Της Ελένης Καραμπίνη,
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αδιαμφισβήτητα μεταβάλλει τα δεδομένα του σύγχρονου διεθνοπολιτικού περιβάλλοντος και έχει επηρεάσει τις εξελίξεις, με τρόπο τέτοιο ώστε οι περισσότεροι κρατικοί δρώντες της Δύσης να προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν την υφιστάμενη κατάσταση, να αναζητούν λύσεις σε αδιέξοδα και να θέσουν περιορισμούς στις αναθεωρητικές τάσεις της Ρωσίας και στην ένοπλη επέμβασή της στο ουκρανικό έδαφος. Μία από τις συνέπειες του πολέμου είναι και τα παρεπόμενα της ενεργειακής εξάρτησης της Δύσης από τη Ρωσία, και κυρίως της Γερμανίας, και συνεπώς η ανάγκη της τελευταίας να αναζητήσει διαφορετικές οδούς ενεργειακής τροφοδότησης. Κατά πόσο εύκολο κρίνεται το εγχείρημα απεξάρτησης της Γερμανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο;
Πολλές από τις χώρες της Ευρώπης, όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες, κρίνουν ότι η ενεργειακή απεξάρτηση της Γερμανίας συνιστά μία απλή διαδικασία, ωστόσο, για το Βερολίνο, μία τέτοια διαδικασία είναι πιο περίπλοκη και θα είχε μεγαλύτερο διακύβευμα από αυτό που ήδη φαντάζονται οι περισσότεροι.
Η ενεργειακή εξάρτηση της Γερμανίας από τη Ρωσία δεν αποτελεί πρόσφατο γεγονός. Η συνεργασία των δύο χωρών στον ενεργειακό κλάδο είχε λάβει ήδη χώρα από τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα. Μάλιστα, η συνεργασία της τότε Δυτικής Γερμανίας με τη Σοβιετική Ένωση σε αυτόν τον τομέα είχε εξασφαλίσει την ισορροπία των σχέσεων της Ευρώπης, και ευρύτερα του Δυτικού κόσμου, με το Ανατολικό μπλοκ στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος δεν καθιστούσε καθόλου δεδομένο το ενδεχόμενο οποιασδήποτε συνεργασίας μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Τα μεγαλύτερα βήματα που πραγματοποιήθηκαν για τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών μεταξύ των δύο χωρών έγιναν το 1955, τα οποία αποκατέστησαν τις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών και δημιούργησαν την αφετηρία για την εκτόξευση της ενεργειακής εξάρτησης της Γερμανίας από τη Ρωσία στη διάρκεια των επόμενων πέντε και παραπάνω δεκαετιών. Παραδείγματα που αποδεικνύουν την παραπάνω θέση αποτελούν η κατασκευή και η λειτουργία των αγωγών Druzhba, το 1964, και η επέκταση του αγωγού Transgas, το 1970, ύστερα από συμφωνίες ανάμεσα στη Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, που εξασφάλισαν την, σχεδόν, πλήρη ενεργειακή τροφοδότηση της πρώτης από την τελευταία και τη συνεργασία τους στον τομέα της ενέργειας που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Βλέπουμε, λοιπόν, πως ένας από τους λόγους που η ενεργειακή απεξάρτηση της Γερμανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι ο χρόνος, ο οποίος όχι μόνο προβάλλει την αδυναμία —ενδεχομένως και την απροθυμία— εύρεσης εναλλακτικής πηγής ενέργειας όλες αυτές τις δεκαετίες, αλλά και τον πλούτο της Ρωσίας σε φυσικό αέριο, η οποία υπήρξε ικανή να συντηρήσει τη γερμανική οικονομία για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα η τελευταία να «βολευτεί» στην αέναη παροχή ενέργειας από τη Ρωσία.
Ένας άλλος λόγος που η γερμανική κυβέρνηση διστάζει να διακόψει την ενεργειακή της συνεργασία με τη Ρωσία αποτελεί το γεγονός πως η λειτουργία της γερμανικής οικονομίας, περιλαμβανομένων των βιομηχανιών της, του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού της και των νοικοκυριών, βασίζεται στην παροχή μεγάλων ποσοστών ενέργειας, την οποία διαθέτει, κυρίως, σε μεγάλα ποσοστά, μέχρι τώρα, η Ρωσία. Γι’ αυτό και η απότομη διακοπή παροχής ενέργειας δεν μπορεί να αποτελέσει λύση και θα μπορούσε να οδηγήσει σε τεράστια έλλειψη ενεργειακών αποθεμάτων, σύμφωνα με τον Υπουργό Οικονομίας και Ενέργειας, Robert Habeck, μέχρι και στην αύξηση του επιπέδου της φτώχειας και της ανεργίας. Η οικονομία της χώρας πιθανότατα θα γνώριζε τέτοια πτώση, ίσως και τη χειρότερη από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Προτού ξεσπάσει η πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία, η Γερμανία προχωρούσε τη διαδικασία εκκίνησης της λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 1, η συμφωνία για τον οποίο υπεγράφη το 2005, μεταξύ της κυβέρνησης Putin και του Γερμανού Καγκελάριου Gerhard Schröder, και την οποία τελικά διέκοψε ως ένδειξη διαμαρτυρίας εναντίον της ρωσικής κυβέρνησης και του πολεμικού εγχειρήματος. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Zelenskyy υπογράμμισε την επίδειξη αφέλειας και άγνοιας της Γερμανίας απέναντι στην ρωσική αναξιοπιστία και έκανε έκκληση για την παροχή βοήθειας, υποστήριξης και τερματισμού της ενεργειακής της εξάρτησης από τη Ρωσία. Πράγματι, η αναξιοπιστία της Ρωσίας στη διάρκεια των χρόνων, πρωτίστως μέσα από τις αναθεωρητικές της τάσεις, ήταν ολοφάνερες, χωρίς, ωστόσο, να ληφθούν υπόψη από τη γερμανική κυβέρνηση. Και το τίμημα πληρώνεται στις μέρες μας. Πριν τα τρέχοντα γεγονότα του πολέμου, η πολιτική της χώρας στόχευε ήδη στη στροφή της στην «πράσινη» ενέργεια και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η εξέλιξη των γεγονότων βέβαια καθιστούν ως άμεση εναλλακτική λύση τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, η οποία περισσότερο φαντάζει «επικίνδυνη», κυρίως για τις περιβαλλοντικές πολιτικές και βλέψεις της χώρας.
Η ενεργειακή συνεργασία της χώρας με τη Ρωσία γνώρισε και τις πολλαπλές πιέσεις από την πλευρά της Αμερικής. Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αυξάνονται όλο και περισσότερο οι πιέσεις στη γερμανική κυβέρνηση για την ενεργειακή της απεξάρτηση, δε θα ήθελε, ωστόσο, σε καμία περίπτωση, να επιστρέψει σε ιστορικά επίπεδα πτώσης της οικονομίας της. Από την άλλη πλευρά, η στρατηγική ενεργειακής εξάρτησης της Γερμανίας από τη Ρωσία θα μπορούσε να θεωρηθεί λανθασμένη, από την άποψη ότι, πλέον, έχει παγιδευτεί σε δύο μονοπάτια που την οδηγούν σε αρνητικές εκβάσεις: η ανύψωση των τιμών του φυσικού αερίου δημιουργεί υψηλά επίπεδα πληθωρισμού, για τον οποίο η Γερμανία έχει πολλαπλούς λόγους, κυρίως ιστορικούς, να ανησυχεί, ενώ η απεξάρτηση από τη Ρωσία θα παρουσίαζε ολέθριες επιπτώσεις από τον τομέα της παραγωγής και της οικονομίας μέχρι την καθημερινότητα του Γερμανού πολίτη. Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον της χώρας είναι αβέβαιο και, όπως επεσήμανε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, η εξάρτηση της Δύσης από έναν απειλητικό κρατικό δρώντα είναι αδύνατη. Παράλληλα, οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν συμφωνήσει να περιορίσουν την εξάρτηση από τη Ρωσία μέχρι το 2030 και, εντός του παρόντος χρόνου, τη μείωση της ζήτησης ενέργειας από τη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Sorry Zelenskyy, Germany’s hooked on that Russian oil and gas”, POLITICO, διαθέσιμο εδώ
- “Can Germany function without Vladimir Putin’s gas?”, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- “Russian gas in Germany: A complicated 50-year relationship”, DW News, διαθέσιμο εδώ
- “Boycott of Russian gas and oil ‘could cause mass poverty in Germany”, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
