Της Άννας – Νικολέτας Γρίβα,
«Το ποσοστό των κατειλημμένων κλινών ΜΕΘ covid-19 ανέρχεται στο 49%», «Το ποσοστό των εμβολιασμένων ατόμων αγγίζει το 70%», και πλήθος άλλων ποσοστών. Αυτή είναι η πραγματικότητα των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών ειδήσεων καθώς και των ειδησεογραφικών ιστοσελίδων τα τελευταία δύο έτη, από τότε που εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα της πανδημίας covid-19. Και ενώ πιθανόν οι περισσότεροι να έχουν πλέον βαρεθεί να ακούν και να βλέπουν παντού ποσοστά νοσούντων, ανεμβολίαστων, ή νεκρών, η συλλογή δεδομένων που αφορούν την πανδημία και η στατιστική τους επεξεργασία είναι ιδιαίτερα κρίσιμες για την προστασία της δημόσιας υγείας, και θα πρέπει να συνεχιστεί.
Η συλλογή, επεξεργασία, ανάλυση και ερμηνεία τέτοιου είδους δεδομένων, με τη χρήση των βασικών αρχών της στατιστικής, μαζί με τον σχεδιασμό πειραμάτων και μελετών, συνιστούν τον κλάδο της Βιοστατιστικής ή αλλιώς Ιατρικής Στατιστικής όταν τα δεδομένα αφορούν αποκλειστικά ιατρικού ενδιαφέροντος έρευνες. Οι επιστήμονες του κλάδου αυτού είναι συνήθως μαθηματικοί οι οποίοι έχουν όμως αποκτήσει κατάλληλη εξειδίκευση μέσω μεταπτυχιακών ή διδακτορικών προγραμμάτων που προσφέρονται σε πληθώρα πανεπιστημίων ανά τον κόσμο.
Παρόλο που η συλλογή δεδομένων που αφορούν διαφόρων ειδών κληρονομικές, μολυσματικές, ή περιβαλλοντικής αιτίας ασθένειες είναι αναγκαία για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος υγείας της εκάστοτε χώρας και την εφαρμογή κατάλληλων μέτρων όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο, είναι αδύνατον τα δεδομένα αυτά να συλλεχθούν από όλα τα άτομα ενός δεδομένου πληθυσμού. Για τον λόγο αυτόν, μελετώνται από τους ειδικούς «δείγματα» ή αλλιώς υποπληθυσμοί. Ο τομέας της Βιοστατιστικής παρέχει εργαλεία για την εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων, ακόμη και από περιορισμένο αριθμό δειγμάτων, με προϋπόθεση αυτά να είναι αντιπροσωπευτικά του συνολικού πληθυσμού.
Τι ακριβώς όμως περιλαμβάνει μια έρευνα Βιοστατιστικής; Αρχικά, είναι σημαντικό να τονιστεί πως η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιείται με πληθώρα τρόπων, όπως μέσω κλινικών δοκιμών, ομάδων εστίασης (focus groups), επισκοπήσεων, περιπτωσιολογικών μελετών (case studies), καθώς και εργαστηριακών πειραμάτων. Με τους τρόπους αυτούς καθίσταται δυνατή η πραγματοποίηση μιας μεγάλης ποικιλίας ερευνών. Παραδείγματος χάριν, κάποιοι ερευνητές εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο πληθυσμό (νεογνά, ενήλικες, κλπ.), και μελετούν τις συνήθειες/ασθένειες που εμφανίζονται συχνότερα στη δημογραφική αυτή ομάδα. Άλλοι ειδικοί μπορεί να μελετήσουν κάποια συγκεκριμένη απειλή για την υγεία, όπως ο διαβήτης ή η παχυσαρκία, και χρησιμοποιώντας στατιστικές μεθόδους να αναγνωρίσουν πιθανούς παράγοντες κινδύνου, ενώ άλλοι μπορεί να αναλύσουν τα αποτελέσματα κάποιας καινοτόμου θεραπείας στους ασθενείς.
Δεν θα πρέπει, όμως, να ξεχνά κανείς ότι μεγάλο μέρος της επιστήμης της Βιοστατιστικής συνιστά και η παρουσίαση των πορισμάτων πραγματοποιούμενων ερευνών. Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να κοινοποιούνται με άλλους ερευνητές στον τομέα της επιδημιολογίας ή να γνωστοποιούνται στο ευρύ κοινό. Η παρουσίασή τους δύναται να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους μεταξύ των οποίων ερευνητικές εργασίες, άρθρα σε περιοδικά (επιστημονικά ή μη), παρουσιάσεις σε συνέδρια, ή ακόμη και επιστημονικά βιβλία.
Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μη γίνει αναφορά και στον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η Βιοστατιστική στην προάσπιση της δημόσιας υγείας. Στους τομείς όπου η συμβολή της Βιοστατιστικής μπορεί να χαρακτηριστεί καίρια ανήκουν η έρευνα για τον καρκίνο και συγκεκριμένα για τον τρόπο λειτουργίας της γενετικής προδιάθεσης και του σχηματισμού των καρκινικών κυττάρων, καθώς και για τον τρόπο αντιμετώπισής του, όπως και η επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, με κυριότερους την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη μόλυνση των υδάτινων πόρων και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στη δημόσια υγεία. Επιπλέον, σημαντικό τομέα μελέτης για τους Βιοστατιστικούς αποτελεί η γενετική και ο τρόπος με τον οποίο τα γονίδια προκαλούν ορισμένες νόσους, επηρεάζουν τον υγιή φαινότυπο, ή εξελίσσονται μέσα σε έναν πληθυσμό. Τέλος, η Βιοστατιστική καταπιάνεται και με την ανάπτυξη του ανθρώπου μέσω μελετών σε παιδιά και εφήβους, με σκοπό την εύρεση παραγόντων που την ενισχύουν ή την παρεμποδίζουν.
Όπως, λοιπόν, εύκολα μπορεί κανείς να συμπεράνει, αν και η Βιοστατιστική συνιστά τομέα όχι εξαιρετικά διαδεδομένο στο ευρύ κοινό, είναι άκρως απαραίτητη για την εύρυθμη διεξαγωγή ερευνών στις επιστήμες ζωής και τη διατήρηση της πολύτιμης για όλους τους ανθρώπους δημόσιας υγείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Epidemiology vs. Biostatistics: Understanding Their Roles in Public Health Onlinedegrees.unr.edu. Διαθέσιμο εδώ
- How to Become a Biostatistician, publichealthdegrees.org. Διαθέσιμο εδώ
- What is Biostatistics, biostatic.washington.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Basic Concepts for Biostatistics, sphweb.bumc.bu.edu. Διαθέσιμο εδώ
- ΒΙΟΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Βιομαθηματικών, Εργαστηριακές Σημειώσεις.
