Του Φίλιππου-Αθανάσιου Μισούλη,
Παρότι η διεθνής επικαιρότητα μονοπωλείται από τον πόλεμο στην Ουκρανία, και ελάχιστη προσοχή δίνεται στην πολύπαθη περιοχή των Βαλκανίων, η ειρήνη στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης είναι σήμερα πιο εύθραυστη από ποτέ.
Πιο συγκεκριμένα, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το ομοσπονδιακό αυτό κράτος των δυτικών Βαλκανίων, αποτελούμενο από κοινότητες Σέρβων, Κροατών και Βόσνιων μουσουλμάνων, κινδυνεύει να διαλυθεί εκ των έσω. Ο ηγέτης των Σέρβων της χώρας και της Republica Srpska, Milorad Dodic, χρόνιος υποστηρικτής του αιτήματος για απόσχιση της αυτόνομης περιφέρειας των Σέρβων της Βοσνίας, ανακοίνωσε την απόσχιση της ομόσπονδης δομής από τις ομοσπονδιακές φορολογικές υπηρεσίες, την ομοσπονδιακή αστυνομία και τον στρατό και τη δημιουργία νέων δομών, διακριτών από εκείνων της υπόλοιπης χώρας. Πρόκειται για ένα τελευταίο βήμα σε μια χρόνια ρητορική απόσχισης, που διαταράσσει βαθιά την υπόσταση και το μέλλον του ήδη εύθραυστου και εθνικά ανομοιογενούς κράτους.
Παράλληλα, με την απειλή της απόσχισης των Σέρβων να είναι διαρκής, ανάλογα αιτήματα εμφανίζονται και στην κροατική κοινότητα, με αποτέλεσμα να απειλούνται στον πυρήνα τους οι συμφωνίες του Dayton, που προέβλεπαν τη δημιουργία του πολυεθνικού, ομοσπονδιακού κράτους, αλλά και το περίπλοκο σύστημα διοίκησής του, σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης των εξουσιών των δύο ομόσπονδων κρατιδίων που το αποτελούν και των τριών κοινοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να προστεθεί και η συμμετοχή του διεθνούς παράγοντα, με τη Ρωσία και τη Σερβία, αλλά ενδεχομένως, σε μικρότερο βαθμό, και την Κίνα, να στηρίζουν άλλοτε έμμεσα και άλλοτε ενεργά την αποσχιστική προσπάθεια των Σέρβων, την Κροατία να ενεργεί αντίστοιχα, υπερασπιζόμενη ανάλογα αιτήματα των Κροατών, και την Τουρκία να φιλοδοξεί να αναδειχτεί σε ρόλο προστάτη των Βόσνιων μουσουλμάνων.
Στον αντίποδα, η Δύση εμφανίζεται σε αρκετά δευτερεύοντα ρόλο, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να εμφανίζεται ως υπερασπίστρια της διατήρησης του υπάρχοντος status quo, με τις ενταξιακές, ωστόσο, προοπτικές της Βοσνίας να τίθενται εκτός του εγγύς μέλλοντος. Η αλήθεια είναι, μάλιστα, πως τα περισσότερα κράτη της Ε.Ε. ήταν θετικά προς την προοπτική των κυρώσεων έναντι του Dodik, αλλά εξαιτίας της έντονης αντίθεσης της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας και της Κροατίας κάτι τέτοιο, τελικά, δεν κατέστη εφικτό. Από την άλλη πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες προβαίνουν ακόμα και σε κυρώσεις προς όσους αμφισβητούν τη συμφωνία του Dayton και τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.
Παρόλα αυτά, δεν έχουν περάσει παρά λίγοι μόλις μήνες από την άνοιξη του 2021, όταν και κυκλοφόρησε non paper από τη σλοβενική προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στο οποίο γινόταν λόγος για αναδιάταξη του χάρτη των Βαλκανίων, με διάλυση της Βοσνίας και διανομή των εδαφών της στην Σερβία και την Κροατία, με τα εναπομείναντα εδάφη να συγκροτούν ανεξάρτητο κράτος με μουσουλμανικό πληθυσμό.
Επομένως, γίνεται φανερό ότι, παρά την φαινομενική ειρήνη, η ύπαρξη της Βοσνίας ως ανεξάρτητου και συμπαγούς ομοσπονδιακού κράτους είναι, πλέον, εξαιρετικά αμφίβολη. Παρά το πέρας σχεδόν τριάντα ετών από τους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας, οι εθνικές αντιθέσεις παραμένουν υπαρκτές, παρούσες και έχουν αναζωπυρωθεί εντονότερα από ποτέ. Τέλος, παρά τις επικλήσεις για σταθερότητα, η αναδιάταξη του βαλκανικού χάρτη, με τη διάλυση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αποτελεί ενδεχόμενο που συζητείται από πλείστους παράγοντες και λαμβάνει την έμμεση ή και άμεση, πολλές φορές, υποστήριξη πολλών δυνάμεων περιφερειακής ή και διεθνούς εμβέλειας. Το μόνο ερώτημα που απομένει είναι, πλέον, το αν, και κυρίως το πότε, οι φυγόκεντρες τάσεις θα μεταφραστούν και σε δράσεις ή ο φόβος μιας απρόβλεπτης αστάθειας θα συγκρατήσει την κατάσταση, τουλάχιστον μέχρι να δημιουργηθεί μια νέα ισορροπία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Greater Balkan dreams a potential nightmare”, E-kathimerini, διαθέσιμο εδώ
- “ΕU mulls ways to ease tensions in Bosnia, to prevent break-up”, Al Jazeera News, διαθέσιμο εδώ
