Του Νίκου Σαρρή,
Η Αθήνα ήταν η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το δημοκρατικό πολίτευμα. Προτού, ωστόσο, εδραιωθεί η δημοκρατία, οι Αθηναίοι πίστευαν πως η πόλη κυβερνήθηκε από πολλούς βασιλείς. Σήμερα γνωρίζουμε πως οι περισσότεροι αποτελούσαν μυθικά πρόσωπα.
Μία από τις βασικές πηγές για τη χρονολογική σειρά, με την οποία οι βασιλείς ανέλαβαν την ηγεσία της Αθήνας, είναι το «Χρονικό της Πάρου», μια επιτύμβια στήλη, η οποία περιγράφει γεγονότα που συνέβησαν στην Ηρωική Εποχή, με χρονικό σημείο αναφοράς τον ηγέτη της Αθήνας την εκάστοτε περίοδο. Ο Κάστωρ ο Ρόδιος, γραμματικός που έζησε γύρω στον πρώτο αιώνα προ Χριστού, κατέγραψε, επίσης, τους βασιλείς της Αθήνας και αποτελεί εξίσου σημαντική πηγή.
Λίγα γνωρίζουμε για τους Αθηναίους βασιλείς πριν τον καταυλισμό του Δευκαλίωνα. Πρώτος βασιλιάς ήταν ο Περίφας, ο οποίος ήταν ένας εκ των αυτόχθονων Αθηναίων, δηλαδή, προήλθε από το ίδιο το έδαφος της Αθήνας, χωρίς γονείς. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Περίφας λάτρευε τον Απόλλωνα περισσότερο από τους υπόλοιπους θεούς. Ο Δίας, οργισμένος, θέλησε με έναν κεραυνό να σκοτώσει τον βασιλιά, ωστόσο, ο Απόλλωνας παρενέβη και ο Περίφας μεταμορφώθηκε σε αετό.
Ο Παυσανίας υποστηρίζει πως ο πρώτος Αθηναίος βασιλιάς ήταν ο Ακταίος. Ήταν εκείνος που έδωσε το όνομά του στην ευρύτερη περιοχή, η οποία ονομάστηκε Ακταία. Αργότερα, μετονομάστηκε σε Αττική. Ο βασιλιάς δεν είχε κανέναν γιο, αλλά είχε τρεις κόρες, μια εκ των οποίων ήταν η Άγραυλος. Την Άγραυλο παντρεύτηκε ο Κέκροπας, αυτόχθονας Αθηναίος, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ακταίο στη βασιλεία της Αθήνας.
Ο Κέκροπας ήταν από τη μέση και πάνω άνθρωπος και από τη μέση και κάτω φίδι. Κατοίκησε στον βράχο της Ακρόπολης και έχτισε τα τείχη της, ενώ μετονόμασε την περιοχή ως Κεκροπία. Ήταν ο πρώτος, ο οποίος οργάνωσε τον λαό της Αθήνας σε δώδεκα προάστια, ενώ ασχολήθηκε και με την καταγραφή του πληθυσμού της πόλης. Θέσπισε νόμους, όπως τις μονογαμικές σχέσεις και την κατάργηση της σφαγής ζώων στις θυσίες. Σύμφωνα με τον μύθο, ήταν εκείνος που έφερε πρώτος το αλφάβητο στην πόλη, καθώς, επίσης, ήταν εκείνος που αποφάσισε το αποτέλεσμα της διαμάχης μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνα για την ονομασία της πόλης. Όπως είναι γνωστό, νίκησε η Αθηνά και η πόλη πήρε το όνομά της.
Ο Αθηναίος βασιλιάς είχε τρεις κόρες και μόνο έναν γιο, τον Ερυσίχθονα. Ο Ερυσίχθονας πέθανε πριν από τον πατέρα του. Έτσι, τον Κέκροπα δεν τον διαδέχτηκε απόγονός του, αλλά ο Κραναός, αυτόχθονας Αθηναίος και ένας από τους ισχυρότερους και πλουσιότερους κατοίκους της περιοχής. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του έγινε ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα. Παντρεύτηκε την Πεδιάδα από τη Λακεδαίμονα, με την οποία απέκτησε τρεις κόρες. Σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, μια από τις κόρες του, η Ατθίδα, παντρεύτηκε τον Αμφικτύωνα, απόγονο του Δευκαλίωνα.
Ο Κραναός βασίλευσε μόλις δέκα χρόνια, αφού εκθρονίστηκε από τον Αμφικτύωνα. Την περίοδο της βασιλείας του, ο θεός Διόνυσος επισκέφθηκε την Αθήνα. Ο βασιλιάς φιλοξένησε τον θεό και εκείνος για αντάλλαγμα του έμαθε να αναμιγνύει το κρασί με νερό. Ο Αμφικτύωνας έμεινε γνωστός για την άδικη διακυβέρνηση της πόλης, με αποτέλεσμα να ανατραπεί από τον λαό μετά από δώδεκα χρόνια βασιλείας. Αρχηγός της εξέγερσης ήταν ο Εριχθόνιος, ο οποίος πήρε τα ηνία της πόλης.
Ο Εριχθόνιος ήταν απόγονος του Ηφαίστου. Όταν ο θεός της φωτιάς κυνηγούσε την ορκισμένη παρθένα Αθηνά για να ενωθεί μαζί της, εκσπερμάτωσε στο πόδι της. Εκείνη, αηδιασμένη, έκοψε μια τούφα από τα μαλλιά της, μάζεψε το σπέρμα του Ηφαίστου και το έριξε στη γη. Έτσι, γεννήθηκε ο Εριχθόνιος, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι, όπως ο Κέκροπας. Το παιδί ανετράφη από την Αθηνά στο Ερέχθειο, μέχρι να ενηλικιωθεί και να εκθρονίσει τον προκάτοχό του. Στα χρόνια της βασιλείας του Εριχθόνιου, άρχισαν να γιορτάζονται τα Παναθήναια και οι Αθηναίοι άρχισαν να χωρίζονται σε φυλές.
Ο Εριχθόνιος βασίλευσε για πολλά χρόνια. Τον διαδέχτηκε ο μοναχογιός του, ο Πανδίονας. Όσο διατελούσε βασιλιάς της Αθήνας, επισκέφτηκαν την πόλη ο Διόνυσος και η Δήμητρα, οι οποίοι έμαθαν στους θνητούς να καλλιεργούν το αμπέλι. Ακόμη, ξέσπασε πόλεμος μεταξύ Αθήνας και Θήβας. Ο Πανδίονας ζήτησε βοήθεια από τον Τηρέα, βασιλιά της Θράκης και γιο του Άρη. Ο πόλεμος έληξε με νίκη των Αθηναίων και ο Πανδίονας προσέφερε ως ευχαριστήριο δώρο στον Τηρέα την μια από τις δύο κόρες του, την Πρόκνη.
Ο Πανδίονας είχε δύο γιους, τον Ερεχθέα και τον Βούτη. Μετά τον θάνατό του, τα αδέρφια μοίρασαν την εξουσία. Ο Βούτης έγινε ο ιερέας της Αθηνάς και του Ποσειδώνα, ενώ ο Ερεχθέας διαδέχτηκε τον πατέρα του στον θρόνο. Την ίδια περίοδο, καταφτάνει στην Αθήνα ο στρατός των Ελευσίνιων με επικεφαλής τον βασιλιά τους και γιο του Ποσειδώνα, Εύμολπο. Ο χρησμός που παρέλαβαν οι Αθηναίοι από το μαντείο των Δελφών δήλωνε ρητά πως έπρεπε να θυσιαστεί η μικρότερη κόρη του Ερεχθέα. Μετά τη θυσία, οι Αθηναίοι νίκησαν τον πόλεμο. Μάλιστα, ο Αθηναίος βασιλιάς σκότωσε τον Ελευσίνιο ομόλογό του. Ο Ποσειδώνας οργίστηκε με τον θάνατο του Εύμολπου και σκότωσε με την τρίαινά του τον Ερεχθέα.
Ο Ερεχθέας είχε με τη σύζυγό του, Πραξιθέα, επτά παιδιά. Μετά τον θάνατό του, έγινε βασιλιάς ο μεγαλύτερος γιος του, ο Κέκροπας Β΄. Βασίλευσε για σαράντα χρόνια και τον διαδέχτηκε το μοναδικό παιδί του, ο Πανδίονας Β΄. Την ίδια περίοδο ζούσαν στην Αθήνα τα εγγόνια του Ερεχθέα, τα οποία θεωρούσαν πως κάποιος από εκείνους θα έπρεπε να είναι ο νέος βασιλιάς. Έτσι, μετά από εξέγερση, ο Πανδίονας Β΄ εκδιώχθηκε και εγκαταστάθηκε στα Μέγαρα. Εκεί, γνώρισε την Πυλία, κόρη του βασιλιά των Μεγάρων Πύλα, την οποία παντρεύτηκε. Μετά από φόνο που διέπραξε ο τελευταίος, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το βασίλειό του, αφού πρώτα παρέδωσε τα Μέγαρα στον Πανδίονα Β΄. Μαζί με την Πύλα, απέκτησε τέσσερις γιους, μεταξύ των οποίων ήταν και εκείνος που έμελλε να γίνει ο επόμενος βασιλιάς της Αθήνας, ο Αιγέας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κακριδής, Ι. (έκδοση 2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες – Τοπικές Παραδόσεις, τόμ.3, Εκδοτική Αθηνών
- Robert Graves (2017), The Greek Myths: The Complete and Definitive Edition, Penguin
