Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Φτώχεια. Μία λέξη που συνοδεύεται από χιλιάδες σκέψεις, εικόνες και συναισθήματα. Άνθρωποι, οι οποίοι ένεκα έλλειψης επαρκών πόρων για την εξασφάλιση της στοιχειώδους διαβίωσής τους, αναγκάζονται να ζουν κάτω από απάνθρωπες και ανθυγιεινές συνθήκες, εφόσον η πενία αποτελεί φαινόμενο, το οποίο ανεξαρτήτως χρονικής περιόδου καταλαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διευθέτησή του.
Συγκεκριμένα, η φτώχεια διακρίνεται σε απόλυτη και σχετική. Η απόλυτη φτώχεια αφορά την ολοκληρωτική απουσία των αναγκαίων ειδών για επιβίωση και εντοπίζεται κυρίως στις Τρίτες Χώρες. Η σχετική φτώχεια αφορά τα άτομα που ζουν με εισόδημα μικρότερο του 60% του διάμεσου εισοδήματος της χώρας, και αποτελεί την πιο διαδεδομένη μορφή φτώχειας μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών.
Πρόσφατα, αναρτήθηκε από το Ελληνικό Δίκτυο Καταπολέμησης της Φτώχειας η «Αναφορά Φτώχειας για το 2021». Σύμφωνα με αυτή, «το 71% των φτωχών νοικοκυριών δεν κατάφερε να τα βγάλει πέρα με το μηνιαίο εισόδημα του», ενώ πιο συγκεκριμένα αναφέρεται ότι «45% των φτωχών νοικοκυριών στερήθηκε τη σωστή διατροφή» και «το 19% των ανηλίκων στερήθηκαν βασικά αγαθά».
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2020, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη υψηλότερη θέση της ΕΕ (27,5%), σε ό,τι αφορά το ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει τον κίνδυνο της φτώχειας, μετά τη Ρουμανία (35,8%) και τη Βουλγαρία (33,6%). Ακολουθούν η Ισπανία με ποσοστό (27%), η Λιθουανία (24,5%), η Εσθονία (22,8%) και η Γερμανία (22,5%). Τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Τσεχία (11,5%), στη Σλοβακία (13,8%), στη Σλοβενία (14,3%), στην Ολλανδία (15,8%) και στη Φιλανδία (15,9%).
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, κοντά στο όριο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού, βρίσκεται το 31,5% του ανήλικου πληθυσμού (κάτω των 18 ετών), έναντι ποσοστού 24,2% στην ΕΕ. Οι άνω των 65 ετών στην Ελλάδα βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της φτώχειας σε ποσοστό 19,3%, έναντι 20,4% στην ΕΕ.
Επιπλέον, σύμφωνα με τη Eurostat, τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού αντιμετωπίζει το 29,7% των νοικοκυριών με παιδιά στην Ελλάδα (έναντι 22,3% στην ΕΕ) και το 25,7% των νοικοκυριών χωρίς παιδιά (έναντι 21,6% στην ΕΕ).
Ποιοι παράγοντες όμως δρουν καταλυτικά στην ενίσχυση του διαχρονικού αυτού φαινομένου;
Κάνοντας επίκληση στην επικαιρότητα, ένας παράγοντας καθολικής σημασίας ως προς την πρόκληση πενίας, είναι ο πόλεμος. Κατά τη διάρκεια των πολεμικών συρράξεων, μαζί με τις ανθρώπινες ζωές χάνονται και οι περιουσίες μιας ζωής. Άνθρωποι εγκαταλείπουν μαζικά τους τόπους διαμονής τους, θέτοντας ως πρωταρχικό και ίσως μοναδικό θα έλεγε κανείς στόχο, την διαφύλαξη της σωματικής τους ακεραιότητας. Κοιτώντας κανείς με ιστορική-κοινωνιολογική ματιά τα τεκταινόμενα μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας, εύκολα μπορεί να αναλογιστεί τις επιπτώσεις αυτών και στους ίδιους τους πρόσφυγες, αλλά και στις χώρες υποδοχής.
Άλλοι παράγοντες που προκαλούν περιουσιακή ζημία είναι οι φυσικές καταστροφές (σεισμοί, καταιγίδες, σοβαροί χιονιάδες κτλ.), ο ραγδαίος ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας, ο οποίος πολλές φορές δε μπορεί να ακολουθηθεί από τους εργαζόμενους. Φαινόμενα που επιδεινώνουν το φαινόμενο της φτώχειας είναι ο ρατσισμός, οι διακρίσεις, η φοροδιαφυγή και η παραοικονομία.
Τι επιπτώσεις παρουσιάζονται ένεκα πενίας;
Πρώτες και άμεσες επιπτώσεις αφορούν την υγεία. Η υγεία λοιπόν πλήττεται λόγω του υποσιτισμού, αφού οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν πρόσβαση σε θρεπτικά τρόφιμα, ενώ πολλές φορές παρατηρείται και ολοκληρωτική ανικανότητα σίτισης. Το παραπάνω έχει επιπτώσεις στο προσδόκιμο ζωής των πολιτών που πλήττονται από φτώχεια, με τις ασθένειες να είναι ιδιαιτέρως συχνές σε αυτούς, καθώς δε διαθέτουν τους απαιτούμενους πόρους για να διατηρηθεί ένα υγιές περιβάλλον διαβίωσης.
Ευρύτερες επιπτώσεις αυτής αφορούν την εκπαίδευση, καθώς αν και είναι δωρεάν, δεν υπάρχει ίση πρόσβαση σε αυτή, αφού πολλοί άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσουν το σχολείο από πολύ μικρή ηλικία. Οι οικογένειες δε μπορούν να παρέχουν τα απαραίτητα ρούχα και σχολικά είδη. Άλλοι δε μπορούν να δώσουν ούτε πρωινό στα παιδιά τους για να πάρουν μαζί τους στο σχολείο. Έτσι ευνοείται το φαινόμενο του αναλφαβητισμού.
Ακόμη, η φτώχεια περιλαμβάνει επιπτώσεις και στην οικονομία της χώρας. Ο αριθμός των ατόμων που ζουν σε συνθήκες ανέχειας επηρεάζει σημαντικά και τα ποσοστά απασχόλησης. Χωρίς εκπαίδευση, οι άνθρωποι είναι δύσκολο να βρουν μια θέση εργασίας, αυξάνοντας την ανεργία και εμποδίζοντας το κράτος να αποκτήσει ένα ισχυρό οικονομικό σύστημα. Το τελευταίο αποτελεί τροχοπέδη για την πρόοδο σε πολλούς τομείς.
Η φτώχεια έχει επίσης κοινωνικές επιπτώσεις. Πολλοί άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας είναι άστεγοι. Επιπλέον, υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της φτώχειας και της εγκληματικότητας. Όταν οι άνθρωποι είναι άνεργοι και άστεγοι, η κοινωνική αναταραχή μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της εγκληματικότητας. Όταν οι άνθρωποι δεν έχουν χρήματα για να αγοράσουν τα απαραίτητα, μπορεί να αναγκαστούν να στραφούν στην κλοπή για να επιβιώσουν. Το φαινόμενο των αστέγων και τα υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας έχουν αντίκτυπο στους ανθρώπους μιας χώρας και μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα μέσα σε μια κοινωνία.
Μέτρα για τον περιορισμό του φαινομένου πρέπει να ληφθούν τόσο από εμάς ως άτομα μέσω εθελοντικών δράσεων που επωφελούν τους αναξιοπαθούντες, όσο και από τα κράτη με ειδικές ρυθμίσεις υπέρ της καταπολέμησης του φαινομένου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Eurostat: Κίνδυνος φτώχειας για το 27,5% στην Ελλάδα – Τρίτη στη λίστα η χώρα μας, m.naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΕΛΣΤΑΤ: Το 2020 το 28,9% του πληθυσμού κινδύνεψε λόγω φτώχειας, in.gr, διαθέσιμο εδώ
