Της Σταυρούλας Παπαποντικού,
Με ρυθμούς ανιούσας κλίμακας παρατηρείται σήμερα ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη. Ακρογωνιαίο λίθο στην εν λόγω αύξηση διαδραμάτισε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η οποία απειλεί να εκτοξεύσει το ενεργειακό κόστος άρδην. Όπως διαφαίνεται στον πίνακα από επίσημα στοιχεία της Eurostat, το κόστος των ενεργειακών πόρων αυξήθηκε κατά 5,8% από πέρυσι τον Φεβρουάριο, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί στο 6,3% στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη Eurostat.
Η ενέργεια αναμένεται να έχει τον υψηλότερο ετήσιο ρυθμό τον Φεβρουάριο (31,7%, έναντι 28,8% τον Ιανουάριο), ακολουθούμενη από τα τρόφιμα, το αλκοόλ και τον καπνό (4,1%, έναντι 3,5% τον Ιανουάριο), μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά (3%, έναντι 2,1% τον Ιανουάριο) και υπηρεσίες (2,5%, έναντι 2,3% τον Ιανουάριο).
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, το πληθωριστικό φαινόμενο συναντάται όταν η συνολικά ζητούμενη ποσότητα αυξάνεται γρηγορότερα από τη συνολικά προσφερόμενη ποσότητα αγαθών στο συγκεκριμένο επίπεδο τιμών. Ωστόσο, ο μόνος παράγοντας που μπορεί να δημιουργήσει συνεχείς αυξήσεις της συνολικής ζήτησης, άρα και κλιμακούμενο πληθωρισμό, είναι ο υψηλός ρυθμός αύξησης προσφοράς χρήματος. Αν, όμως, ο ταχύς ρυθμός αύξησης της προσφοράς χρήματος είναι πληθωριστικός, γιατί οι Κεντρικές Τράπεζες επιτρέπουν τη γρήγορη νομισματική επέκταση; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα μπορούσε να είναι ότι σε αναπτυσσόμενες χώρες ή πληγείσες από πόλεμο, οι κυβερνήσεις δεν δύνανται να έχουν αρκετό πλεόνασμα μέσω φορολογίας ή δανεισμού, οπότε επιλέγουν να τυπώνουν χρήμα για να χρηματοδοτήσουν τις δαπάνες τους. Αντίθετα, σε βιομηχανικές χώρες, η γοργή άνοδος του ρυθμού αύξησης προσφοράς χρήματος οφείλεται συνήθως στη χρησιμοποίηση της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής για την αντιμετώπιση υφέσεων, δίχως να εξισορροπείται από πιο περιοριστική νομισματική πολιτική στις περιόδους που το προϊόν βρίσκεται πάνω από το επίπεδο πλήρους απασχόλησης.
Η διαδικασία, ωστόσο, της μείωσης του ρυθμού πληθωρισμού ή αλλιώς του αντιπληθωρισμού, μέσω της επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης της προσφοράς χρήματος, μπορεί να οδηγήσει σε ύφεση. Σύμφωνα με την καμπύλη Phillips, αν η μακροοικονομική πολιτική επιτύχει τη μείωση του πληθωρισμού κάτω από το προσδοκώμενo επίπεδο, η ανεργία θα αυξηθεί πάνω από το φυσικό της ποσοστό.
Ιστορικά, η καμπύλη Phillips είναι μια οικονομική έννοια που αναπτύχθηκε από τον A. W. Phillips, δηλώνοντας ότι ο πληθωρισμός και η ανεργία έχουν μια σταθερή και αντίστροφη σχέση, δηλαδή είναι υποκατάστατα μεγέθη. Η θεωρία υποστηρίζει ότι με την οικονομική ανάπτυξη έρχεται ο πληθωρισμός, ο οποίος θα οδηγήσει σε περισσότερες θέσεις εργασίας, άρα λιγότερη ανεργία. Ωστόσο, η αρχική ιδέα έχει απορριφθεί εμπειρικά λόγω της εμφάνισης του στασιμοπληθωρισμού τη δεκαετία του 1970, που αποτελεί η συνύπαρξη πληθωρισμού και ανεργίας. Η εμφάνιση του στασιμοπληθωρισμού αποτέλεσε θέμα έρευνας και συζήτησης για πολλούς οικονομολόγους που προσπάθησαν να εξηγήσουν το νέο φαινόμενο, αλλά και να προσπαθήσουν να «φύγουν» από την οικονομική αυτή κατάσταση, με συνέπεια την εμφάνιση της μονεταριστικής σχολής αρχικά, και αργότερα της νέας κλασικής και νέας κεϋνσιανής.
Ωστόσο, η ξαφνική άνοδος του γενικού επιπέδου τιμών σηματοδοτεί φαινόμενα “a minore ad maius”, όπως αύξηση κρατικών δαπανών και διάβρωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, εφόσον διεθνώς τα εγχώρια προϊόντα και υπηρεσίες γίνονται ακριβότερα στη διεθνή αγορά, “ceteris paribus”, δηλαδή με αμετάβλητα τα λοιπά στοιχεία. Παράλληλα, μειώνεται η αγοραστική δύναμη των μισθωτών, συνταξιούχων και όσων έχουν σταθερά εισοδήματα, ενώ αποθαρρύνονται οι παραγωγικές επενδύσεις και χειροτερεύει το ισοζύγιο πληρωμών, μιας και οι εισαγωγές ξεπερνούν κατά πολύ τις εξαγωγές.
Βάσει των ετησίων ποσοστών του πληθωρισμού για το 2022, βλέπουμε ότι κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή ατζέντα η άνοδος στην ενέργεια. Η ενέργεια παραμένει η κύρια κινητήρια δύναμη του πληθωρισμού, με ανάλυση της Deutsche Bank να προειδοποιεί ότι οι αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου σπρώχνουν το ευρώ χαμηλότερα και προκαλούν «μια φαύλη πληθωριστική σπείρα». Η τιμή του αργού σε κοινό νόμισμα έφτασε στο ζενίθ των τιμών όλων των εποχών την Τρίτη. Σύμφωνα με τον Christoph Weil, «Υπάρχει ακόμη σημαντική πληθωριστική πίεση», όπως δήλωσε ο ανώτερος οικονομολόγος της Commerzbank AG, ο οποίος αναμένει ότι οι τιμές της ενέργειας θα συνεχίσουν να αυξάνονται τους επόμενους μήνες. «Αυτό σημαίνει ότι το επόμενο σοκ πληθωρισμού διαφαίνεται ήδη τον Μάρτιο. Υποθέτουμε ότι ο πληθωρισμός θα υπερβεί τότε το όριο του 6%».
Αν η Ουκρανία και η Ρωσία δεν συνθηκολογήσουν τις επόμενες ημέρες, οι οικονομολόγοι στη Nordea δεν αναμένουν αύξηση φέτος. Οι αγορές χρήματος απώθησαν τα στοιχήματα για το πότε η ΕΚΤ θα αυξήσει το κόστος δανεισμού. Επιπρόσθετα, οι ιθύνοντες ενδείκνυται να αξιολογήσουν ενδελεχώς τις επιπτώσεις του πολέμου προτού συνεχίσουν με την αποχώρησή τους, σύμφωνα με το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου Όλι Ρεν, ο οποίος είπε στο Bloomberg την Τρίτη ότι: «[…] η κατεύθυνση της ομαλοποίησης εξακολουθεί, κατά την άποψή μου, να είναι κατάλληλη».
Επιμέρους στατιστικά δεδομένα τιμών ενέργειας επιδεικνύουν ότι το φυσικό αέριο έφτασε στο υψηλότερο σημείο του τον Ιανουάριο του 2022 με σχεδόν 41%, καταγράφοντας αύξηση 13,5 ποσοστιαίων μονάδων σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, σημαντικά πάνω από άλλες πηγές ενέργειας-καύσιμα (συμπεριλαμβανομένης της βενζίνης, του ντίζελ, άλλα υγρά καύσιμα) +26% (-2,8 π.μ.) και ηλεκτρική ενέργεια +24% (+3,1 π.μ.).
Καταληκτικά, πολλά μπορούν να μεταβληθούν στο ευρωπαϊκό status quo λαμβάνοντας υπόψιν το πώς η επίθεση της Ρωσίας θα επηρεάσει την οικονομία της Ευρωζώνης, η οποία παραμένει πληγείσα από τον απόηχο του κορωνοϊού, δίχως τα απαραίτητα εφόδια για την κάλυψη των αναγκών της και του βάρους που επωμίζεται με τη συνεχή άνοδο του ενεργειακού κόστους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Inflation in the euro area, Eurostat Statistics Explained. Διαθέσιμο εδώ.
- Andrew B.Abel, Ben S. Bernanke, Dean Croushore, Μακροοικονομική, Εκδόσεις Κριτική, Γ΄ Έκδοση, 2017.
- Phillips Curve, Somer Anderson, The Investopedia Team. Διαθέσιμο εδώ.
- Βασίλειος Ντουβέλης-Πατσιόγιαννης, Πολιτική Οικονομία και Δημόσια Οικονομική, Εκδόσεις Δ.Μπόνια και Σια Ε.Ε., Αθήνα, 2010.
- Euro-Area Inflation Hits Record as War Risks More Price Pressure, Jana Randow, Bloomberg. Διαθέσιμο εδώ.
- ΕΕ: Συνεχίζει στα ύψη ο πληθωρισμός ενέργειας – 27% τον Ιανουάριο, Η Ελλάδα στην πρώτη πεντάδα των χωρών με τον υψηλότερο πληθωρισμό ενέργειας, Οικονομικός Ταχυδρόμος. Διαθέσιμο εδώ.
