Της Χριστίνας Τάτση,
Με τον όρο «καρκίνος», ή αλλιώς «κακοήθης νεοπλασία», περιγράφεται ο ανεξέλεγκτος, χωρίς προγραμματισμό, πολλαπλασιασμός των κυττάρων ενός οργανισμού. Σε φυσιολογικές συνθήκες, κάθε ζωντανός οργανισμός πολλαπλασιάζει τα κύτταρά του μόνο όταν υπάρχει ανάγκη, και τα θυγατρικά κύτταρα που δημιουργούνται είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της υγείας αυτού. Όταν, λοιπόν, η διαδικασία αυτή εκτρέπεται και η ανάπτυξη των κυττάρων είναι υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, δημιουργούνται μάζες κυττάρων, οι οποίες ονομάζονται όγκοι. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπολογίζεται ότι για πάνω από το 30% των καρκίνων υπάρχει δυνατότητα πρόληψης, εάν διαγνωστούν έγκαιρα, και στην περίπτωση αυτή, μπορούν να θεραπευτούν σε ποσοστό άνω του 40%. Ο καρκίνος του στόματος συνιστά μια από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες κακοήθεις νεοπλασίες με αρκετά υψηλή νοσηρότητα και θνησιμότητα. Δυστυχώς, παρά την αλματώδη πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά επιβίωσης άνω των 5 ετών δεν ξεπερνούν το 50% των περιπτώσεων, γεγονός που σχετίζεται με την καθυστερημένη διάγνωση και, συνεπώς, το αρκετά προχωρημένο στάδιο της νόσου. Εντούτοις, η δυσάρεστη αυτή πραγματικότητα θα μπορούσε να αποφευχθεί μέσω της πρωτογενούς και της δευτερογενούς πρόληψης.
Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη αναφέρεται αφενός στην αναγνώριση και αφετέρου στην αποφυγή των διαφόρων αιτιολογικών παραγόντων. Καταρχάς, περίπου το 80% των ασθενών με καρκίνο του στόματος αφορά άτομα που καπνίζουν. Μάλιστα, η καρκινογόνος δράση του καπνού ενισχύεται από την κατανάλωση αλκοόλ. Ένας ακόμα παράγοντας ο οποίος ενοχοποιείται για τον καρκίνο κυρίως του κάτω χείλους σε άτομα που εκτίθενται στον ήλιο, είναι η υπεριώδης ακτινοβολία. Eπιπλέον, η HPV λοίμωξη (λοίμωξη από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων) και ο ιός του απλού έρπητα έχουν ενοχοποιηθεί για την ασθένεια αυτήν. Τέλος, ένα άτομο με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη καρκίνου του στόματος. Η φυσική προστασία από τον ίδιο τον οργανισμό στην ανάπτυξη κακοήθων όγκων αναστέλλεται από τη χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων και, συνεπώς, οι ασθενείς με AIDS, λόγω ανοσοκαταστολής, έχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης κακοήθους νεοπλασίας. Τέλος, κάτω από την επίδραση διαφόρων παραγόντων (ιοί, χημικές ουσίες, ακτινοβολία κ.ά.), μπορεί να ενεργοποιηθούν ογκογόνα γονίδια και να προκαλέσουν τη νόσο.
Η δευτερογενής πρόληψη του καρκίνου του στόματος αφορά την έγκαιρη διάγνωση σε ένα προσυμπτωματικό στάδιο, στο οποίο η πρόγνωση είναι σαφώς καλύτερη και ελπιδοφόρα. Συχνά, τα νεοπλάσματα αυτά αναπτύσσονται στο έδαφος διαφόρων προ-καρκινικών βλαβών, όπως είναι η λευκοπλακία, η ερυθροπλακία (η παρουσία λευκών ή ερυθρών αντίστοιχα πλακών στον βλεννογόνο του στόματος), η χρόνια υπερπλαστική μυκητίαση και η διαβρωτική μορφή του ομαλού λειχήνα. Έτσι, είναι σημαντικό, εφόσον υπάρχουν τέτοιου είδους βλάβες, να πραγματοποιείται συστηματικός έλεγχος, ώστε οποιαδήποτε εξαλλαγή να εντοπιστεί έγκαιρα. Καθησυχαστικό, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι η στοματική κοιλότητα είναι μια ανατομική περιοχή στην οποία η επισκόπηση και η ψηλάφηση για την ανίχνευση βλαβών είναι προσιτή ακόμα και από το ίδιο το άτομο. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η ανίχνευση του καρκίνου του στόματος γίνεται από την ενδοστοματική κλινική εξέταση που πραγματοποιεί ο οδοντίατρος κατά τον εξαμηνιαίο ή έστω ετήσιο οδοντιατρικό έλεγχο. Ο έλεγχος αυτός είναι απαραίτητο να γίνεται σε όλους τους ασθενείς ανεξαιρέτως, ανεξαρτήτου της αιτίας προσέλευσης στο οδοντιατρείο, και να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Αν και ο ρόλος των ιατρών και των οδοντιάτρων είναι κομβικός, το ίδιο το άτομο είναι αναγκαίο, όταν παρατηρήσει μια αλλοίωση στη στοματική του κοιλότητα (έλκος, διόγκωση, δυσκινησία ή μούδιασμα στη γλώσσα, πόνο στη γλώσσα, δυσκαταποσία), η οποία παραμένει για περισσότερο χρονικό διάστημα από δύο εβδομάδες, να επισκέπτεται αμέσως κάποιον ειδικό (οδοντίατρο, στοματολόγο, ΩΡΛ, γναθοχειρουργό), καθώς όσο πιο νωρίς διαγνωστεί και θεραπευτεί ο καρκίνος του στόματος, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες ίασης.
Συμπερασματικά, επειδή η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, πρέπει να περιορίζονται όσο το δυνατόν περισσότερο οι παράγοντες κινδύνου. Επίσης, αφού όσο νωρίτερα διαγνωσθεί η νόσος, τόσο περισσότερο αντιμετωπίσιμη είναι, επιβάλλεται η στοματολογική εξέταση όλων των ατόμων σε τακτά χρονικά διαστήματα και η άμεση εξέταση από ειδικό στοματολόγο, σε περίπτωση εμφάνισης ύποπτων βλαβών στη στοματική κοιλότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Επιδημιολογία, αιτιολογία και πρόληψη του καρκίνου του στόματος», Athens Medical Society. Διαθέσιμο εδώ
- “Statement on mouth cancer diagnosis and prevention”, British Dental Journal. Διαθέσιμο εδώ
- “Epidemiologic factors and dietary habits in Laryngeal carcinogenesis”, EΚΠΑ Τμήμα Ιατρικής. Διαθέσιμο εδώ
- «Καρκίνος στόματος. Πού οφείλεται, ποια τα συμπτώματα και πώς γίνεται η αυτοεξέταση», medlabnews.gr. Διαθέσιμο εδώ
