Της Χριστίνας Κυράντζη,
Η ελληνική μυθολογία αποτελείται από πολυάριθμες και μοναδικές ιστορίες, που έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. Η θεότητα που απασχόλησε περισσότερο τους καλλιτέχνες τόσο του αρχαίου κόσμου, όσο και τους μεταγενέστερους, όπως αυτούς της εποχής της Αναγέννησης, είναι η θεά Αφροδίτη. Οι ιδιότητές της, η ομορφιά και οι περιπέτειές της δεν ήταν δυνατό να αφήσουν ασυγκίνητους τους καλλιτέχνες, οι οποίοι εισήγαγαν στα έργα τους τα στοιχεία εκείνα που χαρακτήριζαν τη θεά του έρωτα.
Η θεά Αφροδίτη αναπαρίσταται σε διαφορετικά ήδη τέχνης, όπως παραδείγματος χάρη σε λίθινα και πήλινα ειδώλια, σε ζωγραφικές παραστάσεις (αγγεία), σε νομίσματα, γλυπτά και πίνακες. Τα αρχαιότερα αγάλματά της σε πανελλαδικό επίπεδο χρονολογούνται στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. Εμφανίζεται ως θεά της Γονιμότητας, ντυμένη με μακρύ φόρεμα που φθάνει μέχρι το έδαφος και πέπλο. Ομοίως, εμφανίζεται και σε ειδώλια και αγγεία. Ως Ουρανία, η θεά Αφροδίτη παρουσιάζεται σεμνή και με μετρημένες ελαφρές κινήσεις. Συχνά, το ένα της χέρι είναι ανασηκωμένο, κρατώντας το σύμβολό της, ένα λουλούδι ή ένα περιστέρι. Σε άλλα έργα βρίσκεται καθούμενη σε θρόνο.
Η θεά Αφροδίτη εμφανίζεται στην τέχνη και ως προστάτιδα του γάμου και της μητρότητας. Είναι και πάλι ντυμένη με μακρύ χιτώνα, όμως, σε αυτά τα έργα αφήνεται ακάλυπτος ο ένας της ώμος, αλλά και η μία πλευρά του στήθους της, συμβολίζοντας έτσι τον θηλασμό του βρέφους. Υστερότερα, στο μεταίχμιο μεταξύ του συντηρητικού ντυσίματος και του εντελώς γυμνού, η θεά συμβολίζοντας την αγάπη και τον έρωτα, εικονίζεται γυμνή ως τη μέση. Χαρακτηριστικό έργο αυτής της περιόδου είναι η Αφροδίτη της Μήλου, ένα μαρμάρινο άγαλμα που συνδυάζει αρμονικά τη γυναικεία ομορφιά και θηλυκότητα και βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Από τους κλασικούς χρόνους και έπειτα, η θεά Αφροδίτη άρχισε να εμφανίζεται τελείως γυμνή, συμβολίζοντας το μεγαλείο του έρωτα.
Η θεά ενέπνευσε και τον Ιταλό καλλιτέχνη της Αναγέννησης, Sandro Botticelli, που δημιούργησε τη γέννηση της Αφροδίτης, ζωγραφίζοντάς τη γυμνή, αναδεικνύοντας την ομορφιά και την αγνότητα της ψυχής της. Την περίοδο της Αναγέννησης, φιλοτεχνήθηκε και η Αφροδίτη του Urbino, του Ιταλού ζωγράφου Tiziano. Η θεά εμφανίζεται και πάλι γυμνή, ξαπλωμένη σε ανάκλιντρο, όμως, το χαρακτηριστικό που έκανε τον συγκεκριμένο πίνακα να ξεχωρίσει είναι το βλέμμα της. Κοιτάζει επίμονα κατ’ ευθείαν τον θεατή, ήρεμη όμως, για τη γυμνότητά της.
Ο Πραξιτέλης ανήκε και αυτός στους καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με τη θεά Αφροδίτη. Πιο συγκεκριμένα, φιλοτέχνησε την Αφροδίτη της Κνίδου, ένα άγαλμα σε παριανό μάρμαρο που χρονολογείται γύρω στο 350- 330 π. Χ. Το γλυπτό παρίστανε την Αφροδίτη γυμνή, λίγο μετά το λουτρό της, συμβολίζοντας την κάθαρση της θεάς και την αγνότητά της. Η Αφροδίτη της Κνίδου αποτέλεσε πρότυπο και για ένα άλλο γλυπτό, ένα μαρμάρινο σύμπλεγμα, αυτό της Αφροδίτης και του Πάνα. Στην παράσταση αυτή, ο Πάνας πλησιάζει αδέξια την Αφροδίτη που ετοιμάζεται για το λουτρό της, ενώ ο Έρωτας με τη μορφή μικρού παιδιού τους απομακρύνει. Η θεά προσποιείται ότι απειλεί τον Πάνα με το σανδάλι της, με μια παιχνιδιάρικη ωστόσο διάθεση. Παρόλο που ο καλλιτέχνης του συμπλέγματος εμπνεύστηκε από την Αφροδίτη της Κνίδου, αλλά και την Αφροδίτη των Μεδίκων, εισήγαγε κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς τη μορφή της θεάς. Το σώμα της εμφανίζεται για πρώτη φορά στις ακριβείς ρεαλιστικές του λεπτομέρειες. Σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.
Την εποχή της Αναγέννησης, η θεά Αφροδίτη δεν ήταν η μοναδική που άρχισε να εικονίζεται γυμνή. Παρόλα αυτά, τα μοναδικά εκείνα χαρακτηριστικά της, όπως η ομορφιά και ο ερωτισμός, την έκαναν ιδιαίτερα αγαπητή, καθώς πολλοί υπήρξαν οι καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από την ίδια σε διάφορες μορφές τέχνης, δημιουργώντας εξαιρετικά έργα, αγαπητά από το κοινό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αφροδίτη θεά, polignosi.com, διαθέσιμο εδώ.
- Ο ωραιότερος πίνακας του Botticelli: Η Γέννηση της Αφροδίτης, filoitexnisfilosofias.com, διαθέσιμο εδώ.
- Η μυθολογία των θεών, greek-language.gr, διαθέσιμο εδώ.
