Της Χάρις Λιάτσου,
Ο όρος «παιδικό τραύμα» αναφέρεται στο ψυχικό τραύμα, το οποίο είναι αποτέλεσμα μιας ψυχολογικής κατάστασης η οποία συμβαίνει πριν την πνευματική και σωματική ολοκλήρωση του ανθρώπου, δηλαδή πριν την ενηλικίωσή του. Σε μια τέτοια κατάσταση, γίνεται κατανοητό, ότι αφού οι νοητικές, γνωστικές και συναισθηματικές ικανότητες του ατόμου δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως, το τραύμα το οποίο υφίσταται επηρεάζει σημαντικά την διαμόρφωση της ταυτότητάς του και το τρόπο με τον οποίο αυτό αντιμετωπίζει τον κόσμο. Συχνά, ένα ψυχικό τραύμα αποτελείται από τρία στοιχεία: γεγονός, βίωμα, συνέπειες. Ποια είναι λοιπόν κάποια γεγονότα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν παιδικά τραύματα;
Αρχικά, πρέπει να τονιστεί ότι κάθε παιδί αντιλαμβάνεται διαφορετικά το κόσμο. Με άλλα λόγια, ένα γεγονός μπορεί να είναι τραυματικό στα μάτια ενός παιδιού και όχι στα μάτια ενός άλλου. Οι πιθανότητες έκθεσης σε μια τραυματική κατάσταση διαφέρουν ανάλογα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και τις κοινωνικοοικονομικές και ιστορικές περιστάσεις. Παρόλα αυτά, τα περισσότερα παιδικά τραύματα συνδέονται με σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση (άσκηση σωματικής βίας στο παιδί, σεξουαλική εκμετάλλευση του παιδιού, πολλές φορές από άτομο στο στενό οικογενειακό του κύκλο) και συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση (εκφοβισμός, κακομεταχείριση, παραμέληση σε σημαντικούς τομείς της ζωής, όπως η υγεία και η μόρφωση). Ένα ιδιαίτερο παράδειγμα, γεγονότος που δημιουργεί τραύματα σε χιλιάδες – αν όχι εκατομμύρια – παιδιά, είναι ο πόλεμος. Μια κατάσταση που τα μικρά παιδιά δε μπορούν να κατανοήσουν αλλά βιώνουν καθημερινά.
Ακόμη και αν τα παιδικά τραύματα δημιουργούνται στα αρχικά χρόνια της ανθρώπινης ζωής, βρίσκουν με ύπουλο τρόπο μια θέση και στην ενήλικη ζωή του ανθρώπου. Οι συνέπειες διακρίνονται, τόσο στον συναισθηματικό και στον πνευματικό κόσμο του ενήλικα, όσο και στη σωματική του υγεία. Οι πρώτες δύο συνέπειες συνοδεύουν συνήθως η μια την άλλη και είναι το άγχος και η κατάθλιψη. Τα αρχικά στάδια των δύο αυτών παθήσεων συμπληρώνουν η παθητική επιθετικότητα, τα προβλήματα εμπιστοσύνης, ο φόβος απόρριψης, ο φόβος εγκατάλειψης και το στρες. Συχνά, οι τρόποι με τους οποίους τα παιδικά τραύματα εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή θυμίζουν συμπτώματα ασθενών που πάσχουν από την διαταραχή μετατραυματικού στρες. Ένας ενήλικας που έχει υποστεί ψυχικά τραύματα ως παιδί είναι λογικό να είναι επιφυλακτικός και μάλιστα, αρκετές φορές, παθητικός απέναντι στους συνομήλικους του, καθώς υπάρχει ο φόβος της απόρριψης και του χλευασμού σε περίπτωση που κάνει κάποιο «λάθος». Επιπλέον, πολλά θύματα παιδικών τραυμάτων εκφράζουν απομονωτικές τάσεις μπροστά στην πιθανότητα εγκατάλειψης από κάποιο οικείο πρόσωπο, συνήθως ως αποτέλεσμα παραμέλησης από τους γονείς τους στα παιδικά τους χρόνια. Όσον αφορά την σωματική υγεία του ενήλικα υπάρχουν περιπτώσεις που παιδικά τραύματα εξελίχθηκαν σε εγκεφαλικό, άσθμα, διαβήτη, αυτοτραυματισμό και στεφανιαία νόσο.
Σίγουρα, τα παιδικά τραύματα στιγματίζουν την ζωή του ανθρώπου, τόσο ως παιδιού, όσο και ως ενήλικα. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να αποστασιοποιηθεί από αυτά. Μπορεί ως παιδί να ένιωθε αβοήθητο και μόνο αλλά τώρα είναι ενήλικας και μπορεί να λάβει τις δικές του αποφάσεις. Είναι απαραίτητο να αρχίσει να εκφράζει τα συναισθήματά του και τις ανάγκες του, ώστε να απελευθερωθεί από τον φαύλο κύκλο της αυτοκαταστροφής. Δυστυχώς, το παρελθόν είναι «γραμμένο με ανεξίτηλο μαρκαδόρο», γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να επιτρέψει στον εαυτό του να το αποδεχτεί. Ένας τρόπος για να το καταφέρει αυτό είναι να απευθυνθεί σε έναν ψυχολόγο. Αυτός θα του παράσχει τις καλύτερες συμβουλές και θα τον καθοδηγήσει στην διαδικασία αντιμετώπισης του τραύματος. Φυσικά, υπάρχει και η εναλλακτική της καθοδηγούμενης, από ειδικό, φαρμακευτικής αγωγής, η οποία μπορεί εξίσου να απαλύνει το πόνο του τραύματος. Τέλος, η πιο αποδοτική αντιμετώπιση ενός παιδικού τραύματος είναι η αναγνώρισή και η αντιμετώπιση κατά την παιδική ηλικία. Αυτό μπορεί να γίνει με την βοήθεια του γονέα/κηδεμόνα ή με την βοήθεια κάποιας οργανωμένης συμβουλευτικής ομάδας. Ένας εναλλακτικός, δευτερεύων τρόπος είναι η θεραπεία του τραύματος μέσω της τέχνης. Αυτή η τεχνική συνήθως χρησιμοποιείται στα παιδιά καθώς τους προσφέρει την ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, χωρίς όμως να επιβαρύνονται ψυχολογικά και τα ίδια. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο άνθρωπος, αν και δε μπορεί να ξεχάσει τα παιδικά του τραύματα, με την κατάλληλη βοήθεια μπορεί να τα αποδεχτεί και να μάθει να ζει με αυτά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 4 Τρόποι που τα παιδικά τραύματα επηρεάζουν την ενήλικη ζωή σου!, ediva.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αντωνοπούλου, Τζινιέρη – Κοκκώση, & Συνοδινού (2015). Παιδικό τραύμα και επιδράσεις στην εμφάνιση άγχους κατά την ενήλικη ζωή. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2015, 203-208
- Bishop, M., Rosenstein, D., Bakelaar, S., & Seedat, S. (2014). An analysis of early developmental trauma in social anxiety disorder and posttraumatic stress disorder. Annals of general psychiatry, 13, 16
- 7 συμπεριφορές που δείχνουν ότι έχεις παιδικά τραύματα, mama365.gr, διαθέσιμο εδώ
- What is child trauma?, cctasi.northwestern.edu, διαθέσιμο εδώ
- Παιδικά τραύματα και αλκοολισμός: βιονευρολογικά., bioneurologics.gr, διαθέσιμο εδώ
