Η 23η Μαρτίου στην Ιστορία

Του Τάσου Γρηγοριάδη,

1857: Εγκαθίσταται ο πρώτος εμπορικός ανελκυστήρας στον κόσμο, σε πενταόροφο πολυκατάστημα της Νέας Υόρκης. Ποικίλες προσπάθειες διενεργήθηκαν για την κατασκευή μιας συσκευής που θα επιτελούσε τα χρέη του σημερινού «ασανσέρ». Ο βιομήχανος Ελίσα Ότις ήταν πεπεισμένος ότι θα μπορούσε να κατασκευάσει μια ασφαλή κατασκευή, που θα έχει κιόλας τη δυνατότητα να κατέρχεται ελεγχόμενα. Έχοντας δημιουργήσει τη δική του εταιρεία, λάνσαρε την εφεύρεσή του που αρχικά δεν είχε μεγάλη απήχηση. Όλα αυτά θα άλλαζαν όταν ο Ότις αποφάσισε να αναδείξει την κατασκευή του στο εκθεσιακό κτίριο Crystal Palace της Νέας Υόρκης. Στα πλαίσια της Διεθνούς Εκθέσεως του 1853, ο βιομήχανος θα διοργάνωνε μια δραματική επίδειξη μπροστά στα βλέμματα παραβρισκόμενων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως παρουσιάστηκε μια «ανυψωτική πλατφόρμα», η οποία ανελήχθη με μεγάλη ευκολία. Αλλά δεν ήταν αυτό το πιο εντυπωσιακό. Απροσδόκητα, τα σχοινιά που συγκρατούσαν την κατασκευή κόπηκαν ακαριαία με τσεκούρι. Όμως, ο «πρωτο-ανελκυστήρας» δεν συντρίφτηκε στο έδαφος όπως αναμενόταν, αντιθέτως σταμάτησε την κάθοδό του μετά από λίγο. Τα «φρένα ασφαλείας» της συσκευής λειτούργησαν κανονικά, αποδεικνύοντας την ασφάλεια που διαλαλούσε ο Ότις, στέφοντας με επιτυχία το εγχείρημα. Ο ίδιος απεβίωσε επτά μόλις χρόνια μετά από το συμβάν και την εταιρεία του ανέλαβαν οι δύο υιοί του, Τσάρλς και Νόρτον. Καταληκτικά, η OTIS Elevator Co. συνεχίζει μέχρι και σήμερα να αποτελεί την «κληρονόμο» της λαμπρής έμπνευσης του ιδρυτή της, Ελίσα Ότις.                  

1881: Ο 1^ος Πόλεμος των Μπόερς στη Νότια Αφρική φτάνει εις πέρας. Η εντεινόμενη αντιπαλότητα μεταξύ των τοπικών ολλανδικών αποικιών — επονομαζόμενων και «Μπόερς» —, με τις αντίστοιχες βρετανικές κτήσεις, οδήγησε σε δύο αιματηρούς πολέμους. Ωστόσο, η πρώτη χρονικά σύρραξη επισκιάζεται συχνά από την πιο εκτεταμένη επικείμενη σύγκρουση (1899-1902). Η προσαρτημένη από τους Βρετανούς —ολλανδική— Δημοκρατία του Τράνσβααλ ζήτησε έμπρακτη στήριξη από τη γειτνιάζουσα — επίσης ολλανδική — Ελεύθερη Πολιτεία της Οράγγης. Η κοινή γνώμη των περιοχών αυτών επιθυμούσε την αποχώρηση της βρετανικής διοίκησης, ενώ τα διάφορα κίνητρα συσπείρωσαν αποτελεσματικά το δεδομένο αίσθημα, μεταποιώντας το σε ένοπλη εξέγερση. Αντιθέτως, οι Βρετανοί ήθελαν να κατευνάσουν τις πιο συντηρητικές φωνές των Μπόερς και ταυτοχρόνως να ελέγξουν τα ποικίλα αδαμαντωρυχεία-χρυσορυχεία στο σύνολο της Νότιας Αφρικής. Στον πόλεμο αυτόν σημειώθηκαν 4 αξιοσημείωτες μάχες και 7 βασικές πολιορκίες. Εξ αρχής, ήταν ξεκάθαρο πως οι Βρετανοί υποτίμησαν τους — κυρίως αγρότες και κτηνοτρόφους — Ολλανδούς αποίκους, που γρήγορα κατάφεραν να υπερισχύσουν αριθμητικά των λιγοστών Βρετανών μουσκετοφόρων που βρίσκονταν στην περιοχή. Ενόσω ο πόλεμος ήταν εν εξελίξει (13 Δεκεμβρίου 1880-28 Μαρτίου 1881), οι διαπραγματεύσεις εντατικοποιήθηκαν και ήταν επιτυχείς την άνοιξη. Τελικά, η Πρετόρια ξαναπέρασε στα χέρια των Μπόερς, οδηγώντας στην επανασύσταση της Δημοκρατίας του Τράνσβααλ. Μετέπειτα, ακολούθησε μια ασταθής ειρήνη που σύντομα θα ακολουθούσε σε μια ακόμη πιο γενικευμένη σύγκρουση μεταξύ των αποικιών.

1931: Τρεις αξιομνημόνευτοι Ινδοί αγωνιστές, τασσόμενοι υπέρ της ανεξαρτησίας, απαγχονίζονται από τους Βρετανούς αποικιοκράτες. Κατά τον Μεσοπόλεμο, η σημερινή Ινδία (μαζί με Πακιστάν και Μπαγκλαντές) άρχισε να δυσαρεστείται έντονα από τη βρετανική διοίκηση. Επιπλέον, πολλαπλοί μυστικοί-επαναστατικοί οργανισμοί άρχισαν να αναπτύσσονται στην ευρύτερη περιοχή. Εξ αυτών ήταν ο λεγόμενος Ρεπουμπλικανικός Στρατός του Ινδουστάν (HRA), ο οποίος ήρθε σε ευθεία σύγκρουση με τους πιο μετριοπαθείς-ειρηνιστές που εκπροσωπούνταν από τον Μαχάτμα Γκάντι. Μυημένοι στον προαναφερθέντα οργανισμό ήταν τρεις νέοι Ινδοί (22-22-23 χρονών): ο Μπαγκάτ Σινγκ, ο Σίβραμ Ρατζγκούρου και ο Σουκντέβ Ταπάρ. Αυτοί εκπροσωπούσαν τον πιο σοσιαλιστικό-μαρξιστικό πυρήνα του οργανισμού, που μέσω κοινοπραξιών θα επονομαζόταν το 1928 σε Σοσιαλιστικό Ρεπουμπλικανικό Στρατό του Ινδουστάν (HSRA). Οι εξτρεμιστικές ενέργειες των ενόπλων αυτών ομάδων σκόπευαν στην ολική ανατροπή του Βρετανικού ζυγού μέσω ριζοσπαστικών πρακτικών. Στη συνέχεια, η θανάτωση εκπροσώπου μιας ειρηνικής διαδήλωσης στη Λαχώρη (σήμερα Πακιστάν), το 1928, έμελλε να «ταράξει τα νερά». Οι τρεις προαναφερθέντες αγωνιστές, με μπροστάρη τον Σινγκ, αποφάσισαν να πάρουν εκδίκηση δολοφονώντας τον Βρετανό αστυνομικό διευθυντή. Εντούτοις, σκότωσαν λανθασμένα τον βοηθό του, John Saunders, και τράπηκαν σε φυγή. Μετέπειτα, το 1929, αφότου επέρριψαν μια βόμβα — χωρίς να θέλουν νεκρούς — στην Κεντρική Νομοθετική Συνέλευση στο Δελχί, παραδόθηκαν στις αρχές. Εν κατακλείδι, η ημέρα εκτέλεσής τους είναι γνωστή στην Ινδία ως «Ημέρα των Μαρτύρων» και μνημονεύεται ως μια ηρωική αυτοθυσία για τα ιδεώδη του Ινδικού εθνοαπελευθεροτικού αγώνα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• March 23, 1857: Mr. Otis Gives You a Lift, WIRED, διαθέσιμο εδώ
• How Otis’ elevator made modern skyscrapers possible, 6sqft, διαθέσιμο εδώ
• Going Up: New York got its first commercial elevator 160 years ago, The Bowery Boys, διαθέσιμο εδώ
• First Anglo Boer War, South African History Online, διαθέσιμο εδώ
• The Boer Wars, BBC – History, διαθέσιμο εδώ 
• First Boer War, Fandom.com, διαθέσιμο εδώ
• Martyrs’ Day: The Day Bhagat Singh, Sukhdev and Rajguru Lay Down Their Lives For Freedom, NDTV, διαθέσιμο εδώ
• Martyrs’ Day 2021: Remembering Bhagat Singh, Shivaram Rajguru and Sukhdev Thapar, News 18.com, διαθέσιμο εδώ
• Ο ένοπλος μαρξιστής επαναστάτης της Ινδίας που ήταν το αντίπαλο δέος του πασιφιστή Γκάντι, newsbeast.gr, διαθέσιμο εδώ