Του Χρήστου Παπαγεωργίου,
Δεν είναι λίγοι οι πολέμαρχοι που από την αυγή της ανθρώπινης ιστορίας, πάντα υποβοηθούμενοι από τις συγκυρίες, αλλά και υποστηριζόμενοι από μια —όχι σπάνια— μεγάλη ομάδα φανατικών οπαδών, αιματοκύλησαν χώρες, αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη. Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τις θηριωδίες του ναζισμού σε βάρος των Εβραίων, του σταλινισμού σε βάρος των αντιφρονούντων, των Ερυθρών Χμερ στα διαβόητα Χωράφια του Θανάτου στην Καμπότζη. Δεν είναι και λίγοι αυτοί που τείνουν να συσχετίζουν πολλές φορές τους «χαρισματικούς» αυτούς ηγέτες, όχι αδίκως βέβαια, καθώς οι μέθοδοί τους, αλλά και οι στόχοι τους, δεν παρουσιάζουν μεγάλη απόκλιση. Ειδικά αυτές τις μέρες, λόγω των εξελίξεων, το ζήτημα του παραλληλισμού έχει αναζωπυρωθεί ιδιαιτέρως και έχει εκδηλωθεί με τρόπους που αξίζουν αναφοράς.
Ο, αγνώστων στοιχείων, καλλιτέχνης Andrea Villa πραγματοποίησε μια εικαστική παρέμβαση, με τον Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin, να «φοράει» το ευρέως γνωστό μουστάκι του Hitler, σχηματισμένο με ένα ξυραφάκι. Ο, πάντοτε καυστικός, Αρκάς προέβη σε ανάρτηση μιας επεξεργασμένης φωτογραφίας, στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook, στην οποία απεικονίζει τον Putin να κάθεται ως μωρό στα πόδια του «πατερούλη» Stalin, ενώ ο Hitler στέκεται όρθιος δίπλα του, παραπέμποντας έτσι σε μια οικογενειακή παράδοση που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Φυσικά, αίσθηση έχει προκαλέσει το hashtag #PutinHitler, το οποίο κάνει τον γύρο του διαδικτύου, ενώ στη Δυτική Κεντρική Πολωνία ένα γιγάντιο πανό, που απεικονίζει τον Vladimir Putin ως Hitler, κοσμεί τον τοίχο μιας πολυκατοικίας.
Ο Hitler, ως ηγέτης του Εθνικοσοσιαλιστικού (Ναζιστικού) Κόμματος, και δικτάτορας της Γερμανίας, ακολούθησε μια εξοντωτική πολιτική, με την οποία ελάχιστες μπορούν να αναμετρηθούν. Εκδίωξε και δολοφόνησε ανθρώπους, όχι μόνο με βάση φυλετικά, αλλά και ιδεολογικά κριτήρια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όχι ιδιαίτερα γνωστό βέβαια, είναι η Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών, που έλαβε χώρα από τις 30 Ιουνίου έως τις 2 Ιουλίου, το έτος 1934, και αποτελεί το τριήμερο μαζικών δολοφονιών, στο οποίο εκκαθαρίστηκε, με διαταγή του Φύρερ, ολόκληρη η ηγεσία της παραστρατιωτικής οργάνωσης Sturmabteilung, αλλά και δεξιοί πολιτικοί, καθώς και διάφοροι αντίπαλοι του Hitler.
Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή της ναζιστικής προπαγάνδας, η εκκαθάριση —η οποία νομιμοποιήθηκε εκ των υστέρων ως αυτοάμυνα του κράτους, βάσει ενός νόμου του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης— περιέγραψε τις ενέργειες αυτές ως ένα προληπτικό μέτρο, ενάντια σε ένα επικείμενο πραξικόπημα, το οποίο έγινε γνωστό ως το «Πραξικόπημα του Ρεμ». Δίκαια, όμως, θα δηλώσει το 1964 η Hannah Arendt ότι η Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών και τα άλλα συμβάντα που έχουν ήδη αρχίσει από το 1933 ωχριούν μπροστά στα γεγονότα που θα ακολουθήσουν. Στο ίδιο μήκος κύματος κυμαίνεται και η Μεγάλη Εκκαθάριση, ή Μεγάλος Τρόμος, από τον δικτάτορα του Κρεμλίνου Joseph Stalin. Χωρίς διακρίσεις εκδιώχθηκαν, συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες ή στάλθηκαν στα γκουλάγκ όσοι θεωρήθηκαν αντεπαναστάτες και εχθροί του λαού από την ηγεσία της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.
Ξεφεύγοντας από τις μαζικές εκκαθαρίσεις και τους διωγμούς, παρατηρούμε ότι άλλο ένα κοινό των δυο δικτατόρων, πέρα από τον ολοκληρωτισμό και την αυταρχική άσκηση της εξουσίας, είναι οι επεκτατικές βλέψεις. Τόσο ο Hitler όσο και ο Stalin επεδίωκαν να υποτάξουν ορισμένες περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα κράτη-δορυφόροι της Σοβιετικής Ένωσης (Πολωνία, Αλβανία, Γιουγκοσλαβία), στα οποία ο Stalin εγκατέστησε προσκείμενες προς την Ε.Σ.Σ.Δ. κυβερνήσεις, εδραιώνοντας έτσι την εξουσία του στον ανατολικό ευρωπαϊκό χώρο.
Έχουμε πλέον φτάσει στον 21ο αιώνα, και συγκεκριμένα στο έτος 2022. Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Vladimir Putin αναγνωρίζει τις αποσχισθείσες από την Ουκρανία —και ελεγχόμενες από φιλορώσους αυτονομιστές— περιοχές Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ, και, λίγες στιγμές αργότερα, έχοντας επιστρατεύσει ασταθή επιχειρήματα, προπαγάνδα, αλλά και ισχυρό στρατό, εισβάλλει σε ένα κυρίαρχο κράτος, παραβιάζοντας κατάφωρα το διεθνές δίκαιο και ξυπνώντας τις νωπές ακόμη αναμνήσεις από την αυθαίρετη εισβολή στην Κύπρο, μόλις μερικές δεκαετίες πριν. Σε αυτή την αυθαίρετη εισβολή, που κανένας δεν ανέμενε σε μια εποχή όπου υποτίθεται πως η ειρήνη είναι μονόδρομος, οι δυτικές χώρες απαντούν με την αποστολή ανθρωπιστικής και πολεμικής αρωγής, την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, αλλά και με την προώθηση εξοπλιστικών προγραμμάτων που αγγίζουν μέχρι και τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ.
Το εξώφυλλο του περιοδικού Times φέρει τον τίτλο «How Putin smashed Europe’s Dreams» (Πώς ο Putin διέλυσε τα όνειρα της Ευρώπης) και δίνει αρκετή «τροφή για σκέψη» στους πολίτες του κόσμου, οι οποίοι δεν αργούν να αρχίσουν τις συγκρίσεις με παλαιότερα καθεστώτα, γεγονότα και προσωπικότητες. Βέβαια, ο Putin δεν έχει προβεί ακόμη σε μαζικές εκκαθαρίσεις, και όλος ο πλανήτης προσεύχεται κάτι τέτοιο να παραμείνει μόνο σε υποθετική μορφή. Την πρώτη μέρα όμως της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας, πάνω από 1.000 διαδηλωτές συνελήφθησαν στη Ρωσία. Σύμφωνα με την ανεξάρτητη πηγή ενημέρωσης OVD-info, πάνω από 5.200 άνθρωποι συνελήφθησαν στο πρώτο τετραήμερο της εισβολής. Η δηλητηρίαση του Ρώσου ακτιβιστή κατά της διαφθοράς, και επικριτή του Κρεμλίνου, Alexei Navalny, στις 20 Αυγούστου του 2020, είχε οξύνει τα πνεύματα και στρέψει πλήθος κόσμου κατά της Ρωσικής Κυβέρνησης, με τον Πρόεδρο να αρνείται την οποιαδήποτε ανάμειξη στο περιστατικό. Ακόμη, τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στη Ρωσία είναι περιορισμένα, έως ανύπαρκτα, καθώς οι γάμοι μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών απαγορεύονται με συνταγματική τροπολογία υπογεγραμμένη από τον ίδιο τον Putin.
Θα μπορούσε να πει κανείς λοιπόν πως οι τρεις αυτές φυσιογνωμίες είναι όμοιες μεταξύ τους; Αυτό είναι πολύ πιθανόν, αν αναλογιστεί κανείς πως οι μέθοδοι άσκησης της εξουσίας από μέρους τους δεν διαφέρουν. Ανέκαθεν, οι ηγέτες ολοκληρωτικών, αυταρχικών και αστυνομικών καθεστώτων βασίζονταν στη στρατιωτική ισχύ και την προπαγάνδα για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους. Δεν δίσταζαν να εξοντώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους και πάντοτε έφταναν σε σημείο να «βλέπουν» γύρω τους εχθρούς και να εμπιστεύονται μόνον έναν πολύ στενό κύκλο ανθρώπων. Σε τέτοιου είδους καθεστώτα η αντιπολίτευση είτε λειτουργούσε υποτονικά, είτε είχε συμβολική θέση, είτε δεν υπήρχε καθόλου και κανείς δεν μπορούσε να φέρει αντίρρηση στις επιθυμίες των «ηγετών». Τα παιδιά ήταν οι κύριοι αποδέκτες της προπαγάνδας και της «πλύσης εγκεφάλου», κάτι που διαφαίνεται τόσο στην εκπαίδευση στη Ναζιστική Γερμανία, με τη «Νεολαία Χίτλερ», την παραποιημένη ιστορία και το κάψιμο βιβλίων που δεν αντικατόπτριζαν τις κυρίαρχες του Τρίτου Ράιχ απόψεις, όσο και στη Σοβιετική Ρωσία, αλλά και στη Ρωσία του σήμερα.
Ίσως αυτό που να αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους τρεις αυτούς ηγέτες, να είναι το γεγονός ότι, άλλαξαν, με τρόπο φρικτό, τον κόσμο. Καταστρατηγώντας ανθρώπινα δικαιώματα, παραβιάζοντας ελευθερίες, καταπατώντας αξίες και αρνούμενοι να αποτελέσουν μέρος της εποχής τους προσπάθησαν να χαράξουν τη δική τους πορεία, αδιαφορώντας για τις συνέπειες, οι οποίες απέβησαν εντέλει οδυνηρές, και όχι μόνο για τους ίδιους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Ο Πούτιν ως Χίτλερ σε πανό στην Πολωνία», lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ο Πούτιν ως άλλος Χίτλερ: Η παρέμβαση Ιταλού καλλιτέχνη στο Τορίνο για τον πόλεμο στην Ουκρανία», lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Η απάντηση του Αρκά σε όσους αντέδρασαν στην ανάρτηση με Χίτλερ-Στάλιν-Πούτιν», iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Εκατοντάδες συλλήψεις σε αντιπολεμικές διαδηλώσεις στη Ρωσία – Στους δρόμους η αντιπολίτευση», protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- “The solace for young Russians like me is that Putin is also digging his own grave in Ukraine”, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
