Του Ιδομενέα Ασσαργιωτάκη,
Ο εθνικός ήρωας της Γαλλίας, στρατηγός Charles de Gaulle, θεμελίωσε την Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία και διαμόρφωσε το μεταπολεμικό γαλλικό πολιτικό σύστημα. Τέτοιο ήταν το στίγμα του στην πρόσφατη πολιτική ιστορία της χώρας που ακόμα και σήμερα, 55 χρόνια μετά τον θάνατό του και με τις προεδρικές εκλογές να πλησιάζουν, αποτελεί το σημείο αναφοράς για τη μεγάλη πλειοψηφία των υποψηφίων. Ο φιλελεύθερος και κεντρώος σημερινός Πρόεδρος Macron, η υποψήφια του κεντροδεξιού (και διαχρονικά γκωλικού) κόμματος των Ρεπουμπλικανών Valérie Pécresse, η συντηρητική δεξιά Marine Le Pen, ο πράσινος υποψήφιος Yannick Jadot, ο ηγέτης της ριζοσπαστικής αριστεράς Jean-Luc Melenchon, όλοι αναγνωρίζουν την πρωτοκαθεδρία της γκωλικής σκέψης στο πολιτικό σκηνικό και διεκδικούν, εμμέσως ή ξεκάθαρα, τη συνέχειά της. Ακόμα και ο ακροδεξιός Eric Zemmour, αν και υποστηρικτής του στρατάρχη Pétain που συνθηκολόγησε και συνεργάστηκε με τους κατακτητές ναζί, αποτίνει φόρο τιμής στον στρατηγό. Τι είναι, όμως, αυτό που ωθεί όλους αυτούς τους τόσο διαφορετικούς πολιτικούς, εκπροσώπους του συνόλου σχεδόν του πολιτικού φάσματος, να οικειοποιούνται τον γκωλισμό;
Γεννημένος το 1890 στην πόλη Λιλ της βόρειας Γαλλίας ο στρατηγός De Gaulle έμμελε να γίνει η σημαντικότερη πολιτική, και όχι μόνο, φυσιογνωμία της σύγχρονης Γαλλίας. Σύμβολο της αντίστασης της κατά των Γερμανών Ναζί διέσωσε το διεθνές κύρος της χώρας μετά την ταπεινωτική ήττα της το 1940 και κατόρθωσε την ένταξή της ως ίση στο στρατόπεδο των νικητών, αναλαμβάνοντας την ηγεσία της Ελεύθερης Γαλλίας από το Λονδίνο. Η θριαμβευτική επιστροφή του στο απελευθερωμένο Παρίσι το 1944 κατέστησε σαφές ότι η παρουσία του στη μεταπολεμική ζωή της χώρας θα ήταν πρωταγωνιστική.
Ανέλαβε την προεδρία της προσωρινής κυβέρνησης, επιφορτισμένης με την ανασυγκρότηση της χώρας μετά τις καταστροφές του πολέμου και τη γερμανική κατοχή, μέχρι το 1946, όποτε και παραιτείται. Η διαφωνία του με τις αποφάσεις του Κοινοβουλίου και του Προέδρου του τον οδηγούν στην καταγγελία της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας, όπως ονομάστηκε η μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και τη σύσταση του δικού του πολιτικού κόμματος. Παρά τις αρχικές επιτυχίες του κόμματός του, σταδιακά αυτό υποχωρεί εκλογικά και ο ίδιος αποσύρεται από την πολιτική το 1955.
Η απόσυρση αυτή όμως δεν θα είναι οριστική. Οι συνεχείς κρίσεις της Τέταρτης Δημοκρατίας με αποκορύφωμα εκείνη της γαλλικής τότε Αλγερίας θα οδηγήσουν στην κατάρρευσή της και τη δημιουργία της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, πολιτειακό σύστημα εμπνευσμένο και δομημένο από τον ίδιο τον στρατηγό De Gaulle. Πράγματι, η επικρατούσα κυβερνητική αστάθεια και η αδυναμία της εκτελεστικής εξουσίας να λαμβάνει αποτελεσματικές αποφάσεις σε κρίσιμα ζητήματα ήταν χαρακτηριστική στην Τέταρτη Δημοκρατία. Αυτό φάνηκε καθαρά το 1958 όταν οι Γάλλοι άποικοι της Αλγερίας, αρνούμενοι να αναγνωρίσουν περαιτέρω ελευθερίες στον πλειοψηφούντα αραβικό πληθυσμό, εξεγέρθηκαν εναντίον της κεντρικής εξουσίας.
Η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή έφερε και την ανατροπή του. Μέσα στην αναταραχή αυτή, μόνο μια ισχυρή προσωπικότητα κοινής αποδοχής με αδιαμφησβήτητο κύρος, όπως ήταν αυτή του ήρωα του πολέμου De Gaulle θα μπορούσε να λάβει τις δύσκολες αλλά απαραίτητες αποφάσεις για την επίλυση του αλγερινού ζητήματος. Ο στρατηγός, έτσι, αναλαμβάνει Πρωθυπουργός, ο τελευταίος της Τέταρτης Δημοκρατίας και με την εξασφαλισμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία προχωρά στη συνταγματική αναθεώρηση. Λίγους μήνες αργότερα, και με ένα δημοψήφισμα συντριπτικά υπέρ του (80 % των ψήφων) καταργεί την Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία. Η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία ήταν πια πραγματικότητα.
Είναι ευνόητο, λοιπόν, ότι η ίδια η πολιτειακή μορφή του γαλλικού κράτους, ως προς την ουσία της, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον γκωλισμό, την πολιτική σκέψη δηλαδή του στρατηγού De Gaulle. Το πέρασμα από την Τέταρτη στην Πέμπτη Δημοκρατία σηματοδοτεί την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να συγκεντρώνει ουσιαστικά όλες τις εξουσίες, και επομένως, τον περιορισμό του ρόλου του Κοινοβουλίου. Η Γαλλία, επιπλέον, εγκαταλείπει και την αποικιακή πολιτική της, δίνοντας τέλος στις κρίσεις των προηγούμενων δεκαετιών και παραχωρώντας την ανεξαρτησία στην πλειοψηφία των αποικιών της. Άλλωστε, στην Πέμπτη Δημοκρατία ενισχύεται η εικόνα της χώρας σε διεθνές επίπεδο ως αυτόνομης μεγάλης δύναμης (ο ίδιος ο De Gaulle αποσύρει τη Γαλλία από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ το 1966).
Η σταθερότητα, η συγκέντρωση των εξουσιών σε έναν πρόεδρο-ηγέτη, η αποαποικιοποίηση, η έννοια της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας των εθνών, η αυτονόμηση της Ευρώπης από την αμερικανική κηδεμονία δεν είναι μόνο βασικές έννοιες του γκωλισμού. Τα παραπάνω αποτελούν και στοιχεία που χαρακτηρίζουν λίγο πολύ την Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία ακόμα και σήμερα.
Δεν είναι τυχαία λοιπόν η διεκδίκηση της πολιτικής παρακαταθήκης του De Gaulle από τους σημερινούς υποψηφίους. Πέρα από το γεγονός ότι ο πρώτος Πρόεδρος της Πέμπτης Δημοκρατίας παραμένει ακόμα ένα σύμβολο δόξας και ενότητας για τους Γάλλους, η ταύτιση τους με εκείνον αυτομάτως τους χαρίζει την εικόνα του Προέδρου και τους νομιμοποιεί ως συνεχιστές της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why all French politicians are Gaullists, Politico eu, διαθέσιμο εδώ
- De Macron à Le Pen en passant par LR, tout se réclament du gaullisme, Le Parisien, διαθέσιμο εδώ
- Aux origines de la Ve République : Charles de Gaulle et la fonction présidentielle, Cairn Info, διαθέσιμο εδώ
- La Constitution de la Cinquième République, Elysee.fr, διαθέσιμο εδώ
