Της Φωτεινής Σίμιντη,
Αν και η Σκανδιναβική Μυθολογία είναι μία από τις πιο διάσημες μυθολογίες, έχει ασαφή προέλευση και μεσαιωνική επιρροή. Οι Σκανδιναβοί θεοί και οι θρύλοι τούς αποτελούνται από ένα συνονθύλευμα προφορικών παραδόσεων και τοπικών ιστοριών, οι οποίες επινοήθηκαν τόσο στην προχριστιανική αρχαία Γερμανία όσο και στην πρώιμη μεσαιωνική Σκανδιναβία. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα μεσαιωνικής επιρροής σχετίζεται με τον πόλεμο Aesir-Vanir, όπου οι δύο διαφορετικές φυλές θεών ενώθηκαν κάτω από ένα ενιαίο πάνθεον με αρχηγό τον Odin. Οι θεοί, όμως, είναι αρκετοί σε αριθμό και δύσκολο να αναφερθούμε σε καθέναν από αυτούς ξεχωριστά, γι’ αυτό, έχοντας ήδη μιλήσει για πέντε από τους σημαντικότερους, τώρα θα ολοκληρώσουμε με άλλους πέντε εξίσου επιφανείς: Tyr, Heimdall, Freya, Freyr και Njord.
Μία από τις παλαιότερες και σημαντικότερες θεότητες του Σκανδιναβικού πάνθεου ήταν ο Tyr. Ήταν θεός του πολέμου και αυτός που έδινε δόξα στους πεσόντες ήρωες. Αν και συσχετιζόταν με τον πόλεμο, χαιρετήθηκε, επίσης, και ως θεότητα της δικαιοσύνης, των όρκων και των συνθηκολογήσεων, πιο συγκεκριμένα, στις διατυπώσεις των συνθηκών μετά τον πόλεμο. Θεωρούνταν ότι ο Tyr ήταν αυτός που έδινε ανδρεία στους πολεμιστές, γι’ αυτό και εκείνοι πριν τη μάχη τον επικαλούνταν για βοήθεια. Η προέλευση αυτού του θεού θα λέγαμε ότι είναι αινιγματική, καθώς δε γνωρίζουμε κάτι για την καταγωγή του. Είναι από τις αρχαιότερες μορφές, γι’ αυτό και από μερικούς θεωρείται ως προκάτοχος του Odin, μέχρι εκείνος να τον αντικαταστήσει ως κεφαλή του πάνθεου. Ο Tyr θεωρούνταν ο πιο γενναίος και ο πιο ατρόμητος ανάμεσα στους Aesir, αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι χάρη σε αυτόν κατάφεραν να δέσουν τον μεγάλο λύκο Fenrir, χάνοντας μέρος του χεριού του στη διαδικασία. Το όνομα του Tyr στα αγγλοσαξονικά ήταν Tiw ή Tig, ταυτίζεται, επίσης, με τον θεό Άρη, γι’ αυτό και η Τρίτη «Dies Martis» (Ημέρα του Άρη) είναι αφιερωμένη στον θεό (Tyr’s day- Tuesday).
O Heimdall, το όνομα του οποίου σημαίνει κοσμική λάμψη, αποτελεί κι αυτός μια αινιγματική φιγούρα των Aesir. Είναι γιος εννέα μητέρων, δηλαδή, εννέα κορίτσια, όλες αδελφές, τον γέννησαν, γι’ αυτόν τον λόγο λεγόταν ότι είχε εννέα ζωές. Η δουλειά που του είχε ανατεθεί από τον Odin ήταν αυτή του φύλακα των θεών. Περιγράφεται ως μια πολύ ισχυρή θεότητα που μπορεί να ακούσει και να δει τα πάντα, χρειάζεται λιγότερο ύπνο από ένα πουλί και τη νύχτα βλέπει τόσο καλά όσο και τη μέρα, έως και εκατό μίλια γύρω του. Η ακοή του είναι τόσο οξεία που μπορεί να ακούσει το γρασίδι να φυτρώνει στη γη και το θρόισμα από το μαλλί στη ράχη ενός προβάτου. Για να αποκτήσει αυτές τις δυνάμεις, θυσίασε το ένα του αυτί στο πηγάδι κάτω από το Yggdrasil, όπως ο Odin είχε θυσιάσει το ένα του μάτι. Ο Heimdall ζούσε στο Himinbjörg κοντά στη γέφυρα Bifröst, την οποία φυλάει από τους Γίγαντες του Πάγου και με το Gjallarhorn, το ηχηρό του κέρατο, προειδοποιεί τους θεούς για εισβολείς. Τέλος, έχει ένα άλογο, το Gulltopp, και ένα ξίφος, το Hofund, ενώ το ποίημα Rigsthula αναφέρει ότι ο Heimdall επαναποίκησε τη γη μετά από κάποια καταστροφή, δημιουργώντας και την ιεραρχία των κοινωνικών τάξεων.
Οι υπόλοιποι τρεις θεοί, Freya, Freyr και Njord, είναι θεοί Vanir, οι οποίοι ενσωματώθηκαν στους Aesir μετά το τέλος του πολέμου, που είχαν διεξάγει οι δύο φυλές. Ο Njord ήταν ο πατέρας των Freya και Freyr, παιδιά που τα είχε αποκτήσει με τη σύζυγό του, Nerthus, η οποία ήταν και αδερφή του. Ήταν θεός των ανέμων, της θάλασσας, της φωτιάς και του πλούτου. Είχε τη δύναμη να προστάζει τους ανέμους και να ηρεμεί τη θάλασσα και τη φωτιά. Συνήθιζαν να τον καλούν οι ναυτικοί στα ταξίδια για να φέρνει ήρεμες θάλασσες και πολλά ψάρια. Ήταν τόσο πλούσιος, που οι άνθρωποι τον καλούσαν για να τους προικίσει με γη και χρήματα. Ο Njord ζούσε στο Nóatún (Boathouse – «ο παράδεισος των πλοίων»), ένα μέρος δίπλα στη θάλασσα. Όταν πήγε στο Asgard, παντρεύτηκε με την γίγαντα Skadi, καθώς στο Asgard απαγορεύονταν οι αιμομικτικές πρακτικές των Vanir. Βέβαια, ο γάμος του έγινε για πρακτικούς λόγους, καθώς παντρεύτηκε για να επιτευχθεί εκεχειρία ανάμεσα στους Aesir και την Skadi, της οποίας τον πατέρα δολοφόνησαν οι Aesir. Ο γάμος αυτός απέτυχε, γιατί αν και παντρεμένοι, προτίμησαν να ζουν χωριστά, ο ένας κοντά στη θάλασσα και ο άλλος στα βουνά. Το όνομα του Njord προέρχεται ετυμολογικά από αυτό της Nerthus, γι’ αυτό πιστεύεται ότι ήταν πιθανό κάποτε αυτοί οι δύο να αποτελούσαν μία θεότητα.
Ο Freyr, ήταν θεός της γονιμότητας, της ειρήνης και του πλούτου. Μπορούσε να ρυθμίζει τον ήλιο και τη βροχή, την ανάπτυξη της γης και της ανθρώπινης γονιμότητας, γι’ αυτό και οι άνθρωποι τον καλούσαν να φέρει ευημερία και ειρήνη. Ο Freyr ήταν γιος του Njord και αδερφός της Freya, η οποία, όσο ζούσαν ανάμεσα στους Vanir, ήταν και σύζυγός του. Όταν κατοίκησε στο Asgard μαζί με τον Njord και την Freya, είχαν τόση επιτυχία, με αποτέλεσμα οι Aesir να τους κάνουν ηγέτες της λατρείας των ανθρώπων. Στο Asgard, ο Freyr παντρεύτηκε τη Gerda. Την είδε μια μέρα, όταν ήταν καθισμένος στον θρόνο του Odin, με αποτέλεσμα να την ερωτευτεί παράφορα και να βάλει τον υπηρέτη του να την πείσει να τον παντρευτεί. Εκείνη μετά από απειλές δέχτηκε και ο γάμος διήρκησε εννέα νύχτες. Ο Freyr λέγεται ότι ζούσε στο Álfheim, το οποίο του δόθηκε ως δώρο από τους υπόλοιπους θεούς. Έχει δύο πολύτιμα αντικείμενα, το πλοίο Skídbladnir και τον κάπρο Gullinborsti, ενώ, συχνά, απεικονίζεται καβάλα στον κάπρο μ’ ένα κλαδί ελιάς στα χέρια. Τέλος, έχει δύο υπηρέτες, τους Byggvir και Beyla, τους οποίους οι μελετητές ερμηνεύουν ότι ταυτίζονται με κριθάρι και αγελάδες είτε με φασόλια και μέλισσες.
Τέλος, η Freya είναι η μόνη θεά Vanir που αναφέρεται ονομαστικά. Ήταν θεά της γονιμότητας, της ομορφιάς, της νεότητας και της σεξουαλικής αγάπης, ενώ η πτυχή της γονιμότητας τονίζεται από τις πολλές σεξουαλικές της σχέσεις. Ήταν αδερφή και γυναίκα του Freyr, όταν ζούσαν με τους Vanir, γι’ αυτό συχνά απεικονίζονται μαζί. Όταν έφυγαν για να ζήσουν με τους Aesir, παντρεύτηκε τον Od και απέκτησαν μια κόρη, την Hnoss. Ο Od, όμως, την άφησε για να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και από τότε έκλαιγε συνεχώς, με τα δάκρυά της να είναι σταγόνες χρυσού. Η Freya κατοικούσε στο Fólkvang, είχε ένα άρμα που το οδηγούσαν δύο γάτες και πήγαινε μ’ αυτό στα πεδία των μαχών για να διεκδικήσει το δικαίωμά της στο μισό των νεκρών. Το πιο διάσημο «κτήμα» της ήταν το κολιέ Brising, που της έδωσαν οι νάνοι. Αποτελούσε αντικείμενο πόθου για πολλούς αρσενικούς γίγαντες, ενώ την ήθελε και ο Odin. Τέλος, αρκετές φορές συγχέεται με τη Frigg, καθώς υπάρχει προφανής σχέση ανάμεσα σε αυτές τις δύο (σύζυγος της Freya είναι ο Od, το όνομα του οποίου συσχετίζεται με τον Odin), καθώς, επίσης, στη γερμανική μυθολογία πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.
Συμπερασματικά, καταλαβαίνουμε ότι οι θεοί ήταν όντα που προσέφεραν αρκετά οφέλη στους ανθρώπους. Αντιμετωπίζονταν με ιδιαίτερο σεβασμό και ήταν σημαντικοί εξαιτίας αυτού που αντιπροσώπευαν, καθώς συνδέονταν με τρεις κατηγορίες κοινωνικών τάξεων, τους βασιλείς (Odin), τους πολεμιστές (Thor) και τους αγρότες (Freyr). Έτσι, βλέπουμε ότι αυτές οι θεότητες συμβόλιζαν πτυχές της ζωής και του πολιτισμού των Βίκινγκς, όπως εκείνοι βιωματικά τις αντιλαμβάνονταν. Τέλος, οι δυνάμεις που κατείχαν οι θεοί ήταν ανάλογες με τον τομέα στον οποίο ήταν υπεύθυνοι. Έτσι, για παράδειγμα, ένας θεός της γονιμότητας δε θα μπορούσε να κατέχει καταστροφικές δυνάμεις, αλλά δυνάμεις που αναγεννούν και σχετίζονται με την ειρήνη και την ευημερία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Leeming D., (2005), The Oxford companion to world mythology, NewYork: Oxford university press
- Lindow J., (2002), Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, New York: Oxford University Press
- Mercatante A. S., Dow J.R., (2009), The Facts on File Encyclopedia of World Mythology and Legend, 3d edition, New York: Facts On File Inc.
