Του Δημήτρη Άγα,
Η επιχείρηση «Κόνδωρ» ήταν ένα καλά σχεδιασμένο σύστημα, με το οποίο κυβερνήσεις χωρών της Λατινικής Αμερικής και κατά κύριο λόγο της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Χιλής, της Βολιβίας, της Ουρουγουάης και της Παραγουάης αντάλλαζαν πληροφορίες σχετικά με αντιφρονούντες, με σκοπό να οδηγηθούν στη σύλληψή τους. Η συνεργασία αυτή ξεκίνησε από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, ενώ κατά τις δύο επόμενες δεκαετίες έλαβε και το όνομα «Κόνδωρ», αποκτώντας πιο επίσημη και οργανωμένη προσπάθεια καταπολέμησης των αντίθετων προς τα καθεστώτα φωνών. Μέσω των πληροφοριών που λάμβαναν, οι υπεύθυνοι για την εκπόνηση της επιχείρησης αυτής συλλάμβαναν, βασάνιζαν και εκτελούσαν πρόσωπα, που θεωρούνταν απειλή για τα καθεστώτα των χωρών αυτών. Τα πρόσωπα αυτά οδηγούνταν στην αγχόνη με το πρόσχημα ότι οι ιδεολογίες τους δεν ανήκαν στον δυτικό πολιτισμό και ότι δεν ήταν χριστιανοί, τα οποία συνεπάγονταν ότι ήταν εχθροί του καθεστώτος, ακόμα και αν απλώς είχαν μία αντίθετη πολιτική άποψη την οποία δεν εκδήλωναν.
Πώς φτάσαμε, όμως, ως εκεί; Όλα ξεκίνησαν μετά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η φτώχεια είχε χτυπήσει το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Την εξουσία είχαν στα χέρια τους δικτάτορες που συγκέντρωναν στα πρόσωπά τους υπερεξουσίες και άφηναν τον λαό να υποσιτίζεται και να ζει κάτω από χείριστες συνθήκες, ανήμπορος να ζήσει αξιοπρεπώς. Κατά την περίοδο εκείνη, οι φτωχοί πληθυσμοί αντιδρούσαν, διεκδικώντας περισσότερα δικαιώματα και ένα καλύτερο επίπεδο ζωής. Οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες, τις οποίες οργάνωναν, καταπνίγονταν από τις αστυνομικές δυνάμεις των καθεστώτων. Ιθύνων νους και βοηθός στην ακμή αυτών των δικτατοριών ήταν οι Η.Π.Α. που παρείχαν όλα τα μέσα για να ανέβουν και να παραμείνουν στην εξουσία άτομα του περιβάλλοντός τους, που θα προωθούσαν τα αμερικανικά συμφέροντα εντός των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Τα σημαντικότερα από αυτά τα άτομα ήταν ο Αργεντίνος Videla, ο Βολιβιανός Banzer, ο Χιλιανός Pinochet, o Παραγουανός Stroessner, ο Περουβιανός Bermudez, o Ουρουγουανός Mendez και οι Βραζιλιάνοι Silva, Medici, Geisel, Figueiredo.
Τα αιτήματα των αντιφρονούντων ήταν η συμμετοχή τους στις πολιτικές διαδικασίες, η αγροτική μεταρρύθμιση, η δικαιοσύνη, η ισότητα και η δωρεάν παιδεία. Βρήκαν, όμως, απέναντί τους τις ισχυρές Η.Π.Α., οι οποίες σε ρόλο χορηγού και συνεργάτη των δικτατόρων παρείχαν τη βοήθεια στα καθεστώτα, ώστε να ανακαλύψουν, να εξορίσουν, να βασανίσουν και να σκοτώσουν οποιονδήποτε είχε διαφορετικά πιστεύω από τα δικά τους. Το κλίμα τρομοκρατίας ήταν τεράστιο και οι πολίτες δυσκολεύονταν να ορθώσουν ανάστημα, φοβούμενοι τις επιπτώσεις. Οι αντιφρονούντες δε φοβόντουσαν μόνο για τους εαυτούς τους, αλλά έπρεπε να υπολογίζουν και τα παιδιά τους, τα οποία πολλές φορές έπεφταν θύματα απαγωγής και εξαφανίζονταν.
Στην επιχείρηση «Κόνδωρ» υπήρξε πλήρης συνεργασία των χωρών της Λατινικής Αμερικής, καθώς οι μυστικές υπηρεσίες αντάλλαζαν πληροφορίες, ώστε να εντοπίσουν όλους τους αντιφρονούντες. Ειδικά σώματα, που εργάζονταν για την επιχείρηση «Κόνδωρ», μετακινούνταν μεταξύ των χωρών, ώστε να συλλάβουν συμπατριώτες τους, που ήταν ή θεωρούνταν αντιφρονούντες, και να τους οδηγήσουν πίσω στη χώρα τους. Οι περισσότεροι εξαφανίστηκαν, ενώ εκατοντάδες πετάχτηκαν στη θάλασσα από αεροπλάνα ή ελικόπτερα. Ακόμα, υπήρχε και μια ομάδα εκτελεστών, οι οποίοι ταξίδευαν από χώρα σε χώρα και σκότωναν πρόσωπα, που θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικά και είχαν απήχηση στον πληθυσμό, οπότε μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στις δικτατορίες. Τέτοια πρόσωπα ήταν ο Ernesto “Che” Guevara, ο οποίος εντοπίστηκε και εκτελέστηκε στη Βολιβία το 1967, όπου είχε ταξιδέψει για την οργάνωση της επανάστασης, με σκοπό την κατάληψη της εξουσίας.
Εκτός από τον “Che” Guevara, υπήρξαν και άλλα πολλά θύματα της «τρίτης φάσης», όπως ονομάστηκε το σχέδιο για την εκτέλεση προσωπικοτήτων με μεγάλη επιρροή στους πολίτες. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν η εκτέλεση δύο Ουρουγουανών νομοθετών, του Zelmar Michelini και του Hector Gutierrez Ruiz. Αυτοί είχαν κανονίσει μία συνάντηση στο Buenos Aires με επιφανείς πολίτες και στρατιωτικούς, που θα αφορούσε το ενδεχόμενο πίεσης της κυβέρνησης, ώστε η Ουρουγουάη να οδηγηθεί σε εκλογές, με την ελπίδα αλλαγής κυβέρνησης. Την επόμενη εβδομάδα, με τη συνεργασία των ουρουγουανικών και των αργεντίνικων αρχών, οι δύο άντρες απήχθησαν και βρέθηκαν νεκροί μερικές μέρες μετά. Επίσης, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Χιλιανού στρατηγού Carlos Prats και της συζύγου του, που βρέθηκαν νεκροί στο Buenos Aires το 1974, αλλά και του Orlando Leterier, ο οποίος ήταν υπουργός στην κυβέρνηση Allende και βρέθηκε νεκρός στην Ουάσινγκτον το 1976. Άλλη μια περίπτωση, μεταξύ πολλών άλλων, ήταν αυτή του πρώην Προέδρου της Βολιβίας Juan Jose Torres, ο οποίος βρέθηκε νεκρός το 1976 στο Buenos Aires.
Οι Η.Π.Α. συνέβαλαν, ως φαίνεται, στην εξαθλίωση των χωρών της Λατινικής Αμερικής και παρείχαν την κατάλληλη υποστήριξη στους δικτάτορες, ώστε να εκτελέσουν το σχέδιο αυτό. Οι πολίτες δεν είχαν περιθώρια αντίδρασης. Ο οικονομικός στραγγαλισμός των δεκαετιών αυτών ήταν αναπόφευκτος και αποτελεί το αίτιο για το σημερινό χαμηλό βιοτικό επίπεδο που παρατηρείται στη Λατινική Αμερική. Πρόκειται για εγκλήματα που έμειναν ατιμώρητα και επέφεραν τη φτώχεια και τον θάνατο σε χιλιάδες πολίτες. Ακόμα και αν έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητο σε μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, η επιχείρηση «Κόνδωρ» είναι ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που έχουν γίνει στην παγκόσμια ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- McSherry, J. Patrice (2005), Predatory States: Operation Condor and Covert War in Latin America, U.S.A., Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
- Tremlett, Giles (2020), από την ιστοσελίδα The Guardian, στο “Operation Condor: The cold war conspiracy that terrorised South America”, Διαθέσιμο εδώ
