Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
Αίσθημα ναυτίας, έμετος, διάρροια, πυρετός, πόνοι στο στομάχι, αλλά και μια γενική αδιαθεσία που μπορεί να περιλαμβάνει αίσθημα κόπωσης, πόνου ή και ρίγη… Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά συμπτώματα μιας τροφικής δηλητηρίασης, ή αλλιώς ενός τροφιμογενούς νοσήματος, μιας κατάστασης σπάνια απειλητικής για τη ζωή, η οποία, όμως, μπορεί να ταλαιπωρήσει τον καθένα. Τα συμπτώματα αυτής πρωτοεμφανίζονται συνήθως εντός λίγων ημερών, αφότου καταναλώθηκε η τροφή που προκάλεσε τη μόλυνση.
Αν κάποιος εμφανίζει μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα, όπως διάρροια και έμετο, πρέπει να λάβει αρκετά υγρά, ώστε να αποτρέψει μια πιθανή αφυδάτωση. Η επίσκεψη σε έναν επαγγελματία υγείας συστήνεται όταν τα συμπτώματα γίνουν πιο σοβαρά, αν παρατηρηθούν δηλαδή συχνοί έμετοι, υψηλός πυρετός, αιματηρή διάρροια ή διάρροια διάρκειας άνω των 3 ημερών και σημάδια αφυδάτωσης, όπως ελάχιστη ή καθόλου ούρηση, πολύ ξηρό στόμα και λαιμό ή αίσθημα ζάλης κατά την ορθοστασία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν την τροφική δηλητηρίαση σαν μια ήπια ασθένεια, τα συμπτώματα της οποίας διαρκούν, συνήθως, από λίγες ώρες έως αρκετές μέρες. Ωστόσο, μερικοί χρειάζεται να νοσηλευθούν, ενώ κάποιες μολύνσεις προκαλούν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία ή ακόμα και θάνατο. Οι λοιμώξεις που μεταδίδονται από τρόφιμα μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια αρθρίτιδα, βλάβη του εγκεφάλου και των νεύρων, αλλά και νεφρική ανεπάρκεια, που προκαλείται από το αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο (Hemolytic uremic syndrome – HUS).
Τα τροφιμογενή νοσήματα προκαλούνται από την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, κάθε είδους. Οι πιο κοινές αιτίες τροφικής δηλητηρίασης είναι οι μολυσματικοί οργανισμοί, όπως τα βακτήρια, οι ιοί και τα παράσιτα, ή οι τοξίνες τους. Αυτά μπορεί να μολύνουν τα τρόφιμα σε οποιοδήποτε στάδιο επεξεργασίας ή παραγωγής του, ακόμα και στο σπίτι, αν αυτά δεν χειρίζονται ή δε μαγειρεύονται σωστά.
Ανάλογα τον παράγοντα που θα προκαλέσει τη μόλυνση, κυμαίνονται και τα συμπτώματά της. Ο σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) επιφέρει συμπτώματα σε 30 λεπτά έως και 8 ώρες μετά την έκθεση σε αυτόν. Αυτά περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και κράμπες στο στομάχι. Ο μικροοργανισμός αυτός, συνήθως, ανεβρίσκεται σε τρόφιμα που δεν μαγειρεύονται μετά από την παρασκευή τους, όπως κρέατα σε φέτες, αρτοσκευάσματα και σάντουιτς.
Η γνωστή σε όλους σαλμονέλα (Salmonella) μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα σε 6 ώρες έως και σε 6 ημέρες μετά την έκθεση σε αυτή και αυτά περιλαμβάνουν πυρετό, διάρροια, κράμπες στο στομάχι και έμετο. Εντοπίζεται, συνηθέστερα, στο ωμό ή μισοψημένο κοτόπουλο, κρέας, αυγό ή γαλοπούλα, στο μη παστεριωμένο γάλα και σε άψητα φρούτα και λαχανικά. Άλλη πηγή της μπορεί να αποτελέσει το πλήθος ζώων, όπως πουλερικά, ερπετά, αμφίβια και τρωκτικά. Το καμπυλοβακτήριο (Campylobacter) προκαλεί διάρροια, αιματηρή, συνήθως, πυρετό και στομαχικό πόνο, 2 έως 5 μέρες μετά την έκθεση σε αυτό. Αυτό μπορεί να εντοπιστεί σε μολυσμένο νερό, μη παστεριωμένο γάλα και σε ωμά ή ελλιπώς ψημένα πουλερικά.
Οι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν τροφιμογενή ασθένεια είναι πολλοί, όμως οι πιο σοβαρές λοιμώξεις είναι η λιστερίωση (Listeria infection) και αυτές που προέρχονται από το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli). Τα συμπτώματα της πρώτης εμφανίζονται σε 1 έως και 4 εβδομάδες και σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας προκαλούν, συνήθως, πυρετό, μυϊκούς πόνους, σπασμούς, πονοκέφαλο, δυσκαμψία του αυχένα, σύγχυση και απώλεια ισορροπίας. Στις εγκύους προκαλεί, συνήθως, πυρετό και άλλα συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπης, ενώ το βρέφος κινδυνεύει σοβαρά. Τα τρόφιμα που ενοχοποιούνται είναι τα μαλακά τυριά, τα χοτ ντογκς, τα πεπόνια, τα ωμά λάχανα, τα αλλαντικά, τα καπνιστά θαλασσινά και το μη παστεριωμένο γάλα. Τέλος, το κολοβακτηρίδιο προκαλεί, εντός 3-4 ημερών, σοβαρές στομαχικές κράμπες και αιματηρή διάρροια, ενώ το 5-10% όσων νοσούν εμφανίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας απειλητικό για την ζωή. Κάποια στελέχη του προκαλούν αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια. Το βακτήριο αυτό εντοπίζεται, συνήθως, σε μη ασφαλές νερό, μη παστεριωμένο γάλα, ωμά λαχανικά και ακατέργαστο ή κακοψημένο μοσχαρίσιο κιμά.
Η πρόληψη είναι πάντα προτιμότερη της θεραπείας, γι’ αυτό προτείνονται κάποια πολύ απλά και εφαρμόσιμα μέτρα, που έχουν ως στόχο την προστασία από παθογόνους παράγοντες που «κρύβονται» στα τρόφιμα. Αρχικά, τα άτομα που διατρέχουν το σοβαρότερο κίνδυνο επιπλοκών ύστερα από μία τροφική δηλητηρίαση, δηλαδή τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοι και οι ανοσοκατεσταλμένοι, θα πρέπει να αποφεύγουν τα ωμά και ελλιπώς ψημένα προϊόντα. Γενικότεροι κανόνες περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών, των σκευών και των επιφανειών, το μαγείρεμα σε σωστή θερμοκρασία και τη σωστή συντήρηση στο ψυγείο. Τα ωμά φαγητά πρέπει να βρίσκονται μακριά από τα έτοιμα προς κατανάλωση και τα τρόφιμα που έχουν βρεθεί σε αμφίβολες συνθήκες πρέπει να απορρίπτονται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Food Poisoning Symptoms, cdc.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Food poisoning, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Food poisoning, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
