Του Παναγιώτη Στρίκου,
Μια γαλλική ταινία με συνεχές σασπένς καθ’ όλη τη διάρκειά της, παρουσιάζει τον Ζοσέφ Χαφμάν, έναν Εβραίο κοσμηματοπώλη στο κατεχόμενο Παρίσι του 1941, να προσπαθεί να φύγει στην ελεύθερη ζώνη, για να βρει την οικογένειά του. Ο ίδιος είχε για υπάλληλο τον Φρανσουά Μερσιέ και όπως θα φανερωθεί πολύ γρήγορα, δίνει τα ηνία της επιχείρησης στον «έμπιστο» Μερσιέ, με σκοπό να την πάρει πίσω όταν θα επιστρέψει. Έτσι, οι δυο τους κλείνουν αυτή την ασυνήθιστη συμφωνία. Ο Χάφμαν αδυνατώντας να δραπετεύσει, ξαναεπιστρέφει αργότερα στο κατάστημα και κατ’ επέκταση, στο σπίτι του (που ήταν από πάνω), με σκοπό να κρυφτεί ωσότου βρει μια λύση διαφυγής. Βλέποντας πως δεν έχει άλλη επιλογή κρύβεται στο υπόγειο του σπιτιού του, με τον Μερσιέ και τη γυναίκα του να μένουν στο σπίτι του διεκπεραιώνοντας τις εργασίες του μαγαζιού.
Αξίζει να ειπωθεί πως η ψυχογράφηση των χαρακτήρων παίζει σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της εξέλιξης της ταινίας. Ο Μερσιέ είναι ένας κουτσός άνθρωπος, ο οποίος δεν κατάφερε να υπηρετήσει ποτέ την πατρίδα του στον πόλεμο λόγω του προβλήματός του. Επίσης, αδυνατεί να κάνει παιδιά γνωρίζοντας πως ο ίδιος είναι ανίκανος και όχι η γυναίκα του. Με λίγα λόγια, είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος λόγω κάποιων βιολογικών και κοινωνικών αιτιών ένιωθε υποδεέστερος των άλλων.
Εν αντιθέσει, ο Χάφμαν είναι ένας μορφωμένος οικογενειάρχης, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και ένας επιδέξιος κατασκευαστής κοσμημάτων. Το αίσθημα κατωτερότητας του Μερσιέ, σε συνδυασμό με την εξουσιαστική θέση του και την αντίστοιχα μειονεκτική του Χάφμαν, θα φέρει στο προσκήνιο μια πλήρη χειριστική συμπεριφορά από τον Μερσιέ, με σκοπό να κατευνάσει την καταπιεσμένη φύση του. Έτσι, ο σκηνοθέτης Φρεντ Καβαγέ παρακολουθεί προσεκτικά τη σταδιακή αλλαγή της συμπεριφοράς αυτού του χαρακτήρα, καθώς και τις πράξεις στις οποίες προβαίνει. Η ταινία αποκαλύπτει και συνάμα αποδεικνύει τις σκοτεινές και ίσως ύπουλες πλευρές των ανθρώπων που συνήθως έρχονται στην επιφάνεια σε δύσκολες και σκληρές περιόδους της ιστορίας.
Ένα μήνυμα που περνάει η ταινία, πέρα από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και την επιτυχημένη μεταφορά του κλίματος της εποχής, είναι πως σε κάποιους ανθρώπους ελλοχεύει η ανάγκη για υπέρβαση του αισθήματος της κατωτερότητας (κοινωνικής, ταξικής, ψυχικής) και όταν αναλάβουν ένα πόστο περισσότερο εξουσιαστικό, τότε η ανασφάλειά τους διοχετεύεται προς το άλλο άκρο, αυτό της πλήρους χειριστικότητας και του αυταρχισμού, ώστε να αποκτήσουν αυτό που δεν είχαν αποκτήσει ποτέ: αναγνώριση και ευτυχία με θεμιτά ή με αθέμιτα μέσα. Η ιδέα του κέρδους φαίνεται να τους εξουσιάζει, με αποτέλεσμα να τους οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις ή ακόμα και στην προδοσία. Άλλωστε, τόσο τα πολιτικά τεκταινόμενα της εποχής, όσο και η σκιά του πολέμου εν γένει επηρέαζαν τις ζωές και τις πράξεις των ανθρώπων, που ζούσαν υπό τον φόβο.
Η ταινία αποτελεί μεταφορά του ομώνυμου θεατρικού έργου, που έγραψε ο Jean-Philippe Daguerre. Μάλιστα, οι σκηνές συνήθως διαδραματίζονται σε κλειστούς χώρους, κατορθώνοντας ενδεχομένως να μεταφέρουν και στον κινηματογράφο το κλίμα της θεατρικής παράστασης. Σε σκηνοθεσία Φρεντ Καβαγέ, πρωταγωνιστούν οι Ζιλ Λελούς, Σαρά Ζιροντό, Ντανιέλ Οτέιγ και Νικολάι Κίνσκι. Μια ταινία που βρίσκεται αυτήν την περίοδο στις κινηματογραφικές αίθουσες και σίγουρα αξίζει να δείτε.
