Της Αννίτας Ελισσαίου,
Με τα μάτια όλης της διεθνούς κοινότητας στραμμένα στο μέτωπο της Ουκρανίας, όπου ο πόλεμος με τη Ρωσία εξακολουθεί να αφήνει πίσω του νεκρούς και τεράστιες καταστροφές, το ζήτημα της άμυνας και της ασφάλειας πρωταγωνιστεί στις συζητήσεις και αναλύσεις των ημερών. Μια νέα εξέλιξη, που φαίνεται να ισορροπεί μεταξύ των τομέων της ασφάλειας και της επιστήμης, έχει τραβήξει — έστω και για λίγο — την προσοχή των διεθνών δρώντων προς τη Μέση Ανατολή, και συγκεκριμένα στο Ιράν.
Πριν από λίγες ημέρες, έγινε γνωστή από τον κρατικό τηλεοπτικό σταθμό IRNA η επιτυχής εκτόξευση του δεύτερου δορυφόρου αναγνώρισης της παραστρατιωτικής οργάνωσης των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (Islamic Revolutionary Guard Corps – IRGC). Η είδηση για τον δορυφόρο Noor 2, η οποία επιβεβαιώθηκε και από την οργάνωση, δημοσιεύθηκε σε μια κρίσιμη περίοδο για τις διαπραγματεύσεις του Ιράν για τα πυρηνικά. Οι διαπραγματεύσεις της Βιέννης, προς επίτευξης μιας συμφωνίας για τα πυρηνικά όπλα του Ιράν, οδεύουν προς το τέλος τους, αν και τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία έχουν προκαλέσει προβλήματα στη συνέχιση του διαλόγου. Το Ιράν δέχεται την πίεση των Δυτικών δυνάμεων, τις οποίες όμως η χώρα θεωρεί ότι «περιπλέκουν» τη διαδικασία.
Το Ιράν εκτόξευσε τον πρώτο του δορυφόρο Noor (που σημαίνει «φως» στα περσικά) το 2020, αποκαλύπτοντας το διαστημικό του πρόγραμμα στην παγκόσμια κοινότητα, λαμβάνοντας μικτές αντιδράσεις, με τις Η.Π.Α., τη Γαλλία και τη Γερμανία να ασκούν κριτική στη διαστημική πολιτική της χώρας. Ακολούθησαν κι άλλες επιτυχείς προσπάθειες, ανάμεσά τους ο δορυφόρος-φορέας Qased («Αγγελιοφόρος»), ο οποίος μεταφέρει τους δύο Noor, αλλά σημειώθηκαν και αρκετές αποτυχίες, ακόμα και μερικές μέρες πριν από την επιτυχή εκτόξευση και θέση σε τροχιά του Noor 2. Παρόλο που ο αρχηγός του Διαστημικού Προγράμματος των Ηνωμένων Πολιτειών υπονόμευσε τις δυνατότητες του δορυφόρου στην αναγνώριση και παροχή πληροφοριών, η τελευταία επιτυχία του διαστημικού προγράμματος δείχνει την πρόοδο του Ιράν στον τεχνολογικό και επιστημονικό τομέα. Η χώρα έχει ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλά εξοπλισμένα διαστημικά προγράμματα της Μέσης Ανατολής, γεγονός που προκαλεί τον προβληματισμό της Δύσης.
Το διάστημα προσφέρει το Ιράν πολλαπλά οικονομικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα και αποτελεί έναν τομέα που προωθήθηκε ιδιαίτερα από τον Πρόεδρο της χώρας, Ebrahim Raisi, μετά την άνοδό του στην εξουσία. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι το Ιράν διαθέτει δύο διαστημικά προγράμματα: το κρατικό και αυτό του IRGC. Το κρατικό, στο οποίο ανήκει η Ιρανική Υπηρεσία Διαστήματος, βρίσκεται υπό την εξουσία του Προέδρου και σε αυτό συμμετέχουν τα Υπουργεία Άμυνας, Επικοινωνιών και Επιστήμης. Το πρόγραμμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης «απαντά» μόνο στον Ανώτατο Αρχηγό Ali Khamenei, και επικεντρώνεται κυρίως στις στρατιωτικές δυνατότητες του διαστήματος. Μεταξύ τους υπάρχει μια σχέση ανταγωνισμού, αλλά οι δύο φορείς συνεργάζονται πολύ στενά για την πραγματοποίηση της διαστημικής πολιτικής του Ιράν.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αντιτίθενται στην περαιτέρω ανάπτυξη των διαστημικών δυνατοτήτων του Ιράν, επικαλούμενες την παραβίαση απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με την οποία η χώρα οφείλει να αποφεύγει οποιαδήποτε δραστηριότητα που σχετίζεται με βαλλιστικούς πυραύλους ικανούς να μεταφέρουν πυρηνικά όπλα. Η αναφορά για την αξιολόγηση απειλών της αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών για το 2022 περιγράφει ότι το διαστημικό πρόγραμμα του Ιράν φέρνει τη χώρα πιο κοντά στην απόκτηση τέτοιων τεχνολογιών, καθώς τα συστήματα εκτόξευσης δορυφόρων φέρουν πολλές ομοιότητες με αυτά διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων. Η αναφορά καταλήγει στο ότι το Ιράν δεν έχει ακολουθήσει προς το παρόν αυτήν την κατεύθυνση.
Παρότι η ιρανική κυβέρνηση αρνείται τους ισχυρισμούς των Η.Π.Α. ότι το διαστημικό πρόγραμμα είναι ένα μέσο για την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων και πυρηνικών δυνατοτήτων, οι αμφιβολίες παραμένουν. Το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις στο κρατικό διαστημικό πρόγραμμα και δύο άλλους επιστημονικούς οργανισμούς με βάση της προαναφερθείσες κατηγορίες, και τώρα εκφράζουν την άποψη ότι οι διαστημικές δυνατότητες του Ιράν θα μπορούσαν να διαταράξουν την πυρηνική συμφωνία. Η συμφωνία θα περιλαμβάνει την αφαίρεση συγκεκριμένων οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν ως αντάλλαγμα για τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος και την επαναφορά των Η.Π.Α. στα πλαίσιά της.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ωστόσο, έχει συνέπειες και στις διαπραγματεύσεις της Βιέννης. Οι συνομιλίες πλησιάζουν στο τέλος τους και το Ιράν καλείται να λάβει μια απόφαση, αλλά οι νεότερες εξελίξεις, ειδικά μετά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, έβαλαν «παύση» στη διαδικασία. Η Ρωσία ζήτησε γραπτή εγγύηση από τις Η.Π.Α. ότι οι κυρώσεις δεν θα επηρεάσουν το εμπόριό της με το Ιράν, αλλά ούτε και τυχόν μελλοντικά σχέδια μεταξύ των δύο χωρών στον πυρηνικό τομέα. Οι Η.Π.Α. και οι υπόλοιπες Δυτικές δυνάμεις δεν αποδέχτηκαν τα αιτήματα. Όμως, ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Hossein Amir-Abdollahian, ζήτησε κι αυτός να μην επηρεαστεί η συνεργασία μεταξύ Ιράν και Ρωσίας από τις κυρώσεις. Τη στάση του εξέφρασε και ο Πρόεδρος της χώρας, Ebrahim Raisi, δηλώνοντας ότι το Ιράν επιθυμεί στενές σχέσεις και ισορροπία τόσο με τη Ρωσία, όσο και με τις υπόλοιπες χώρες.
Προς το παρόν, τίποτα δεν μπορεί να αποδείξει ότι οι ανησυχίες των Η.Π.Α. για τον «διπρόσωπο» χαρακτήρα του ιρανικού διαστημικού προγράμματος θα γίνουν πραγματικότητα. Η μετατροπή και προσαρμογή της τεχνολογίας εκτόξευσης για εφαρμογή σε βαλλιστικούς πυραύλους και πυρηνικά όπλα, θα ήταν αντίθετη με όλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τώρα για την επίτευξη μιας συμφωνίας για το Ιράν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Iran’s Revolutionary Guard says it launches 2nd satellite, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Iran says it has launched a new military satellite, DW, διαθέσιμο εδώ
- Iran puts second military satellite into orbit – Tasnim, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Iranian President Raisi’s renewed emphasis on space is likely to create new tensions, War On The Rocks, διαθέσιμο εδώ
- Iran nuclear talks stumble over unresolved Russian demands, Reuters, διαθέσιμο εδώ
