Του Τάσου Μοσχονά,
Ένα αγόρι, ένας «μαγικός» γάτος και χιλιάδες βιβλία που διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο. Το μυθιστόρημα του Ιάπωνα συγγραφέα Sosuke Natsukawa Ο γάτος που έσωζε βιβλία, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός έρχεται φέτος σε ελληνική μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ να διηγηθεί ένα διαφορετικό —offbeat θα έλεγε κανείς— μυθιστόρημα-παραμύθι, που εμπνέεται από το κλασικό Πνεύμα των Χριστουγέννων, μα προσπαθεί να το μετουσιώσει σε συγκινητική coming of age ιστορία ενός εφήβου, που για χρόνια έχει κλειστεί στον εαυτό του.
Το βιβλίο από την πρώτη κιόλας σελίδα του καθιστά σαφές πως ο έφηβος πρωταγωνιστής του, Ριντάρο Νατσούκι, βρίσκεται σε πένθος, μετά από τον θάνατο του πολυαγαπημένου του παππού, ατόμου με το οποίο και μεγάλωσε, μιας και είχε χάσει τους γονείς του σε πολύ μικρή ηλικία. Όντας ιδιοκτήτης ενός παλαιοβιβλιοπωλείου, το οποίο και φρόντιζε επιμελώς, ο παππούς του Ριντάρο κατάφερε να του μεταλαμπαδεύσει μια βαθιά αγάπη για το βιβλίο και την κλασική λογοτεχνία, που για τον έφηβο πρωταγωνιστή αποτελούσε ιδανική διέξοδο από την αδυναμία του να προσαρμοστεί στις κοινωνικές συνθήκες και τα στεγανά του σχολείου του. Αποκαλούμενος συχνά ως «χικικομόρι» —στην ιαπωνική κουλτούρα το άτομο που έχει απομονωθεί πλήρως από τους άλλους— ο Ριντάρο φοβάται και για χρόνια αποφεύγει να ζήσει έξω από τους τέσσερις τοίχους του βιβλιοπωλείου.
Με τον θάνατο του παππού του η δυσκολία του εντείνεται και αντιμετωπίζοντας πλέον το αναπόφευκτο κλείσιμο του βιβλιοπωλείου και την επιγενόμενη μετακόμιση με μια μακρινή του θεία, ο Ριντάρο αποφεύγει το σχολείο και κλείνεται ακόμη περισσότερο στον εαυτό του. Παρά τις διακριτικές οχλήσεις από συμμαθητές του, όπως την παιδική του φίλη και γειτόνισσα Σάγιο, ζει πρακτικά ως ερημίτης, με μόνη συντροφιά τα βιβλία. Στο σημείο αυτό, ο ρεαλισμός δίνει τη θέση του στη φαντασία. Μπροστά στα μάτια του εμφανίζεται ο «Τίγρης ο τιγρέ», κεραμιδί αθυρόστομος γάτος, που με τις μαγικές του ιδιότητες τον καλεί να αναλάβει μια ιδιαίτερη αποστολή. Στο πίσω μέρος του μακρόστενου βιβλιοπωλείου ανοίγεται ξαφνικά μια μαγική πύλη και ο Ριντάρο πλέον καλείται, με τη βοήθεια του γάτου, να σώσει βιβλία που διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο. Τα βιβλία απειλούνται, μέσα σε λαβυρινθώδεις και αχανείς χώρους, από διάφορες απειλητικές φιγούρες τόσο με αλλοίωση της ταυτότητάς τους όσο και με αφανισμό, για να υπηρετήσουν τις ανάγκες μιας κοινωνίας φιλοχρήματης και αδηφάγας για εύπεπτο και εύκολα προσβάσιμο προϊόν. Έχοντας για χρόνια μάθει στην επιμελή συντήρηση του παλιού από τον παππού του, οι εκάστοτε περιπέτειες του Ριντάρο καλούνται να ορίσουν ξανά τόσο τη σχέση του με τα βιβλία όσο και με την ίδια τη ζωή.
Μέσα στο σύντομο βιβλίο, με ξεκάθαρες τις επιρροές από τον Ντίκενς και με τη μορφή παραμυθιού, αναπτύσσονται ξεκάθαρες φιλοσοφικές ιδέες για την υπέρβαση του εαυτού και τη μοναξιά. Οι εκάστοτε λαβύρινθοι-δοκιμασίες που καλείται να ξεπεράσει ο Ριντάρο τον φέρνουν αντιμέτωπο με φόβους, που δεν απηχούν μόνο σε ατομικό επίπεδο, αλλά και σε συλλογικό. Ας μην ξεχνάμε πως, παρά τις δυτικές επιρροές, με αναφορές σε πάμπολλα έργα της κλασικής λογοτεχνίας, αλλά και στο ίδιο το έργο του Ντίκενς με πρωταγωνιστή τον Σκρουτζ, το βιβλίο τοποθετείται στην Ιαπωνία, μια χώρα στην οποία η μοναξιά και ο κοινωνικός απομονωτισμός αποτελούν κοινό τόπο. Μέσα σε ένα περιβάλλον που προτάσσει την ανταγωνιστικότητα και τη συνεχή εξέλιξη, με τις απαιτήσεις για συνεχή και άριστη παρουσία στον σχολικό, αλλά κατ’ επέκταση και στον εργασιακό χώρο, η εμμονή σε μια κατάσταση στάσιμη και πρότερη ίσως φαίνεται εξαρχής ως αδυναμία. Η λατρεία του χρήματος, η ρηχότητα και η θέληση για συντόμευση, ευκολία και αυτοματισμό βρίσκονται, συνεπώς, σε άμεση αντίθεση με την ανάγνωση ενός βιβλίου, καθώς συνήθως αυτή αποτελεί μια διαδικασία μη γραμμική, με ανάγκη πολλαπλών θεωρήσεων, παύσεων και αλλαγής ρυθμών. Υπάρχει, λοιπόν, ένας ιδανικός δρόμος που θα συγκεράσει την ανάγκη για εξέλιξη και υπέρβαση, χωρίς να ανατρέψει συθέμελα οτιδήποτε προηγήθηκε;
Το βιβλίο φαίνεται, αρχικά, πως απαντά στα ερωτήματα αυτά, δίνοντας έναν εύκολο διδακτικό χαρακτήρα, όμως, εν τέλει η πραγματικότητα αποδεικνύεται υπερβολικά δαιδαλώδης και περίπλοκη για κάποιο ξεκάθαρο πόρισμα. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν και, σε τελική ανάλυση, ίσως δε χρειάζονται κιόλας. Μέσα από το ταξίδι του Ριντάρο, όμως, η αγάπη του για το βιβλίο και ο επαναπροσδιορισμός της μέσω του γάτου που «κλέβει την παράσταση» φέγγει εκτυφλωτικά και ανοίγει νέους δρόμους για σημαντικές αποφάσεις, και, κυρίως, ένα ελπιδοφόρο ξεκίνημα, με βάση το παρελθόν και με θάρρος για το μέλλον.
Το βιβλίο του 44χρονου Sosuke Natsukawa, Ιάπωνα γιατρού και διακεκριμένου συγγραφέα, έχει συναντήσει σίγουρα μεγάλη επιτυχία, έχοντας μεταφραστεί και εκδοθεί σε περισσότερες από 26 χώρες, και φέρνει στο προσκήνιο μια οικουμενική ιστορία για ένα δύσκολο μεγάλωμα και για την υπέρβαση που ορισμένες φορές απαιτείται για να προχωρήσουμε από τη στασιμότητα. Κυρίως, όμως, μας προτάσσει τη δύναμη των βιβλίων και την ικανότητά τους, παντός καιρού, να μας βοηθήσουν να εξωτερικεύσουμε και να μοιραστούμε τις ανάγκες μας και να συνδεθούμε τόσο με τους γύρω μας όσο και με τις ιστορίες που για χρόνια εμπνέουν, συναρπάζουν και εξελίσσουν τον κόσμο.
