Της Φωτεινής Σίμιντη,
Πολύ πριν οι Σκανδιναβικοί λαοί στραφούν στον Χριστιανισμό, είχαν τη δική τους ξεχωριστή θρησκεία. Αυτή η θρησκεία δεν είχε συγκεκριμένο όνομα και όσοι την ασκούσαν, αναφέρονταν σ’ αυτήν ως «παράδοση». Μελετώντας κανείς τους μύθους της Σκανδιναβικής Μυθολογίας μπορεί εύκολα να «μεταφερθεί» σ’ έναν κόσμο γεμάτο μαγεία, με θεότητες του φωτός και του σκότους να περιπλέκονται σε αιώνιες μάχες και περιπέτειες τόσο συναρπαστικές, αλλά και συνάμα τόσο ενδιαφέρουσες για τον αναγνώστη. Μέχρι και σήμερα η Σκανδιναβική Μυθολογία έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης σ’ ένα σύνολο ιστοριών μυθοπλασίας, που αφορούν ταινίες, κόμικς, αλλά και μυθιστορήματα. Όλες οι θεότητες ήταν συναρπαστικοί και πολύπλοκοι χαρακτήρες, όμως, σ’ αυτό το κείμενο θα αναφερθούμε σε 5 από τους πιο σημαντικούς: Odin, Thor, Frigg, Baldr και Loki.
Ο Odin ήταν η κεφαλή του πάνθεου της Σκανδιναβικής Μυθολογίας. Ονομαζόταν «Πατέρας όλων» και κυβερνούσε τα πάντα. Ήταν θεός της σοφίας και οι υπόλοιπες θεότητες πήγαιναν σ’ αυτόν για συμβουλές. Τη σοφία του την απέκτησε θυσιάζοντας ένα μάτι του στο πηγάδι του Mimir, έτσι, αρκετές φορές απεικονίζεται ως ένας μονόφθαλμος γέρος (λέγεται πως το εναπομείναν μάτι είχε παραλυτική δύναμη). Ήταν, επίσης, θεός του πολέμου, της ποίησης, των νεκρών και της φιλοξενίας. Θεωρούνταν, ακόμα, μάγος βασιλιάς, γιατί κατείχε τη δύναμη των ρούνων, που απέκτησε με μια πράξη αυτοθυσίας. Ο Odin καταγόταν από γίγαντες, γονείς του ήταν οι Bor και Bestla, ενώ μαζί με τα αδέρφια του, Vili και Vé, δημιούργησε το σύμπαν από το νεκρό σώμα του Πρωτο-γίγαντα Ymir.
Γυναίκα του Odin ήταν η Frigg. Είχε αρκετούς γιούς, αλλά οι σημαντικότεροι απ’ αυτούς ήταν οι Thor και Baldr. Είχε δύο λύκους, τους Freki και Geri, ένα άλογο με οκτώ πόδια, το Sleipnir, αλλά και δύο κοράκια, τους Hugin (σκέψη) και Munin (μυαλό). Αυτά κάθε μέρα πετούσαν σ’ όλο το σύμπαν και έφερναν νέα στον θεό. Από τον θρόνο του Hlithskjalf, στο Valaskkalf, έβλεπε τα πάντα. Το δόρυ του ονομαζόταν Gungnir και χτύπαγε ό,τι στόχευε, ενώ στο μπράτσο του φορούσε ένα δαχτυλίδι, το Draupner, από το οποίο κάθε εννιά νύχτες έπεφταν άλλα οκτώ δαχτυλίδια. Τέλος, ο Odin είχε αρκετά εναλλακτικά ονόματα, καθώς σε κάθε μύθο του παίρνει και διαφορική μορφή.
Ο Thor ήταν ο πιο δημοφιλής από τους θεούς. Ήταν θεός του ουρανού, γι’ αυτό και σχετίζεται με βροντές και κεραυνούς, ενώ ήταν, επίσης, υπεύθυνος για τον νόμο και την τάξη στον κόσμο των ανθρώπων. Περιγράφεται ως ο ισχυρότερος από τους θεούς και ειδικεύεται στη θανάτωση γιγάντων. Γονείς του ήταν οι Odin και Fjorgyn (γη), γι’ αυτό και η δύναμή του προερχόταν από τον πατέρα του, ενώ ως γιος της Fjorgyn σχετιζόταν και με τη γονιμότητα. Σύζυγος του Thor ήταν η Sif, μαζί είχαν μια κόρη, την Thrud, ενώ ο Thor είχε άλλους δύο γιούς, τους Módi και Magni. Το βασίλειό του ήταν το Thrudvang και το άρμα του το έσερναν δυο κατσίκες, οι Tanngniost και Tanngrisnir. Το πιο σημαντικό από τα υπάρχοντά του ήταν ένα μαγικό σφυρί, το Mjolnir, που με ένα του χτύπημα έφερνε ακαριαίο θάνατο, αλλά μπορούσε να αποκαταστήσει και τη ζωή. Διέθετε, επίσης, και μια μαγική ζώνη, τη Megingjardi, που διπλασίαζε τη δύναμή του. Ήταν τεράστιος σε μέγεθος, με κόκκινα μαλλιά και χωρίς πολύ εξυπνάδα, δολοφονούσε γίγαντες και τέρατα, ενώ ταξίδευε συχνά με βοηθό τον Thjálfi και κάποιες φορές με τους Loki ή Tyr. Ο Thjálfi ήταν άνθρωπος και αυτό υποδηλώνει τη στενή σχέση του θεού με τους ανθρώπους. Τέλος, η Πέμπτη (Thursday- Thor’s day) ήταν αφιερωμένη στον θεό.
Η Frigg στη σκανδιναβική μυθολογία είναι η σύζυγος του Odin και μητέρα του Baldr. Χαρακτηρίζεται, συνήθως, ως η πρώτη μεταξύ των γυναικείων θεοτήτων, όπως αρμόζει για τη σύζυγο του Odin. Είναι γεννημένη από μια θεότητα της γης, γι’ αυτό και της αποδίδεται ο ρόλος της θεάς της γονιμότητας και του τοκετού. Προεδρεύει επί του γάμου και της δικαιοσύνης και έχει 11 υπηρέτριες να τη βοηθούν σ’ αυτό. Η Frigg γνωρίζει τις τύχες όλων των ανθρώπων και των θεών, αλλά επιλέγει να μην τις αποκαλύψει. Κάποτε, όταν ο Odin έλειπε σε ταξίδι για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα αδέρφια του μοίρασαν την κληρονομιά του και κατείχαν και οι δυο τους τη Frigg, αλλά όταν επέστρεψε ο Odin, την πήρε πίσω. Το όνομα Frigg προέρχεται από μια ινδοευρωπαϊκή ρίζα που σημαίνει αγάπη. Η Παρασκευή πήρε το όνομά της από αυτή (Friday- Frigg’s day). Τέλος, πολλές φορές συγχέεται με τη Freyja, η οποία κατά πάσα πιθανότητα αποτελεί ένδειξη ύπαρξης μια παλιότερης θρησκείας.
Η Frigg με τον Odin είχαν έναν γιο, τον Baldr. Ήταν θεός του φωτός και του ήλιου, ο πιο λαμπερός, ο πιο εύγλωττος και ο πιο ελεήμων ανάμεσα στους Aesir. Στην Edda περιγράφεται ως ένας από τους σοφότερους θεούς που πάντα έλεγε την αλήθεια. Ζούσε στο Breidablik, σ’ ένα μέρος σαν παράδεισο, τονίζοντας, έτσι, την αγνότητα και την «καθαρότητα» που τον διακατείχαν. Ο Baldr είχε, επίσης, έναν γιο, τον Forseti, και ήταν παντρεμένος με τη Nanna. Όμως, το μέλλον του ήταν δυσοίωνο. Ειδικότερα, ο ίδιος βασανιζόταν με όνειρα, που προμήνυαν την καταστροφή του. Γι’ αυτό, η μητέρα του έπεισε τα πάντα πάνω στη γη να ορκιστούν να μη βλάψουν τον γιό της. Μόνο ένα μικρό και φαινομενικά άκακο φυτό αγνοήθηκε, το γκι. Οι Aesir, βλέποντας ότι ο Baldr δε μπορούσε να τραυματιστεί, περνούσαν τον χρόνο τους ρίχνοντάς του όπλα.
Ο Loki, όμως, ήταν δυσαρεστημένος με την παραπάνω κατάσταση. Έτσι, με πονηριά έμαθε το μυστικό της Frigg για το γκι. Έφτιαξε από αυτό ένα δόρυ και το έδωσε στον τυφλό αδερφό του Baldr, τον Höd, να του το ρίξει, όπως έκαναν οι υπόλοιποι θεοί. Εκείνος το ρίχνει στον Baldr κι αυτός πέφτει νεκρός. Έπειτα, ακολούθησε προσπάθεια να τον αναστήσουν, η οποία, όμως, απέτυχε εξαιτίας του Loki. Ο Baldr ήταν ο πρώτος θεός που πέθανε, αυτό τρόμαξε τους υπόλοιπους θεούς και ανησύχησε ιδιαίτερα τον Odin, ο οποίος συνειδητοποίησε ότι αυτό προμήνυε τον θάνατο όλων στο Ragnarok.
Τέλος, έχουμε τον Loki, ο οποίος κατά τη Σκανδιναβική μυθολογία είναι απόγονος γιγάντων. Αν και υπολογίζεται ως ένας από τους Aesir, πατέρας του ήταν ο γίγαντας Farbauti και μητέρα του η Laufey. Είναι θεός της απατεωνιάς, μοχθηρός και αδίστακτος, ενώ μπορεί κατά βούληση να αλλάξει τη μορφή του σ’ ό,τι επιθυμεί, ακόμη αλλάζοντας και φύλο. Στην Edda περιγράφεται ως συκοφάντης των θεών, επινοητής κάθε απάτης και κακίας, ξεπερνώντας όλα τα όντα στην «τέχνη» της πονηριάς και απληστίας, εκθέτοντας, έτσι, τους θεούς πολλές φορές σε μεγάλους κινδύνους με τα τεχνάσματά του. Σύζυγός του είναι η Sigyn και μαζί έχουν δύο παιδιά, τους Nari και Vali. Όμως, ο Loki είναι, επίσης, πατέρας και τεράτων. Ζευγαρώνοντας ως φοράδα με τον επιβήτορα Svadilfari, γεννά τον Sleipnir, το οκτάποδο άλογο του Odin, ενώ με τη γίγαντα Angerboda κάνει τρία τρομερά δυνατά παιδιά, τον τερατώδη λύκο Fenrir, το φίδι του Midgard, Jormungard, και την κυρίαρχο του κάτω κόσμου, Hel. Ο Loki παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρολό στον θάνατο του Baldr, για τον οποίο τιμωρήθηκε σκληρά μέχρι το τέλος του κόσμου στο Ragnarok.
Απ’ αυτά συμπεραίνουμε ότι, όπως κάθε άλλος πολιτισμός, έτσι και οι Βίκινγκς είχαν το δικό τους σύστημα θεϊκών πεποιθήσεων, με διάφορες πτυχές της ζωής τους να υπάγονται στην αιγίδα μεμονωμένων θεών. Υπήρχαν συναρπαστικές και θρυλικές φιγούρες, η καθεμία διαφορετική και ισχυρή στον δικό της τομέα. Σκοπός τους ήταν η διατήρηση της τάξης, καταστέλλοντας το χάος και επιβάλλοντας ανάλογες τιμωρίες σ’ όποιον προέβαινε σε κακές πράξεις. Όμως, αν και είναι θεοί, αυτό που τους διαφοροποιεί από θεούς άλλων πολιτισμών έγκειται στο γεγονός ότι δεν είναι αθάνατοι και γνωρίζουν το επικείμενο τέλος τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Leeming D. (2005), The Oxford companion to world mythology, New York: Oxford university press
- Lindow J. (2002), Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, New York: Oxford University Press
- Mercatante A. S., Dow J.R.(2009), The Facts on File Encyclopedia of World Mythology and Legend, 3d edition, New York: Facts On File Inc.
