Της Χάρις Λιάτσου,
Μετά από αρκετές αποτυχημένες διπλωματικές προσπάθειες, η Ρωσία αποφασίζει να επιτεθεί στρατιωτικά στη γειτονική της χώρα, την Ουκρανία. Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2022, ο Ρώσος Πρόεδρος Putin ανακοινώνει την έναρξη ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης για την αποστρατιωτικοποίηση και την δήθεν αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας. Χρειάζονται 15 μόλις λεπτά για να ακουστεί ο κρότος της πρώτης βόμβας να πέφτει σε ουκρανικό έδαφος. Διανύουμε μια εποχή που η ιστορία γράφεται με κόκκινο μελάνι. Κανείς δεν ξέρει για ποιους λόγους γίνεται πραγματικά ένας πόλεμος μέχρι αυτός να τερματίσει. Ο πόλεμος ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία είναι περισσότερο γεωπολιτικός ή οικονομικός; Ο Ρώσος Πρόεδρος εμποδίζει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ επειδή γνωρίζει ότι η γειτονική χώρα κατέχει αρκετά πλεονεκτήματα (σημαντική βάση αμυντικής βιομηχανίας) ή επειδή θέλει να εκδικηθεί τη Δύση; Ερωτήματα που παραμερίζονται στην άκρη όταν καθημερινά αυξάνεται ο αριθμός των νεκρών και από τις δύο χώρες. Ο Putin ξεκίνησε πόλεμο σε μια εποχή που ο άνθρωπος διψάει για ειρήνη.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Volodymyr Zelenskyy, στην προσπάθεια του να σώσει τη χώρα του, ζητά την ένταξη αυτής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που δεν σοκάρει μπροστά στις ανάγκες για πολεμικό εξοπλισμό. Όσο η συζήτηση αυτή παραμένει ακόμα ανοιχτή, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα μέλη της έχουν λάβει μέτρα για την υποστήριξη της Ουκρανίας με τη συνηθέστερη μορφή να είναι οικονομικοί περιορισμοί. Για παράδειγμα, η αναστολή της δραστηριότητας ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης στην Ε.Ε. των ρωσικών κρατικών μέσων ενημέρωσης Sputnik και Russia Today, μέχρι τουλάχιστον να τερματίσει ο πόλεμος, με σκοπό την αποφυγή την προπαγάνδας, η απαγόρευση συναλλαγών με την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, η προσφορά όπλων, αγαθών πρώτης ανάγκης και ιατρικού εξοπλισμού στην Ουκρανία, η απαγόρευση ρωσικών αερομεταφορικών σε εναέριο χώρο της Ε.Ε. είναι κάποια από τα μέτρα που έχουν ληφθεί. Αξίζει να ειπωθεί, βέβαια, πως αυτά στιγματίζουν όχι μόνο πολιτικές φιγούρες αλλά και αθώους πολίτες που είναι κατά αυτού του πολέμου.
Παρόλα αυτά, το αίτημα του Ουκρανού Προέδρου εκκρεμεί και αποτελεί επείγουσα ανάγκη για τη χώρα. Γι’ αυτό και αξίζει να εξεταστούν τα κριτήρια που πρέπει να πληροί η Ουκρανία για να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η νομική βάση για την ένταξη οποιασδήποτε χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση πηγάζει από το άρθρο 49 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ τα κριτήρια που πρέπει να τηρεί η υποψήφια χώρα είναι γνωστά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης, καθώς θεσπίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης το 1993 και ενδυναμώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης το 1995.
Το πρώτο κριτήριο είναι η σταθερότητα των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα του ανθρώπου και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων. Το δεύτερο κριτήριο είναι να λειτουργεί η οικονομία της αγοράς και να υπάρχει η ικανότητα αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το τελευταίο κριτήριο είναι η ικανότητα ανάληψης των υποχρεώσεων που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους και προσήλωση στους στόχους της πολιτικής, οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Το ερώτημα που γεννάται αφορά το εάν η Ουκρανία ανταποκρίνεται σ’αυτά τα κριτήρια. Αν και αναγνωρίζεται ως μια ευρωπαϊκή χώρα, σίγουρα αποστασιοποιημένη από φιλορωσικές συμπεριφόρες, οι τωρινές συνθήκες δεν είναι κατάλληλες για να αξιολογηθεί το κατά πόσο αντεπεξέρχεται στις ευρωπαϊκές προσδοκίες.
Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Zelenskyy επιδιώκει μια fast track ένταξη στην Ε.Ε. η οποία θα διασφαλίσει την προστασία της Ουκρανίας από τη Ρωσία και θα αποτελέσει αρωγό στην εσωτερική ανάπτυξη της χώρας, ώστε μελλοντικά να τηρεί πλήρως τα κριτήρια της Κοπεγχάγης. Ωστόσο, η κίνηση αυτή του Ουκρανού Προέδρου θα μπορέσει να λάβει σάρκα και οστά ή θα αποτελέσει απλώς ένα βήμα για την έκφραση αλληλεγγύης από την ενωμένη Ευρώπη με καθαρά συμβολικό χαρακτήρα; Η απάντηση βρίσκεται στην ίδια τη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μπορεί η Ε.Ε. να αποτελεί μια οικονομική, πολιτική και θεσμική Ένωση, ωστόσο η στρατιωτική και η πολιτική της προοπτική παραμένει ασαφής. Ίσως τα κράτη-μέλη της Ένωσης να εκπροσωπούνται από αιρετές πολιτικές προσωπικότητες και η ιδέα του ευρω-στρατού να κερδίζει όλο και πιο πολύ έδαφος στις συζητήσεις των ευρωπαϊκών οργάνων, όμως η αλήθεια είναι οτι η ενιαία πολιτική και στρατιωτική δράση δεν έχουν γνωρίσει ποτέ πραγματική εφαρμογή. Φαίνεται, λοιπόν, πως το ενδεχόμενο μιας ενωμένης Ευρώπης να υπερασπίζεται με κάθε μέσο την Ουκρανία δεν ανταποκρίνεται σε στέρεα δεδομένα. Αυτό καθίσταται αντιληπτό αν αναλογιστεί κανείς το γεγονός πως μέχρι σήμερα, η Ευρώπη έχει λειτουργήσει μόνο οικονομικά (επιβάλλοντας οικονομικές κυρώσεις και με παροχή οικονομικής στήριξης) ή συμβολικά (με την προώθηση ευρωπαϊκής ταυτότητας και κοινών αξιών).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ουκρανία: Σε κίνηση η διαδικασία για την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, CNN Greece, διαθέσιμο εδώ
- Πόλεμος-Ουκρανία: Αναλυτικά όλες οι κυρώσεις της Ε.Ε. στην Ρωσία, Newsique, διαθέσιμο εδώ
- Αντίδραση της Ε.Ε. στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, Consilium Europa, διαθέσιμο εδώ
