Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Δεκάδες πόλεις έπεσαν στα χέρια του μεγάλου κατακτητή Αλέξανδρου Γ΄ και του πανίσχυρου στρατού του, με τις επιτυχίες του αυτές να δίνουν το «δικαίωμα» στην Ιστορία να του προσάψει τον τίτλο «Μέγας». Μια από τις εντυπωσιακότερες επιτυχίες του είναι, δίχως καμία αμφιβολία, η κατάληψη της πόλης της Τύρου, το 332 π.Χ.
Ο Αλέξανδρος, μετά τη συντριβή των Περσών στην Ισσό, παρά το γεγονός ότι είχε την ευκαιρία να καταδιώξει τον Δαρείο, προτίμησε να στραφεί προς άλλη κατεύθυνση και συγκεκριμένα προς την περιοχή της Φοινίκης. Η περιοχή αυτή μαζί με την Αίγυπτο και την Κύπρο διέθετε ισχυρές ναυτικές περσικές βάσεις, με τους λαούς που κατοικούσαν σε αυτές να έχουν μακρά παράδοση στη ναυπηγική. Συνεπώς, εάν προχωρούσε στα βάθη της Ασίας και άφηνε τα νώτα του ακάλυπτα, θα δεχόταν πλήγμα ισχυρό στη θάλασσα, με κίνδυνο ο αντιμακεδονικός συνασπισμός, που σχηματιζόταν εκ νέου στον ελλαδικό χώρο από Αθήνα, Θήβα και Σπάρτη, να συμμαχήσει μαζί τους και να του δημιουργήσει προβλήματα σοβαρά. Το αποτέλεσμα αυτών θα ήταν η καθυστέρηση της εκστρατείας και η απασχόληση δυνάμεων, κάτι που θα έδινε χρόνο στον Δαρείο να ανασυνταχτεί και να τον βρει αδύναμο.
Μετά την κατάληψη των πόλεων της Βύβλου και της Σιδώνος, κατευθύνθηκε με τον στρατό του προς την οχυρή πόλη της Τύρου. Η πόλη βρισκόταν σε ένα νησί, το οποίο, αρχικά, απείχε 3,5 χιλιόμετρα από την ακτή. Οι επιχωματώσεις, όμως, εξαιτίας των φυσικών φαινομένων και των καιρικών συνθηκών μείωσαν την απόσταση αυτή στα 700 μέτρα. Το νησί διέθετε περίπου 10 φυσικούς όρμους, των οποίων οι είσοδοι προστατεύονταν από μικρές βραχονησίδες, που καθιστούσαν τους ελιγμούς των πλοίων των επιτιθέμενων δυσεπίτευκτους. Τα δύο λιμάνια της πόλης ήταν το Σιδώνιο στη βόρεια πλευρά της πόλης και το Αιγύπτιο στα νότια. Τα τείχη της ήταν αρκετά ψηλά και ισχυρά, με την πλευρά αυτών που έβλεπε στην Ασία να φτάνει τα 50 μέτρα ύψος.
Στην πορεία του ο Αλέξανδρος δέχτηκε πρεσβεία από την πόλη, η οποία του ανακοίνωσε πως οι κάτοικοι ήταν πρόθυμοι να υποταχθούν σε αυτόν. Τα προβλήματα, όμως, δεν άργησαν να φανούν, καθώς απέρριψαν κατηγορηματικά το αίτημα του Αλεξάνδρου να εισέλθει στην πόλη και να πραγματοποιήσει θυσία στον ναό του Μελκάρθ, θεότητα που ταυτιζόταν με τον Ηρακλή. Οργισμένος ο Αλέξανδρος, κατάλαβε πως οι Τύριοι κέρδιζαν χρόνο και, έτσι, αποφάσισε να ξεκινήσει την πολιορκία, η οποία μπορεί να διακριθεί άτυπα δύο φάσεις.
Στην πρώτη φάση ο Αλέξανδρος στηρίχτηκε στην επιχωμάτωση της απόστασης των 700 μέτρων θάλασσας, προκειμένου να μεταφέρει, πάνω στο μόλο που θα κατασκεύαζε, πολιορκητικές μηχανές και στρατιώτες. Υλικά για την επιχωμάτωση μπορούσε να βρει από την παρακείμενη παλιά και εγκαταλειμμένη πόλη της Τύρου, την Παλάιτυρο, ενώ ξυλεία μπορούσε να προμηθευτεί από τα παρακείμενα δάση της ευρύτερης περιοχής. Αν και στα πρώτα στάδια του εγχειρήματος οι Τύριοι δεν έδωσαν τη δέουσα προσοχή και παρομοίαζαν χλευαστικά τον Αλέξανδρο με τον Ποσειδώνα, στη συνέχεια, βλέποντας την επιτυχή εξέλιξη αυτού, ανέλαβαν δράση.
Αρχικά, θέλοντας να προστατεύσουν τις οικογένειές τους, τις μετέφεραν στην Καρχηδόνα. Στη συνέχεια, καθ’ όλο το μήκος του τείχους εγκατέστησαν εκήβολες μηχανές, οι οποίες με τις ρίψεις τους και σε συνδυασμό με τα τοξεύματα των στρατιωτών προκαλούσαν σοβαρές απώλειες στους εργάτες του μόλου. Ανάμεσα στους εργάτες βρισκόταν και ο Αλέξανδρος, ο οποίος, αψηφώντας τον κίνδυνο, ήθελε να εμψυχώσει τους άνδρες του.
Βλέποντας την επιτυχία των εχθρικών πυρών, διέταξε να κατασκευαστούν στις πλευρές του μόλου δύο ξύλινοι πύργοι στο ύψος των τειχών της Τύρου. Από αυτούς κρέμασε δερμάτινα παραπετάσματα, προστατεύοντας, έτσι, τους άνδρες του. Όμως, και αυτό το τέχνασμά του απέτυχε, καθώς οι Τύριοι, γεμίζοντας ένα βοηθητικό πλοίο με εύφλεκτο υλικό και εκμεταλλευόμενοι τον ούριο άνεμο, το έστειλαν φλεγόμενο προς τους πύργους, οι οποίοι καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Σε αυτό το σημείο ξεκινά η δεύτερη φάση της πολιορκίας, με τη συνειδητοποίηση του λάθους από την πλευρά του Αλέξανδρου, της απουσίας ισχυρού στόλου. Ο στόλος των Τύριων αποτελείτο από 80 φοινικικά πλοία, τα οποία σε δεδομένες στιγμές παρενοχλούσαν τους αντιπάλους τους. Έτσι, ο Μακεδόνας στρατηλάτης αποφάσισε να συγκεντρώσει στόλο και κατευθύνθηκε προς τη Σιδώνα. Βέβαια, κατασκεύασε περισσότερους πύργους στις πλευρές του μόλου, προκειμένου να συνεχιστούν οι εργασίες απερίσπαστα και ασφαλέστερα.
Στη Σιδώνα κατάφερε να συγκεντρώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα 80 φοινικικά πλοία των βασιλέων της Αράδου και της Βύβλου, οι οποίοι, αρχικά, συμμετείχαν σε επιχειρήσεις στο πλευρό των Περσών, αλλά μόλις έμαθαν την παράδοση των πόλεών τους, διέθεσαν τον στόλο τους στον Αλέξανδρο. Λίγο αργότερα, προστέθηκαν στον στόλο του Αλέξανδρου 10 ροδιακές τριήρεις, 10 τριήρεις από τη Λυκία, 3 από τους Σόλους και μια μακεδονική πεντηκόντορος. Το επιστέγασμα της επερχόμενης επιτυχίας του ήρθε με την προσθήκη 104 κυπριακών πλοίων στον στόλο του, ο οποίος αριθμούσε πλέον 224 πλοία.
Με τη συγκέντρωση του στόλου του Αλέξανδρου στο σημείο της πολιορκίας, επέστρεψε, παράλληλα, σε αυτό και ο βασιλιάς Αζέλμικος, ο οποίος, βλέποντας την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου του στη θάλασσα, οχύρωσε με τα πλοία του τους δύο λιμένες, ενισχύοντας την αμυντική θωράκιση με μεγάλους βράχους. Παρά την επιμονή των Μακεδόνων, οι οποίοι απομάκρυναν τους βράχους με πολλές θυσίες, οι αμυνόμενοι πολεμούσαν με μεγάλο θάρρος και αυτοθυσία, μη διστάζοντας να επιτεθούν κατά των κυπριακών πλοίων, προκαλώντας σοβαρές ζημιές. Η ετοιμότητα του Αλέξανδρου έσωσε για μία ακόμη φορά την κατάσταση, κινητοποιώντας τον στόλο και εκδιώκοντας τους επιτιθέμενους.
Ο Αλέξανδρος, παρατηρώντας την πόλη, διαπίστωσε πως διέθετε ένα αδύναμο σημείο, κοντά στον Αιγύπτιο λιμένα. Μετά από μια δοκιμαστική επίθεση, η οποία αποκρούστηκε, αλλά έδωσε την ευκαιρία να επιβεβαιωθεί η διαπίστωση αυτή, σχεδίασε το τελικό χτύπημα. Βασικό στοιχείο της μεγάλης επίθεσης θα ήταν η προσβολή των τειχών από πολλά μέτωπα, προκειμένου να προκληθεί σύγχυση και να διαιρεθούν οι αμυνόμενοι, οι οποίοι δε θα μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν το σημείο της κύριας επίθεσης. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος θα τίθετο επικεφαλής στο νότιο τμήμα με μηχανοφόρα και αποβατικά πλοία στον τομέα της κύριας επίθεσης, ενώ ο στόλος του, χωρισμένος σε δύο τμήματα, θα επιτίθετο στα δύο λιμάνια, προκειμένου να σπάσει τον αμυντικό κλοιό. Τα πλοία ήταν εξοπλισμένα με πολιορκητικές μηχανές, οι οποίες θα εξαπέλυαν καταιγισμό πυρών στους αμυνόμενους. Στα αποβατικά επέβαιναν το σώμα των υπασπιστών υπό τον Άδμητο και οι πεζέταιροι υπό τον Κοίνο και τον Πολεμοκράτη.
Όπως περίμενε ο Αλέξανδρος, το πρώτο ρήγμα προκλήθηκε στον τομέα του, στο σημείο των τειχών που βρισκόταν κοντά στο ιερό του Μελκάρθ. Εκεί, τα τείχη, μετά από καταιγισμό βλημάτων, γκρεμίστηκαν, με τα αποβατικά σκάφη να αποβιβάζουν με γέφυρες τους πολιορκητές. Μετά τον θάνατο του Άδμητου, ο Αλέξανδρος ηγήθηκε εξ ολοκλήρου της επίθεσης. Αφού κατέλαβε τους παρακείμενους στο ρήγμα πύργους, εισήλθε στην πόλη, ενώ, παράλληλα, τα λιμάνια καταλήφθηκαν από τον στόλο του, με τους αποβιβαζόμενους Μακεδόνες να εξαλείφουν κάθε ελπίδα αντίστασης.
Υπολογίζεται πως 8.000 αμυνόμενοι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της κατάληψης της πόλης, ενώ 30.000 κάτοικοι πουλήθηκαν ως δούλοι. Ο Αλέξανδρος χάρισε τη ζωή στον Αζέλμικο και τους αξιωματούχους της πόλης, οργανώνοντας αγώνες για να γιορτάσει τη νίκη του. Ο μόλος ολοκληρώθηκε μετά τη νίκη του, μια νίκη που συνδύαζε ευφυΐα, επιμονή και άψογη συνεργασία του στρατού και του στόλου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γκαφούροφ, Βοβοτζάν & Τσιμπουκίδης, Δημήτρης (2003), Αλέξανδρος ο Μακεδών και η Ανατολή. Αθήνα: Εκδ. Παπαδήμα
- Καργάκος, Σαράντος (2014), Μέγας Αλέξανδρος: ο άνθρωπος φαινόμενο. Αθήνα: Ειδική Έκδοση για τη Real Media Α.Ε.
- Συλλογικό Έργο (1974), Ιστορία των Ελλήνων, τόμος Δ΄. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.
