακής ένωσης, ενώ, παράλληλα, προβλεπόταν και μία μεταβατική περίοδος 25 ετών.
Παρά τις αντιρρήσεις και τα προβλήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, εξαιτίας κυρίως των ολλανδικών αντιρρήσεων για την υποστήριξη της ανάπτυξης των περιφερειακών χωρών της Ευρώπης, η Ελλάδα έγινε δεκτή χάρη στην υποστήριξη της Γαλλίας και της Γερμανίας. Το περιεχόμενο της Συμφωνίας τόνιζε: α) την κατάργηση των δασμών για τα ελληνικά προϊόντα, β) τη χορήγηση δανείου ύψους 125 εκατομμυρίων δολαρίων σε βάθος πενταετίας, γ) την εναρμόνιση της Ελλάδας με την κοινή αγροτική πολιτική και, τέλος, δ) την ευθύνη της Ελλάδας, όσον αφορά τη σταδιακή υιοθέτηση του κοινού εξωτερικού δασμολογίου της Ε.Ο.Κ., σχετικά με εισαγόμενα βιομηχανικά αγαθά από τρίτες χώρες. Οι όροι της σύνδεσης είχαν διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε η Ελλάδα να ενταχθεί μελλοντικά στους κόλπους της Κοινότητας ως πλήρες και ισότιμο μέλος υπό την προϋπόθεση να σημειώσει σημαντική οικονομική πρόοδο.
Μία δυσάρεστη έκπληξη περίμενε την ελληνική κυβέρνηση στις 19 Μαΐου 1961. Το συμβούλιο υπουργών των «Έξι» που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες δεν αποδέχθηκε την προβλεπόμενη συμφωνία και αξίωσε τη διεξαγωγή νέων διαπραγματεύσεων για ορισμένα θέματα. Οι δυσκολίες, όμως, ξεπεράστηκαν και στις 12 του επόμενου μήνα το συμβούλιο υπουργών της Ε.Ο.Κ. έδωσε την έγκρισή του για την τελική μορφή της συμφωνίας. Η συμφωνία κυρώθηκε από τη Βουλή τον Φεβρουάριο του 1962, παρά την αρνητική ψήφο της Ε.Δ.Α. και τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1962. Ωστόσο, η πορεία προς την ευρωπαϊκή ένταξη «πάγωσε» κατά τη διάρκεια της Απριλιανής Δικτατορίας και συνεχίστηκε την περίοδο της Μεταπολίτευσης, όταν και η Ελλάδα έγινε επίσημο μέλος της Ε.Ο.Κ..
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κώστας, Κωστής (2014), Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας: Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, Αθήνα: Εκδ. Πατάκης
- Γιανουλόπουλος, Γιάννης (1992), Ο μεταπολεμικός κόσμος: Ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία (1945-1963), Αθήνα: Εκδ. Παπαζήση
- Υπουργείο εξωτερικών (2020), Η πορεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διαθέσιμο εδώ
- Καραμούζη, Ειρήνη (2020), Αίτηση για ένταξη στην ΕΟΚ, Η Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ
