Της Σάντυ Μακκού,
Αυτοκτονία: πράξη θάρρους ή δειλίας; Θα μπορέσει ποτέ κανείς να υπάρξει απόλυτα βέβαιος πως πράττει ορθά ή ηθικά; Η αυτοκτονία αποτελεί ηθική ή ανήθικη πράξη; Γιατί καταδικάζεται από τη θρησκεία ως αμάρτημα;
Αν και δεν υπάρχει μια μονόπλευρη προσέγγιση της απάντησης στο ερώτημα περί θάρρους και δειλίας, η λογική εξήγηση βρίσκεται κάπου στη μέση. Δεδομένης της άρρηκτης σύνδεσης της δειλίας με τον φόβο, αναφερόμενοι στην πρώτη, μπορούμε να κάνουμε λόγο για τον φόβο συνέχισης της ζωής, έπειτα από κάποιο δυσάρεστο συμβάν, απόρροια του οποίου είναι η έντονη συναισθηματική φόρτιση που οδηγεί με τη σειρά της στην απόφαση της υλοποίησης της σκέψης.
Μπορούμε, όμως, να κάνουμε και λόγο για τον φόβο της τέλεσης, που εμπλέκει ενδεχομένως τον φόβο για το αν η σκέψη της αυτοκτονίας είναι «σωστή» ή για το αν αποτελεί «λύση», καθώς και για το αν το αποτέλεσμα που θα επέλθει από την πράξη αυτήν καθαυτή θα είναι το επιδιωκόμενο. Το τελευταίο μπορεί να αποτελεί μια απέλπιδα προσπάθεια του ατόμου να επικοινωνήσει στο οικείο ή εγγύς περιβάλλον του, τους παράγοντες ή τις πτυχές της ζωής που οδήγησαν στη σκέψη, στον δισταγμό, στην απόφαση και εν τέλει στην τέλεση της αυτοκτονίας. Το γεγονός που θα χαρακτηρίσει στο μυαλό του δρώντος το αν η αυτοκτονία ήταν όντως η «σωστή» απόφαση είναι μια πτυχή του φόβου πριν από τη τέλεση, κάτι το οποίο δεν θα αφορά εν τέλει το άτομο, γιατί θα πάψει να υφίσταται – άρα και να σκέφτεται, να προβληματίζεται, να αναρωτιέται.
Η σχέση εξάρτησης, δειλίας και φόβου αντιτίθεται στο θάρρος, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση νοείται ως η συνειδητή επιλογή, η αποφασιστικότητα ή ως η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της αυτοκτονίας ως λύσης για τη λήξη του υπαρξιακού πόνου και όσων μεταβλητών τον προκαλούν. Η συνειδητότητα της απόφασης είναι ένας ρευστός χαρακτηρισμός, ο οποίος μπορεί να ορίζεται από διάφορες βιολογικές ή ψυχολογικές-οντολογικές μεταβλητές. Σε μεγάλο βαθμό, το θάρρος και η σύνδεσή του με την αυτοκτονία μπορεί αν εκφραστεί και ως ένα μέσο αυτοβοήθειας που αποσκοπεί στη λύτρωση. Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός το πώς η συνειδητότητα και το θάρρος που συνδέονται με την αυτοκτονία υπερνικά το αρχέγονο και βιολογικά αμετάβλητο ένστικτο της επιβίωσης. Πώς γίνεται η συνειδητότητα, η αποφασιστικότητα και το θάρρος της επιλογής της αυτοκτονίας να ακυρώνει στην ουσία της ένα από τα πιο κυριότερα –αν όχι το βασικότερο– ανθρώπινο ένστικτο; Ο παραπάνω συλλογισμός υποδεικνύει και μια πτυχή του ανθρώπινου νου που έχει τη δύναμη να επιβληθεί σε τέτοιο βαθμό στα κατώτερα ανθρώπινα ένστικτα, που ομοίως να δικαιολογεί ή ακόμα και να εξιδανικεύει την αυτοκαταστροφή, την επιλογή για το τέλος της ύπαρξης του ίδιου του ατόμου.
Η συνειδητότητα και το θάρρος που συνδέεται με την αυτοκτονία —ανεξάρτητα από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ή από το μήνυμα που θέλει να επικοινωνήσει— αντιτίθεται εξ’ ολοκλήρου στη θρησκευτική ηθική και καταδικάζεται στον ύστατο βαθμό. Η αυτοχειρία που δεν είναι απόρροια φρενοπάθειας χαρακτηρίζεται ως ανήθικη και αποτελεί θρησκευτική ύβρη, καθότι βλάπτει τη χριστιανική ιδέα του σώματος και της ψυχής, αφού, όπως αναφέρεται και στην Αγία Γραφή, «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; Εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός· ὁ γὰρ ναὸς τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς.» (Α’ Κορινθίους 3, 16-17). Η ηθική υπόσταση της τέλεσης της αυτοκτονίας παραμένει ένα ζήτημα που χρήζει ορισμού και προσέγγισης με θρησκευτικές ή κοινωνιολογικές μεταβλητές. Το αν είναι ηθική μια επιλογή που θα λυτρώσει το άτομο διαφέρει ανάλογα με το πώς κανείς προσεγγίζει το θέμα και οι απόψεις πάντοτε θα διίστανται.
Στην αυτοκτονία δεν υπάρχει επίπτωση, υπάρχει μόνο αποτέλεσμα – τουλάχιστον όσον αφορά τον επάνω κόσμο.
