Της Γεωργίας Κουμεντάκη,
Η άποψη που θέλει τη νοημοσύνη να ταυτίζεται μόνο με τη γνώση μαθηματικών δέχτηκε σφοδρή κριτική, καθώς υποβάθμιζε αρκετούς που έχουν έφεση σε άλλους τομείς. Ο ψυχαναλυτής Howard Gardner ανέπτυξε τη θεωρία των 9 τύπων νοημοσύνης, εξηγώντας πως όλοι διαθέτουμε νοημοσύνη, αλλά σε διαφορετικούς τομείς. Σύμφωνα με τη θεωρία, η νοημοσύνη χωρίζεται σε εννέα τομείς, καθένας από τους οποίους εδράζεται σε διαφορετικό σημείο του εγκεφάλου. Είναι εξίσου σημαντικοί όχι, όμως, στον ίδιο βαθμό ανεπτυγμένοι στον καθέναν. Η νοημοσύνη, δηλαδή, δεν είναι απαραίτητο να συνδέεται μόνο με τη μαθηματική ή γλωσσική λογική, αλλά μπορεί να αποτελεί έναν συνδυασμό τύπων. Φυσικά, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τόσο οι γενετικές προδιαθέσεις όσο και η επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο έχει μεγαλώσει και ζει το άτομο. Έτσι, δύο άτομα μπορεί να διαπιστωθεί ότι έχουν έναν από τους 9 τύπους ανεπτυγμένο περισσότερο, αλλά ποτέ δεν θα βρεθεί ότι τον έχουν στον ίδιο βαθμό.
1. Η μουσική-ρυθμική νοημοσύνη βρίσκεται στην ικανότητα του ατόμου να απολαμβάνει, να συνθέτει και να εκτελεί μουσικά σύνολα. Εμπεριέχει την καλλιτεχνική-μουσική αγωγή και ευαισθησία στο ρυθμό, στη φωνή, στην κίνηση, καθώς και στην ανταπόκριση σε κάθε είδους μουσικό ερέθισμα. Τα άτομα αυτά μαθαίνουν, συνήθως, καλύτερα μέσω της ανάγνωσης και της παράλληλης ακοής μουσικής για την αποτελεσματικότερη απομνημόνευση πληροφοριών. Η μουσική νοημοσύνη εδράζεται, κυρίως, στο δεξί ημισφαίριο, δεξιό και μετωπιαίο λοβό και είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία σχημάτων και την αναλυτική σκέψη. Ο Μότσαρτ είχε υψηλό δείκτη μουσικής νοημοσύνης, όπως και ο Μπετόβεν, ο Τσαϊκόφσκι και άλλοι μεγάλοι γνωστοί καλλιτέχνες που είχαν φυσική τάση προς τη μουσική από πολύ νεαρή ηλικία.
2. Η χωροταξική νοημοσύνη πρόκειται, όπως φανερώνει και το όνομά της, για τη νοημοσύνη του χώρου, την ικανότητα του ατόμου να παρατηρεί τα πάντα γύρω του σε οποιονδήποτε χώρο βρίσκεται. Τα άτομα αυτά, συνήθως, παρατηρούν και αποτυπώνουν στο μυαλό τους τις εικόνες του χώρου που βρίσκονται. Πρόκειται για την ικανότητα να σχηματίζουμε ως αναπαράσταση το καθετί που βρίσκουμε ενδιαφέρον, ή όχι, γύρω μας νοερά, αισθητά και να θεωρούμε ότι βρισκόμαστε και εμείς μέσα σε αυτό. Τα άτομα που έχουν τη λεγόμενη παραστατική νοημοσύνη διαθέτουν φαντασία και οπτική μνήμη. Επίσης, είναι και πολύ καλά στον προσανατολισμό. Η παραστατική νοημοσύνη εδράζεται, κυρίως, στο δεξιό πλευρικό λοβό και παρέχει δημιουργική φαντασία μέσω νοερών συλλήψεων του ατόμου για μία πραγματικότητα, όχι απαραίτητα αυτή που ζει, άλλα μία που αγγίζει, σχεδόν, τα όρια της φαντασίας. Το πώς θα θέλαμε να είναι τα πράγματα στο μυαλό μας σύμφωνα με το πως παρατηρούμε τον κόσμο γύρω μας δηλαδή. Τέτοιου τύπου νοημοσύνη απαιτείται, συνήθως, στους χτίστες, αρχιτέκτονες, γλύπτες, καλλιτέχνες και σε άτομα που ασχολούνται με το σκάκι. Χαρακτηριστικά παράδειγματα ήταν ο Pablo Picasso, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Βαν Γκογκ και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, καλλιτέχνες που συνήθιζαν να παρατηρούν το χώρο και τον κόσμο γύρω τους και με βάση την ψυχοσύνθεσή τους να τον αποτυπώνουν στο χαρτί.
3. Η γλωσσική νοημοσύνη, όπως είναι εύλογο, περιέχει τρόπους παραγωγής της γλώσσας. Αυτό το είδος σχετίζεται με λέξεις-εκφράσεις είτε προφορικού είτε γραπτού λόγου. Οι άνθρωποι που έχουν μία φυσική τάση προς τη γλωσσική νοημοσύνη εμφανίζουν μία ευκολία στην έκφραση λέξεων και σκέψεων, στο χαρτί ή μέσω της ομιλίας τους. Είναι δραστήριοι, με χιούμορ και μαθαίνουν εύκολα ξένες γλώσσες, αφού μπορούν να συσχετίζουν κανόνες γραμματικούς, συντακτικούς και λέξεις με την προέλευσή τους, με μεγάλη ευκολία. Διαθέτοντας, λοιπόν, την ικανότητα να χειρίζονται σωστά το γραπτό και τον προφορικό λόγο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι καλοί ρήτορες, έχουν πειθώ, και γνωρίζουν πώς να δομήσουν και να ενισχύσουν μια εποικοδομητική συζήτηση. Η λεκτική-γλωσσική νοημοσύνη εδράζεται στον αριστερό κροταφικό λοβό και το άτομο, συνήθως, αρέσκεται να χρησιμοποιεί πληθώρα λέξεων, ακόμη και πιο εξεζητημένες, να αλλάζει τις σημασίες τους και να τροποποιεί τη φωνή του ανάλογα με το νόημα των λόγων του. Εύλογο είναι ότι ένα τέτοιο άτομο θα μπορούσε με μεγάλη ευκολία να γίνει συγγραφέας, δικηγόρος, πολιτικός, ποιητής ή φιλόλογος. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ήταν ο ρήτορας Δημοσθένης, ο οποίος μέσα από τους λόγους και την πολιτική του μπορούσε να αφυπνίσει τους συμπολίτες του.
4. Η λογικομαθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να ερευνά κανείς σχέδια, κατηγορίες και σχέσεις με τον χειρισμό συμβόλων, αντικειμένων, θεωριών. Εμπεριέχει τον πειραματισμό με έναν συγκεκριμένο πειθαρχημένο τρόπο με βήματα θεωριών που ήδη έχουν αναλυθεί και επιβεβαιωθεί. Σχετίζεται με τη λογική, τους αριθμούς, την αφαιρετική ικανότητα και την επαγωγική και απαγωγική λογική. Ωστόσο, δεν σημαίνει ότι τα άτομα που διαθέτουν λογικομαθηματική νοημοσύνη προοδεύουν μόνο στα μαθηματικά. Υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων που διαθέτουν αυτή τη νοημοσύνη και πετυχαίνουν και σε άλλους τομείς, όπως η έρευνα και η εκτέλεση σύνθετων σχεδίων.
5. Η κινητική νοημοσύνη αφορά, κυρίως, όπως φανερώνει και το όνομά της, τον εξαιρετικό συνδυασμό των κινήσεων και των κινητικών δεξιοτήτων, κυρίως, στα αθλήματα. Πρόκειται για μία νοημοσύνη που υποκινεί ενδόμυχα το σώμα να επινοεί τρόπους-λύσεις, όπως για παράδειγμα η στρατηγική νίκης σε ένα άθλημα. Βρίσκεται και στην συμπεριφορά παιδιών που απολαμβάνουν τα παιχνίδια, τους χορούς, δηλαδή θυμούνται πράγματα μέσω του σώματος και προτιμούν να περνούν την ώρα τους με δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτό. Χαρακτηριστικά είναι ο αβίαστος έλεγχος των κινήσεων ή οι μη προσχεδιασμένες κινήσεις. Αρμονία δηλαδή εγκεφάλου και σώματος. Στη νοημοσύνη αυτή ο εγκεφαλικός φλοιός στέλνει πληροφορίες στο νωτιαίο μυελό και για να εκτελεστούν συγκεκριμένες μυϊκές κινήσεις λειτουργεί ο εγκέφαλος. Συνήθως, συναντάται στους χορευτές, στους ηθοποιούς, στους χειρουργούς και στους στρατιώτες.
6. Η διαπροσωπική νοημοσύνη έγκειται στην δεξιότητα της κατανόησης των άλλων, τη σκιαγράφηση της προσωπικότητάς τους, της επισήμανσης των σκοπών και των κοινών ενδιαφερόντων. Όχι την προσπάθεια αλλαγής, αλλά σωστής αλληλεπίδρασης με βάση την ξεχωριστή ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητά του καθενός. Οι άνθρωποι με αναπτυγμένη αυτή τη νοημοσύνη είναι, συνήθως, εξωστρεφείς, επικοινωνιακοί, κοινωνικοί και έτσι μπορούν να επικοινωνήσουν εύκολα με τους άλλους, να ηγηθούν και να πείσουν. Εδράζεται, κυρίως, στον μετωπιαίο λοβό και το νέο φλοιό. Επαγγέλματα που ταιριάζουν στα άτομα αυτά είναι δάσκαλος, ψυχολόγος, διπλωμάτης και πολιτικός. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο George Washington και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
7. Η ενδοπροσωπική νοημοσύνη είναι η ικανότητα κατανόησης βαθύτερων συναισθημάτων, επιθυμιών, απόψεων και ιδεών του εαυτού μας, που συνήθως μένουν στο υποσυνείδητο και δεν εκφράζονται. Έχει άμεση σχέση με το πώς χειριζόμαστε τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας, γεγονός που καθιστά και εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί σε ποιο βαθμό την κατέχει κάποιος, καθώς κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι γνωρίζουμε πολύ καλά τον εαυτό μας, το τι θέλουμε και ότι το εκφράζουμε με τον σωστό τρόπο. Τα άτομα που διαθέτουν αυτό τον τύπο νοημοσύνης είναι εσωστρεφείς, τελειομανείς και προτιμούν να εργάζονται ατομικά. Αυτός ο τύπος νοημοσύνης εδράζεται στο μετωπιαίο λοβό και στο νέο φλοιό.
8. Η φυσιοκρατική νοημοσύνη σχετίζεται με τη φύση και τη σύνδεση της πληροφορίας και της γνώσης με το φυσικό περιβάλλον. Τα άτομα που διαθέτουν αυτή τη νοημοσύνη είναι ευαίσθητα, ως προς το φυσικό περιβάλλον και τη θέση τους μέσα σε αυτό, διακρίνονται από μεγάλη φροντίδα και αλληλεπίδραση με τα ζώα και μπορούν εύκολα να διακρίνουν τις αλλαγές στην φύση. Οι φυσιοκράτες αρέσκονται στο να μαθαίνουν για το φυσικό περιβάλλον, για αυτό και τα επαγγέλματα που ταιριάζουν με αυτή την νοημοσύνη είναι ο κηπουρός, ο βοτανολόγος και ο αγρότης. Ο Δαρβίνος αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ανθρώπου με φυσιοκρατική νοημοσύνη, καθώς σε πολύ νεαρή ηλικία ταξίδεψε μέχρι τα νησιά Γκαλαπάγκος και κατέγραψε μεγάλη ποικιλία φυτών, ζώων και διαφόρων ειδών του φυσικού περιβάλλοντος.
9. Η υπαρξιακή νοημοσύνη συνδέεται καθαρά με τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει ένας άνθρωπος για τη ζωή, το θάνατο, το καλό, το κακό, το σωστό, το λάθος, την ύπαρξη, την ανυπαρξία, για αυτό και χαρακτηριστικότερα παραδείγματα εδώ είναι ο Σωκράτης και ο Κομφούκιος.
ENΔΕΙΚΤΙΚH ΠΗΓΗ
- Gardner Howard, Frames of Mind – The Theory of Multiple Intelligences, 1993, Fontana Press
