Της Αννίτας Ελισσαίου,
Η κριτική προς την κυβέρνηση έχει εξελιχθεί σε επικίνδυνη πρακτική στην Ουγκάντα, χώρα της ανατολικής Αφρικής. Ο Πρόεδρος Yoweri Museveni ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το 1986 δεν δείχνει να είναι ιδιαίτερα ανεκτικός προς τις διαφορετικές απόψεις, ή προς τα αρνητικά σχόλια σε ό,τι αφορά τη διακυβέρνησή του. Απόδειξη είναι οι πολλαπλές συλλήψεις και φυλακίσεις δημοσιογράφων και δικηγόρων, οι επιθέσεις σε ακτιβιστές, οι διώξεις εκλογικών παρατηρητών από διεθνή όργανα ή άλλες χώρες, και η φίμωση της αντιπολίτευσης. Τώρα, στο στόχαστρο του Προέδρου έχει βρεθεί ο λογοτεχνικός κόσμος της χώρας με τις προσπάθειες για καταστολή της ελευθερίας του λόγου να αυξάνονται ανησυχητικά.
Ο συγγραφέας Kakwenza Rukirabashaija είναι διάσημος για τα λογοτεχνικά του έργα όσο και για την υπόθεση που έστρεψε την προσοχή της διεθνούς κοινότητας στην Ουγκάντα και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχει διαπράξει τον τελευταίο καιρό. Το πιο γνωστό έργο του Rukirabashaija είναι το σατυρικό μυθιστόρημα The Greedy Barbarian που μιλά για τη διαφθορά και την απληστία σε ένα φανταστικό κράτος. Για πολλούς θεωρήθηκε ως κριτική προς το πρόσωπο του Museveni, ο οποίος παραμένει εδώ και δεκαετίες στην εξουσία της χώρας. Από τη δημοσίευση και κυκλοφορία του βιβλίου του το 2020 ο Rukirabashaija έχει βρεθεί στο αστυνομικό τμήμα πέντε φορές για ανακρίσεις όπου και υπέφερε από την κακοποίηση των φρουρών. Του αποδόθηκαν κατηγορίες για παραβίαση των περιορισμών μετακίνησης λόγω της πανδημίας, αλλά και για υποκίνηση βίας και προώθηση σεχταρισμού μέσα από το περιεχόμενο του βιβλίου του.
Όλα όσα αναγκάστηκε να υποστεί ο Rukirabashaija τού εξασφάλισαν το 2021 το λογοτεχνικό βραβείο PEN Pinter Prize for an International Writer of Courage, το οποίο αποδίδεται σε συγγραφείς που εκδιώχθηκαν για τα πιστεύω τους που εξέφρασαν στα βιβλία τους. Το βραβείο αναγνώρισε τις ταλαιπωρίες του Rukirabashaija και προσέλκυσε την προσοχή της παγκόσμιας λογοτεχνικής κοινότητας για τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούν στην κοινωνία των πολιτών της Ουγκάντα. Πέρα, όμως, από τα καυστικά σχόλια προς την κυβέρνηση μέσα από της σελίδες του Άπληστου Βάρβαρου, ο Rukirabashaija συνέχιζε τον σχολιασμό του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως την πλατφόρμα του στο Twitter. «Θύματα» της κριτικής του είναι τόσο ο Πρόεδρος Yoweri Museveni όσο και ο γιός του, Στρατηγός Muhoozi Kainerugaba. Όπως όλα δείχνουν, ο Kainerugaba θα διαδεχθεί τον πατέρα του και θα ακολουθήσει παρόμοιες πολιτικές πρακτικές. Ο Rukirabashaija έχει λάβει πολλές φορές θέση επί των στάσεων της πολιτικής οικογένειας, αποκαλώντας τον Kainerugaba «στριμμένο» και «μωρό δεσπότη».
Οι χαρακτηρισμοί του συγγραφέα θα του κόστιζαν ξανά την ελευθερία του στα πλαίσια του αμφιλεγόμενου νόμου Computer Misuse Act, ο οποίος ποινικοποιεί τον «προσβλητικό λόγο» προς τον Πρόεδρο. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του δικηγόρου του, Eron Kiiza, ο Rukirabashaija συνελήφθη από την κατοικία του από ένοπλους άνδρες χωρίς προειδοποίηση, υπό συνθήκες που θυμίζουν πολιτική απαγωγή. Ο Rukirabashaija βασανίστηκε από τους αστυνομικούς κατά τη διάρκεια της κράτησής του. Η οικογένειά του πλήρωσε την εγγύηση για την απελευθέρωσή του τον Ιανουάριο αλλά ο συγγραφέας συνελήφθη ξανά μόλις λίγες μέρες αργότερα και δέχθηκε την ίδια ακριβώς μεταχείριση.
Ο Rukirabashaija έφυγε από την φυλακή στις αρχές του Φεβρουαρίου και ήταν εμφανή τα σημάδια των βασανιστηρίων πάνω του. Περιέγραψε τον εφιάλτη του σε τοπικά και διεθνή μέσα, αλλά και μέσα από το καινούριο του βιβλίο, Banana Republic: Where Writing is Treasonous. Η υπόθεση προκάλεσε την έντονη αντίδραση τόσο της κοινωνίας των πολιτών στην Ουγκάντα όσο και της διεθνούς κοινότητας. Ο οργανισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα Human Rights Watch και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ζητήσει την άμεση και ενδελεχή έρευνα των ισχυρισμών του Rukirabashaija και την απόδοση δικαιοσύνης από το κράτος. Οι αρχές δεν έχουν προβεί σε κάποια επίσημη δήλωση, ούτε και η κυβέρνηση. Το μόνο σχόλιο έγινε από τον γιο του Museveni στο Twitter, όπου έγραψε ότι η σύλληψη του Rukirabashaija είναι μάθημα «για όσους νομίζουν ότι μπορούν να με παρενοχλούν στα social media χωρίς καμία συνέπεια».
Με τον κίνδυνο μιας τρίτης σύλληψης-απαγωγής να ελλοχεύει, ο Rukirabashaija και η οικογένειά του διέφυγαν στη Ρουάντα από όπου μεταφέρθηκε στη Γερμανία με τη βοήθεια της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες του ΟΗΕ. Οι δικαστικές αρχές της Ουγκάντα έχουν εκδώσει ένταλμα για τη σύλληψή του, παρά την πίεση περιφερειακών και διεθνών οργανισμών για διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Rukirabashaija, όμως, δεν είναι ο μόνος συγγραφέας που βρίσκεται σε κίνδυνο. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα ο συγγραφέας Norman Tumuhimbise συνελήφθη μαζί με άλλους 8 δημοσιογράφους, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για ρητορική μίσους και προσβλητικό λόγο. Ο Tumuhimbise είναι αρχηγός της ομάδας για τα ανθρώπινα δικαιώματα «The Alternative Movement», ενώ το βιβλίο του The Liars and Complices, κριτική προς την κυβέρνηση του Museveni, επρόκειτο να κυκλοφορήσει στα τέλη του μήνα. Σύμφωνα με τον Eron Kiiza που έχει αναλάβει κι αυτήν την υπόθεση, ο Tumuhimbise και η ομάδα του είναι επίσης θύματα βασανιστηρίων. Τη στήριξή της και στους δύο συγγραφείς έχει εκφράσει η συνάδελφος και πανεπιστημιακή λέκτορας Stella Nyanzi η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα μετά τη σύλληψή της.
Η ελευθερία του λόγου βρίσκεται υπό επίθεση στη χώρα τη στιγμή που η πολιτική σκηνή της Ουγκάντα φαίνεται να χάνει τον δημοκρατικό της χαρακτήρα και έρχεται πιο κοντά στη δικτατορία. Με τον Museveni σταθερά στην εξουσία και τη διαδοχή του εξασφαλισμένη, η τωρινή κατάσταση δύσκολα θα αλλάξει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘Tortured’ Uganda writer Rukirabashaija arrives in Germany, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Uganda: Writer Norman Tumuhimbise among 9 journalists arrested, Africa News, διαθέσιμο εδώ
- Uganda: Court issues warrant for author in exile in Germany, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Ugandan author and Museveni critic re-arrested after freedom ruling, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Ugandan writer arrested following criticism of Museveni and son, RFI, διαθέσιμο εδώ
