Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Μεγαλώνοντας, όλο και πιο συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με την πίεση, το στρες και την κόπωση στην καθημερινή μας ζωή, προσπαθώντας να χωρέσουμε τις όλο κι αυξανόμενες υποχρεώσεις και δραστηριότητές μας στον περιορισμένο μας χρόνο. Η προσπάθειά μας όμως να ανταπεξέλθουμε στους ταχύτατους ρυθμούς ζωής του σήμερα, φορτώνοντας όλο και περισσότερο το πρόγραμμά μας, οδηγεί τελικά στο εξής παράδοξο: επιδιδόμαστε σε έναν συνεχή αγώνα με τον χρόνο, από τον οποίο αδυνατούμε να αναδειχθούμε νικητές.
Πράγματι, αν αναζητήσουμε την πηγή του καθημερινού στρες, εύκολα θα μπορέσουμε να το συνδέσουμε με τον χρόνο και συγκεκριμένα με την έλλειψη χρόνου. H προσπάθειά μας να χωρέσουμε τις επιθυμητές μας δραστηριότητες αλλά και τις τρέχουσες υποχρεώσεις μας αναγκάζει να διαμορφώνουμε ένα καθημερινό πρόγραμμα ιδιαίτερα επιβαρυμένο από το οποίο λείπουν έστω και οι ελάχιστες απαραίτητες ώρες για προσωπικό χρόνο και ικανοποίηση αναγκών. Η επιλογή μας να θέτουμε τα καθημερινά αυτά βάρη σε χρονική προτεραιότητα, ακόμα και πάνω από τις φυσικές μας ανάγκες όπως είναι ο ύπνος, η καλή διατροφή, η ατομική μας ψυχαγωγία, μπορεί να είναι αποδεδειγμένα αντίθετη στη φύση μας, φαίνεται όμως να αποτελεί «τάση» της εποχής.
Σε μια κοινωνία που από πολύ μικρή ηλικία μας εντάσσει σε ένα σύστημα ανταγωνισμού, μας διδάσκει πως βασικότερος στόχος της ανάπτυξής μας είναι η επαγγελματική επιτυχία και μας πιέζει να αποκτήσουμε όλο και περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες προκειμένου να πάμε μπροστά, η αντίληψη που καλλιεργείται ακόμα και σε ένα παιδί είναι προφανής: ο χρόνος πρέπει να αξιοποιείται με τρόπο που θα συμβάλλει στην ατομική επιτυχία, η οποία φαίνεται να έχει σημαντικότερη θέση ακόμα και από τη σωματική και ψυχική υγεία (πράγμα που φυσικά κανένας δεν τολμάει να παραδεχτεί). Τα σημερινά παιδιά φορτώνονται με πληθώρα υποχρεώσεων οι οποίες προβάλλονται από τους γονείς ως «εργαλεία ανάπτυξης» ή «ψυχαγωγικές δραστηριότητες» οι οποίες επιλέγονται από το ίδιο το παιδί. Η εκμάθηση ξένων γλωσσών, η ενασχόληση με τον αθλητισμό, με τη μουσική, με άλλες μορφές τέχνης, η εξοικείωση με τον υπολογιστή και φυσικά η διατήρηση καλής σχολικής απόδοσης, επιδιώκονται ταυτόχρονα και θεωρούνται προαπαιτούμενα για ένα παιδί από τη στιγμή που είναι σε θέση να ξεκινήσει τις δραστηριότητες μέχρι και την ενηλικίωσή του. Ο χρόνος για ανάπαυλα, παιχνίδι, χαλάρωση μοιάζει περιττός για τα σημερινά παιδιά.
Μαθαίνοντας από τα πρώτα αυτά στάδια την «αξία» της υπερφόρτωσης με δραστηριότητες, η οποία μπορεί να επιτάσσεται από την κοινωνία, καλλιεργείται όμως και προωθείται από τους ίδιους τους γονείς, ένας έφηβος ή νέος ενήλικας διαμορφώνει με ανάλογο τρόπο τον χρόνο του. Η προσπάθεια «συνεχούς αυτοβελτίωσης» συνεχίζεται μέσα από εκμάθηση περισσοτέρων γλωσσών, επιδίωξη απόκτησης πτυχίων, συνδυασμό σπουδών κι εργασίας, και λοιπές δραστηριότητες. Είναι αναμφισβήτητο πως η «φοιτητική ζωή», όπως τουλάχιστον τη γνώρισαν προηγούμενες γενιές, έχει αλλάξει ριζικά και η ανεμελιά δεν είναι πλέον το βασικότερο χαρακτηριστικό της. Η περίοδος αυτή στη ζωή των νέων παρουσιάζεται σήμερα ως «ευκαιρία», μια ευκαιρία να αποκτήσεις νέες γνώσεις, να καλύψεις προηγούμενα κενά, να αναδειχθείς ακαδημαϊκά, να θέσεις τις βάσεις για μια επιτυχημένη επαγγελματική πορεία. Στο όνομα ενός επαγγελματικού ανταγωνισμού οι νέοι επιδιώκουν την αναγνώριση καθώς και την απόκτηση των δεξιοτήτων εκείνων που θα τους κάνουν να ξεχωρίσουν από το πλήθος και να αναδειχθούν. Αναμφισβήτητα, ο αγώνας αυτός συνεχίζεται και με την ένταξη του ατόμου στην αγορά εργασίας, καθώς στόχος εξακολουθεί να είναι η ανέλιξη μέσα από τη συνεχή απόκτηση νέων εφοδίων. Η υπερεργασία, άλλωστε, έχει τη τιμητική της στις μέρες μας και θεωρείται πλέον ο κανόνας κι όχι η δυσμενής εξαίρεση. Φυσικά, η συνεχής «αυτοβελτίωση» είναι σημάδι εξέλιξης και συνολικής ανάπτυξης όχι μόνο του ατόμου αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Ποιο όμως είναι το τίμημα αυτής της ανάπτυξης;
Όπως ήδη ειπώθηκε ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σήμερα από την παιδική κιόλας ηλικία είναι τα υψηλά επίπεδα άγχους και στρες. Είναι ιδιαίτερα στενόχωρο ειδικότερα τα παιδιά να προσπαθούν να ανταποκριθούν σε μια καθημερινότητα που τα γεμίζει άγχος και τους στερεί την παιδικότητα και την ανεμελιά. Σε αυτή την ηλικία, μάλιστα, που δεν έχει καλλιεργηθεί η αυτογνωσία, είναι ιδιαίτερα δύσκολο για ένα παιδί να εκφράσει τα συναισθήματα άγχους και πίεσης που βιώνει και να τα επικοινωνήσει προς τους γονείς του. Όπως είναι φυσικό η πίεση και το στρες επιφέρουν επιπλέον επιπτώσεις, όπως είναι τα αυξημένα νεύρα, ο θυμός, η στενοχώρια και η χαμηλή αυτοεκτίμηση, που είναι καταστροφικά τόσο για ένα παιδί όσο και για έναν ενήλικα. Δεν είναι τυχαίο που σήμερα περισσότερο από ποτέ, ένα μεγάλο ποσοστό τον εφήβων έρχεται αντιμέτωπο με την κατάθλιψη και άλλες ψυχικές παθήσεις οι οποίες τροφοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από την πίεση που κυριαρχεί στο εξωτερικό περιβάλλον.
Όλα τα παραπάνω προβλήματα αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα που προκαλούνται από την έλλειψη χρόνου και την καθημερινή πίεση, τα οποία μάλιστα μπορεί να είναι ψυχικά, ωστόσο σωματοποιούνται έντονα, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με έλλειψη ύπνου, κόπωση και υπερένταση. Πρόκειται σαφώς για συμπτώματα επικίνδυνα για τον οργανισμό τα οποία όμως είναι δύσκολο να αποφύγουμε εφόσον έρχονται «πακέτο» με την καθημερινότητά μας. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να τα περιορίσουμε και συγχρόνως να ανταπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις μας είναι να βρούμε και να διατηρήσουμε το μέτρο. Όχι όμως το μέτρο που επιτάσσεται από την κοινωνία, προβάλλεται ως αποδεκτό ή επιλέγεται από τους γύρω μας, αλλά το μέτρο με βάση τα δικά μας δεδομένα και τον δικό μας οργανισμό.
Μόνο εμείς γνωρίζουμε ποια είναι τα όριά μας και μπορούμε να διασφαλίσουμε την ισορροπία μας. Αρκεί να βάλουμε τον εαυτό μας σε προτεραιότητα, να ακούμε τις ανάγκες του και να λέμε όχι σε ό,τι μας φορτώνει υπερβολικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Dangers of Putting Too Much Pressure on Kids, verywellfamily.com, διαθέσιμο εδώ
- 60% of young people unable to cope due to pressure to succeed, mentalhealth.org.uk, διαθέσιμο εδώ
