Της Θεοδώρας Αγγελοπούλου,
Η δημιουργία μίας ακόμη Ανεξάρτητης Αρχής δρομολογείται εντός του κρατικού διοικητικού μας συστήματος, καθώς με το νέο νομοσχέδιο που κατέθεσε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, κ. Πικραμμένος Παναγιώτης, προς επεξεργασία και ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων την περασμένη Πέμπτη, προβλέπεται η συγχώνευση της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) και της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ). Μία τέτοιου είδους συγχώνευση, πέραν της θεσμικής αναγκαιότητας για νομική της κατοχύρωση από το νομοθετικό σώμα, έχει και λειτουργική ανάγκη διευθέτησης σε νομοθετικό πλαίσιο λόγω του ότι δύο διακριτά σώματα πλέον τίθενται υπό την ενιαία αρχή μίας «κεφαλής» και προφανώς εγείρονται ζητήματα, τα οποία πρέπει να της προσδώσουν τις κατευθυντήριες γραμμές – διοικητικού, οικονομικού και πειθαρχικού τύπου – ώστε να είναι ξεκάθαρα τα πεδία των αρμοδιοτήτων της και των διαδικασιών, στις οποίες ως ανεξάρτητο σώμα οφείλει να υπόκειται.
Σίγουρα, η επιτελική κατεύθυνση που ακολουθεί η τρέχουσα Κυβέρνηση στο διοικητικό σύστημα της χώρας, την απλοποίηση των υπηρεσιών και την κατά το δυνατόν επιτάχυνση των διαδικασιών, στην οποία, σίγουρα, παίζουν ρόλο και οι πολιτικές παρεμβάσεις του Υπουργείου Διακυβέρνησης, φαίνεται να δίνει μεγάλη βάση και στο σύστημα των ανεξάρτητων αρχών. Η πολιτική, όμως, αυτή προκύπτει όντως επειδή πρόκειται για μία αναγκαιότητα στους αρμούς της Δημόσιας Διοίκησης ή διότι ο χαρακτήρας ορισμένων υπηρεσιών συνδέεται με τις αμυχές του πελατειακού κράτους, το οποίο έχει εντυπωθεί στα ποιοτικά χαρακτηριστικά τόσο της Μεταπολίτευσης όσο και εν γένει του πολιτικού μας συστήματος; Η απάντηση που μπορεί να δοθεί συνιστά και τα δύο. Τόσο το πρώτο σκέλος έχει ανάγκη λύσεις, οι οποίες μπορούν να το βγάλουν από το τέλμα των γραφειοκρατικών παθογενειών, οι οποίες διακρίνονται για την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα τους και το χρονοβόρο των διαδικασιών τους, όσο και το δεύτερο προς περιορισμό και την εγκαθίδρυση της διαφάνειας στο σύνολο των πολιτικών και διοικητικών λειτουργιών.
Το ζητούμενο, όμως, είναι το εξής: Γιατί ένα κράτος να πρέπει να καταφύγει στη λύση των ανεξαρτήτων αρχών για την εύρυθμη και εύνομη λειτουργία του σε θέματα που άπτονται της δημόσιας πολιτικής; Σε κάθε περίπτωση, το ανεξάρτητο χαρακτηριστικό τους δε συνεπάγεται έλλειψη ελέγχου, ωστόσο, η διοικητική και οικονομική τους αυτοτέλεια στο πεδίο της δράσης τους είναι σαφές ότι δε μπορεί να εδραιωθεί στο σύνολο της Δημόσιας Διοίκησης, και ιδίως σε τομείς, όπου το πολιτικό στοιχείο ενυπάρχει για την ανάληψη των αντίστοιχων ευθυνών. Ορισμένα πεδία δημόσιας πολιτικής δεν πρέπει να υπολείπονται πολιτικού ελέγχου, διότι έχουν άμεση συνέπεια στην καθημερινότητα των πολιτών, την οποία οι τελευταίοι καλούνται να αποτιμήσουν με την ψήφο τους. Ο ενδογενής διοικητικός χαρακτήρας των ανεξαρτήτων αρχών βρίσκει υπόλογους τους ιθύνοντες ενώπιον μόνο της δικαιοσύνης.
Η εξειδίκευση, από την οποία διακατέχονται οι υπάλληλοι και διευθύνσεις τους, συνιστά ένα στοιχείο που μπορεί να λάβει την εμπιστοσύνη των πολιτών, ωστόσο, ο εμβόλιμος χαρακτήρας νομιμοποίησής τους στο πολιτικό σύστημα είναι κάτι, το οποίο εγείρει ερωτήματα για το πώς μπορούν να κριθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι. Πρόκειται για κρατικούς λειτουργούς, αλλά η τοποθέτησή τους στις εν λόγω θέσεις γίνεται βάσει αξιολογικών διαδικασιών προσδιορισμού προσόντων και ικανοτήτων, γεγονός θετικό και πρόσφορο για την αποτελεσματικότητα του έργου τους, αλλά μη επιδέξιμο κριτικής, παρά μόνο σε περίπτωση που υποπέσουν των αρμοδιοτήτων τους και αυτό ως έναν βαθμό, αφού δεν υπάρχει η εξειδικεύμενη γνώση από τους πολίτες για να το κρίνουν ορθά. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το συγκεκριμένο απολιτίκ στοιχείο αποτελεί λύση στα πελατειακά στοιχεία της Δημόσιας Διοίκησης και βγάζει από πιθανό τέλμα υπηρεσίες, οι οποίες έχουν περιέλθει σε κατάσταση μη λειτουργικότητας και μη αποδοτικότητας.
Το ζητούμενο είναι, όμως, ο θεσμός των ανεξαρτήτων αρχών να επιστρατεύεται, όταν υπάρχει ουσιαστική ανάγκη και όχι για να αντικαταστήσει εν γένει παθογένειες της Διοίκησης και να υποκαθιστά όποια υπηρεσία δε λειτουργεί σωστά. Η ύπαρξή τους είναι θεμιτή εντός του πολιτικού συστήματος, όταν, όμως, επανασυστήνονται πάνω σε υπάρχουσες δομές, θέλοντας και μη κληρονομούν τα προβλήματα των προϋπαρχουσών αρχών και παρόλη την ύπαρξη του απαραίτητου κανονιστικού πλαισίου, η πραγματικότητα, συνήθως, διαψεύδει τις προσδοκίες. Η περίπτωση της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων αποτελεί περισσότερο μία διοικητική απλοποίηση του συστήματος, η οποία αποσκοπεί στην απλοποίηση, παρά στην εξάρθρωση παράτυπων και αδιαφανών συμπεριφορών, αλλά δεν παύει να εμμένει το κύμα ανεξαρτητοποίησης σε μία δομή, όπου ο χαρακτήρας της συνδέεται με το σύνολο των κρατικών λειτουργιών και υποδομών και συνεχίζει να διατηρείται στην ανεξάρτητη μορφή, όχι για λόγους μη χρηστικότητας σε περίπτωση υπαγωγής στην κεντρική διοίκηση, αλλά λόγω «φόβου» ανάληψης της πολιτικής ευθύνης.
Κλείνοντας, αν κρίνουμε την αλλαγή στο στενό πλαίσιο της ενδοδιοικητικής της σφαίρας, αποτελεί μία θετική επέμβαση της πολιτείας για τις ανάγκες και την αποδοτικότητα της αρχής με νευραλγικά καθήκοντα για την υλοποίηση των δημοσίων πολιτικών, ιδίως από τη στιγμή που η στόχευση της ανάπτυξης επείγει για τη χώρα. Τέλος, το αντικείμενό της συνοψίζεται ως εξής: «ανάπτυξη και προαγωγή της εθνικής στρατηγικής, πολιτικής και δράσης στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, διασφάλιση της διαφάνειας, αποτελεσματικότητας, συνοχής και εναρμόνισης των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης των δημόσιων συμβάσεων προς το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο, διαρκή βελτίωση του νομικού πλαισίου των δημόσιων συμβάσεων και την τήρησή του από τα δημόσια όργανα και τις αναθέτουσες αρχές και επίλυση των διαφορών που ανακύπτουν κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης των συμβάσεων δημοσίων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, ύστερα από την άσκηση προδικαστικής προσφυγής».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Νομοθετικό Έργο, hellenicparliament.gr, διαθέσιμο εδώ
