Της Βασιλείας Καλάργαλη,
Ο καθένας από εμάς ξεχωριστά έχει έρθει αντιμέτωπος με το πένθος. Μία λέξη που όταν την ακούμε, ο νους μας τη συνδέει άμεσα με το θάνατο. Ωστόσο, το πένθος δεν αφορά μόνο αυτό. Στην ζωή μας οι απώλειες δε σχετίζονται μονάχα με το θάνατο κάποιου αγαπημένου μας προσώπου, αλλά και με την εγκατάλειψη μιας σχέσης, τον χωρισμό από τον άνθρωπό μας, τη συνειδητή ή ασυνείδητη εγκατάλειψη των ονείρων μας. Περιλαμβάνουν επίσης την απώλεια της νιότης μας. Αν αναλογιστούμε πως καθημερινά θρηνούμε την προηγούμενη μέρα που πέρασε, καθώς περνάμε στην επόμενη που έρχεται.
Θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει το πένθος με ένα σωματικό τραύμα. Προκειμένου ο οργανισμός μας να επουλώσει το τραύμα, απαιτούνται από αυτόν κάποιες διεργασίες, κάποια στάδια τα οποία οδηγούν τελικά στην επούλωση του τραύματος. Ομοίως, λοιπόν, και στο πένθος, παρατηρούμε μία σειρά συναισθημάτων, τα οποία φαίνεται να παρουσιάζονται σε όλους τους ανθρώπους που βιώνουν το πένθος, πάντα με ίδια σειρά, αλλά με διαφορετικό ρυθμό μεταβίβασης από το ένα στάδιο στο άλλο, και με διαφορετική ένταση. Έτσι λοιπόν έχουμε τα 7 στάδια του πένθους.
Το πρώτο στάδιο είναι αυτό της δυσπιστίας. Το άτομο που ξεκινάει το δρόμο αυτό του πένθους, στο πρώτο άκουσμα της είδησης φαίνεται να παραλύει και η αμέσως επόμενη αντίδραση αυτού είναι η άρνηση. Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει σε πρώτη φάση τον χαμό του αγαπημένου του προσώπου ή την εγκατάλειψη από τον σύντροφό του.
Ακολουθεί το στάδιο της παλινδρόμησης. Στο στάδιο αυτό, τα συναισθήματα είναι εξαιρετικά έντονα. Το άτομο διακατέχεται από απελπισία, λύπη και εκρήξεις κλάματος. Το στάδιο αυτό ακολουθεί το στάδιο της οργής. Εδώ έχουμε μία μεταβολή των συναισθημάτων και από ευάλωτο και στεναχωρημένο το άτομο μεταβάλλεται σε θυμωμένο. Νιώθει θυμό είτε για το άτομο που έφυγε και τον εγκατέλειψε είτε για τον υπαίτιο του θανάτου του αγαπημένου του.
Το τέταρτο στάδιο είναι αυτό της ενοχής. Στη φάση αυτή το άτομο τείνει να προσπαθεί να πάρει την ευθύνη. Πλέον δεν κατηγορεί τους άλλους, αλλά στρέφεται εναντίον του εαυτού του. «Γιατί δεν κατάφερα να τον σώσω;», σκέφτεται συχνά. «Τι θα γινόταν, αν χειριζόμουνα το εξής γεγονός διαφορετικά; Υπάρχει περίπτωση να μην έχανα τον άνθρωπό μου;». Παράλληλα αυτή η ενοχή κορυφώνεται για όλα αυτά που ποτέ δεν κάναμε, με το χρόνο που δεν αφιερώσαμε, με το τηλέφωνο που δεν σηκώσαμε.
Πέμπτο στάδιο και ίσως το πιο καθοριστικό είναι το στάδιο της συντριβής. Πρόκειται στην ουσία για το στάδιο της πραγματικής θλίψης. Όσο και να καθυστέρησε το άτομο να φτάσει στο στάδιο αυτό, τα πραγματικά συναισθήματα πλέον τον διακατέχουν. Το άτομο αντιλαμβάνεται ότι ο χαμός είναι οριστικός και μη αναστρέψιμος και ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να το αλλάξει. Έρχεται η μοναξιά χωρίς τον άλλον, στους χώρους που έμειναν τώρα κενοί χωρίς εκείνον. Το στάδιο αυτό, μοιάζει σαν το άτομο να περνάει κατάθλιψη, ωστόσο στο φυσιολογικό πένθος δεν είναι, είναι βαθιά και ουσιαστική θλίψη. Γίνονται αρκετές προσπάθειες από το άτομο να ξεφύγει από αυτό και γενικά διακατέχεται από μία αίσθηση εξουθένωσης.
Ιδιαίτερη προσοχή στο στάδιο αυτό χρήζει η λανθασμένη εξιδανίκευση του ατόμου που έφυγε. Μέσα στην ανείπωτη θλίψη τείνει ο άνθρωπος να χρήζει τον απόντα ως τον τέλειο άνθρωπο και χαρακτήρα. Ιδιαίτερα στο πένθος που βιώνεται εξαιτίας μίας αποτυχημένης σχέσης. Η εξιδανίκευση αυτή είναι λανθασμένη και είναι εκείνη που μπορεί να καθυστερήσει το άτομο από την ολοκλήρωση των σταδίων του πένθους. Ο πρώην σύντροφος μπορεί να ήταν εξαιρετικός, αλλά σίγουρα δεν ήταν τέλειος. Αν δεχτώ ότι είναι εξαιρετικός, τότε μπορώ να επεξεργαστώ τον πόνο, αν πεισθώ ότι ήταν τέλειος, τότε επιλέγω να μην βγω ποτέ απ’ αυτόν.
Τα επόμενα δύο στάδια είναι και τα πιο αισιόδοξα. Το έκτο λοιπόν στάδιο είναι αυτό της δημιουργικότητας. Πλέον το άτομο αρχίζει να κάνει πράγματα, τα οποία αφιερώνει σε εκείνον ή για τα οποία εκείνος αποτέλεσε την πηγή έμπνευσής του. Στο στάδιο αυτό το άτομο μαθαίνει να μετατρέπει την ενέργεια που δέσμευε ο πόνος σε δημιουργική δράση.
Η τελική φάση είναι η αποδοχή. Εδώ, λοιπόν, το άτομο αντιλαμβάνεται ότι η αγάπη που έχει για τον άλλον άνθρωπό είναι εκεί και πάντα θα είναι, αλλά δεν είναι αυτός το άτομο που έφυγε. Η ζωή του συνεχίζεται και μπορεί να αποκομίσει όλες τις θετικές επιρροές που εκείνος του πρόσφερε. Είναι αναμφισβήτητο ότι πολλές πτυχές του εαυτού μας είναι αποτέλεσμα της επίδρασης μας με το άτομο αυτό και χωρίς εκείνο δεν θα ήμασταν αυτό που είμαστε. Αυτή είναι, άλλωστε, και η ομορφιά στις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτός είναι ο τρόπος να συνεχίσει να είναι μαζί μου για πάντα.
3 μύθοι γύρω από το πένθος:
Αν αγνοήσεις τον πόνο, τότε αυτός θα υποχωρήσει ταχύτερα.
Τα στάδια του πένθους είναι συγκεκριμένα και δεν υπάρχει γρήγορη διαδρομή. Πρέπει να διανύσεις όλο τον δρόμο, προκειμένου να φτάσεις στην αποδοχή και αυτή η διαδρομή περιλαμβάνει και τη θλίψη.
Πρέπει να φανείς δυνατός.
Οι άνθρωποι είμαστε ευάλωτα όντα. Όλες οι ανθρώπινες υπάρξεις, ακόμα και αυτές που φαινομενικά είναι σκληρές και δυνατές έχουν το δικαίωμα να βιώσουν θλίψη. Δείχνοντας και βιώνοντας τα πραγματικά μας συναισθήματα, φτάνουμε εμείς οι ίδιοι στη λύτρωση, αλλά πιθανότατα βοηθάμε και τον περίγυρο μας να ανοιχτεί.
Η περίοδος θρήνου είναι ένα έτος
Ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του ρυθμούς. Θα έλεγε κανείς πως υπάρχει μία ελάχιστη διάρκεια, μα όχι μία μέγιστη. Η ελάχιστη διάρκεια είναι αυτή του ενός έτους. Είναι η διάρκεια που απαιτείται για να ζήσει το άτομο που έμεινε πίσω μόνος του πλέον όλες τις εκφάνσεις του έτους. Είναι αυτό που καλείται το σύνδρομο της πρώτης φοράς.
Ωστόσο, αν το άτομο μετά το πρώτο έτος είναι ακόμα στα πρώτα στάδια του πένθους, και αρνείται να προχωρήσει, τότε η βοήθεια ειδικού είναι επιτακτική ανάγκη.
Το πένθος δεν είναι κάτι βατό. Οι άνθρωποι δυσκολεύονται στην απώλεια των κοντινών τους προσώπων και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Γυρίζοντας στη συσχέτιση της πληγής και της απώλειας, μία πληγή αφήνει πάντα την ουλή της, μα δεν πονάει για πάντα. Έτσι και η απώλεια, είναι σαν μία ουλή, κανείς την ξεπερνάει μα δεν την ξεχνάει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φύλλα πορείας ΙΙΙ, Ο δρόμος των δακρύων, Jorge Bucay
- Coping with Grief and Loss, helpguide.org, διαθέσιμο εδώ
