Της Βασιλικής Βλαχογιάννη,
Ο Πρόεδρος του Ισραήλ, Isaac Herzog, έγινε δεκτός με μεγαλοπρεπείς τελετές την Τετάρτη 9 Μαρτίου στην Άγκυρα από τον Πρόεδρο της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan, στα πλαίσια μιας κρατικής επίσκεψης που περιγράφεται και από τις δύο πλευρές ως μια ελπιδοφόρα προσπάθεια επαναφοράς των διαλυμένων διμερών σχέσεων των άλλοτε περιφερειακών συμμάχων.
Αν και η εν λόγω επίσκεψη υπογραμμίζει κυρίως την πρόθεση επαναπροσδιορισμού των σχέσεων και δεν αφορά εκτελεστικές αποφάσεις, καθώς ο Herzog έχει κυρίως συμβολικό ρόλο ως Πρόεδρος, αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη συνάντηση αποτέλεσε την υψηλότερου επιπέδου επίσκεψη Ισραηλινού αξιωματούχου στην Τουρκία εδώ και 14 χρόνια.
Το Ισραήλ και η Τουρκία μοιράζονται μια μακρά ιστορία συνεργασίας. Η Τουρκία αποτέλεσε την πρώτη χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία που αναγνώρισε το Ισραήλ, το 1949. Ακόμη και αν η Τουρκία, με την αναγνώριση του Ισραήλ απέβλεπε στο να κερδίσει την εύνοια των Η.Π.Α. με απώτερο στόχο την ένταξη στο ΝΑΤΟ, οι δύο χώρες σύντομα συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν αμοιβαία οφέλη από την ενίσχυση των δεσμών αυτών.
Αν και οι σχέσεις των δύο χωρών επηρεάστηκαν αρνητικά από την Κρίση του Σουέζ, το 1956, στον απόηχο της δημιουργίας της Ηνωμένης Αραβικής Δημοκρατίας, υπό τον Gamal Abdel Nasser, σύζευξαν τους δεσμούς συνεργασίας εκ νέου επιδιώκοντας να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις. Παρόλα αυτά, οι σχέσεις κατέρρευσαν για ακόμη μια φορά με αφορμή το Κυπριακό και την ανάγκη της Τουρκίας για αραβική υποστήριξη στον ΟΗΕ, οδηγώντας επιπρόσθετα, το 1966 στο χαμηλότερο έως τότε διπλωματικό επίπεδο των σχέσεων των δύο χωρών με τη Τουρκία να υιοθετεί φιλοπαλαιστινιακή πολιτική αναγνωρίζοντας την PLO, το 1974.
Οι σχέσεις των δύο χωρών εξομαλύνθηκαν τη δεκαετία του 90’, με την υπογραφή συμφωνιών στους τομείς της άμυνας, της ασφάλειας και της οικονομίας με αποτέλεσμα εκτός των άλλων την επέκταση στις εμπορικές συναλλαγές, τις μεταφορές, τον τουρισμό, την ενέργεια, τη γεωργία και την επιστήμη. Οι εν λόγω σχέσεις συνεχίστηκαν έως τα τέλη της δεκαετίας του 2000, όταν ο τότε Pρωθυπουργός της χώρας, Recep Tayyip Erdogan, ξεκίνησε να υιοθετεί πιο σκληρή στάση απέναντι στις μεθόδους ελέγχου των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ.
Σημείο καμπής αποτέλεσε ο Μάιος του 2010, όταν δέκα Τούρκοι ακτιβιστές έχασαν τη ζωή τους από ισραηλινά πυρά, στο τουρκικής ιδιοκτησίας πλοίο, Mavi Marmara, το οποίο προσπαθούσε να σπάσει τον αποκλεισμό στη Λωρίδα της Γάζας που είχε επιβάλλει το Ισραήλ. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά από αυτό το γεγονός, αν και υποβαθμίστηκαν οι διπλωματικές σχέσεις μαζί με τους άλλους τομείς περιφερειακής συνεργασίας, οι εμπορικές σχέσεις επιβίωσαν εντυπωσιακά, καθώς τα δύο κράτη κατάφεραν να αποσυνδέσουν την οικονομία από την πολιτική.
Στη συνέχεια, το 2016, οι δύο χώρες αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις αφού συμφωνήθηκε η καταβολή αποζημίωσης 20 εκατομμυρίων δολαρίων από τη πλευρά του Ισραήλ στις οικογένειες των θυμάτων του Mavi Marmara. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία απέσυρε τις ποινικές διώξεις εις βάρος των Ισραηλινών εμπλεκόμενων στο περιστατικό.
Οι ομαλές σχέσεις ήταν εύθραυστες όπως αποδείχτηκε, ένα χρόνο αργότερα, όταν ο Πρόεδρος Donald Trump αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Η έντονη κριτική από τη πλευρά της Τουρκίας για τις ισραηλινές πρακτικές ενάντια στους Παλαιστίνιους, καθώς και ο παραλληλισμός με τη Ναζιστική Γερμανία, αναφορικά με τα επεισόδια που σημειώθηκαν κατά μήκος του φράκτη στα σύνορα της Γάζας την ημέρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες μετέφεραν την πρεσβεία τους από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, το 2018, οδήγησαν σε εκ νέου απέλαση των πρεσβευτών αμφοτέρων των κρατών που μέχρι και σήμερα δεν έχει αποκατασταθεί. Εν αντιθέσει, αξίζει να σημειωθεί ότι το διμερές εμπόριο συνέχισε με γοργούς ρυθμούς μένοντας πλήρως ανεπηρέαστο από τις πολιτικές σχέσεις των δύο κρατών.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω πληροφοριών, είναι σαφές πως αν και η θέση του Ισραηλινού Προέδρου έχει εθιμοτυπική βάση, η επίσκεψη του στην Άγκυρα, την περασμένη Τετάρτη, σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής τουρκό-ισραηλινών σχέσεων με περαιτέρω ανάπτυξη συνεργασίας και σύσφιξη δεσμών ανάμεσα στα δύο κράτη. Οι βάσεις για τη συνάντηση ξεκίνησε με το πρώτο τηλεφώνημα εδώ και χρόνια, ανάμεσα στον Recep Tayyip Erdogan και τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ, Naftali Bennett, τον Νοέμβριο του 2021.
Εν κατακλείδι, τα βήματα της Τουρκίας για μια νέα προσέγγιση με το Ισραήλ έρχονται σε μια περίοδο που κατακλύζεται από οικονομικά προβλήματα και προσπαθεί να διαφύγει από τη διεθνή της απομόνωση εξομαλύνοντας τις σχέσεις της με κράτη της Μέσης Ανατολής. Οφείλουμε επίσης να έχουμε υπόψιν ότι η Τουρκία έχει εκφράσει επανειλημμένα την επιθυμία να συμμετάσχει στις επικερδείς ανακαλύψεις φυσικού αερίου του Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης μιας πρότασης να συνεργαστεί με το Ισραήλ για τη μεταφορά του φυσικού αερίου του στην Ευρώπη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Israel and Turkey hail new era in relations, but divisions remain”, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- “Turkey is seeking a fresh start with Israel”, Atlantic Council, διαθέσιμο, εδώ
