Της Ιωάννας Σάντα,
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη στρατιωτική σύρραξη στην Ευρώπη μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Ρωσία αποφάσισε να εισβάλει στην Ουκρανία, με στόχο την αποστρατικοποίηση και «αποναζιστικοποίηση» της χώρας, προσχήματα που μας φέρνουν στο μυαλό σκοτεινές περιόδους της ιστορίας. Παρόλα αυτά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι έθεσαν σε ισχύ έναν «οικονομικό πόλεμο», μέσω επιβολής κυρώσεων τόσο στον χρηματοπιστωτικό όσο και στον τεχνολογικό τομέα της Ρωσίας.
Χρηματοπιστωτικές Κυρώσεις
Αναλυτικότερα, οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν από τη Δύση και έχουν ως στόχο την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, στοχεύουν στον περιορισμό της συνδεσιμότητας της χώρας με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ειδικότερα, οι Η.Π.Α., το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσαν ότι θα εμποδίσουν την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας από το να χρησιμοποιήσει το ποσό ύψους 630 δισεκατομμυρίων δολαρίων συναλλαγματικό της απόθεμα. Παρά τις δηλώσεις, οι Η.Π.Α. και οι σύμμαχοί τους δεν έχουν, ωστόσο, ακόμη διευκρινίσει πώς θα λειτουργήσει αυτό το νέο καθεστώς κυρώσεων κατά της ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας. Η πιο «απλή» και «ευθεία» μέθοδος θα ήταν να προστεθεί η ρωσική Κεντρική Τράπεζα σε εκείνη τη λίστα με τις ξένες εταιρείες-οντότητες με τις οποίες απαγορεύεται να συναλλάσσονται ιδιώτες και εμπορικές τράπεζες των Η.Π.Α.. Ακόμη, ανακοινώθηκε απαγόρευση σε 13 εταιρείες να αντλήσουν χρηματοδότηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιο συγκεκριμένα, η Gazprom και άλλες 13 μεγάλες επιχειρήσεις απαγορεύεται να αναζητήσουν κεφάλαια στις δυτικές χρηματοπιστωτικές αγορές. Τέλος, ο Πρόεδρος της Αμερικής Joe Biden έκανε λόγο για κυρώσεις και στο κρατικό ρωσικό Ταμείο Άμεσων Επενδύσεων, αποκαλώντας το γνωστό ως “slush fund”, για τον Putin και τον στενό κύκλο του.
Επιπλέον οι Η.Π.Α., Ευρωπαϊκή Ένωση, Βρετανία και Καναδάς, συμφώνησαν στον αποκλεισμό ορισμένων ρωσικών τραπεζών από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT, το οποίο αποτελεί τη διεθνή οικονομική «αρτηρία» που επιτρέπει την ομαλή και ταχεία μεταφορά χρημάτων εκτός συνόρων. Με αυτόν τον τρόπο, οι τράπεζες αυτές θα αποσυνδεθούν από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ωστόσο, ορισμένοι δυτικοί αξιωματούχοι διαφώνησαν σχετικά με τον αποκλεισμό των ρωσικών τραπεζών από το SWIFT —η Βρετανία είναι υπέρ, ενώ η Γερμανία είναι κατά— θεωρώντας ότι αυτή η απόφαση, αφενός θα μπορούσε να περιπλέξει την ικανότητα της Ευρώπης να αγοράζει ενέργεια από τη Ρωσία και αφετέρου να αποδυναμώσει τον ρόλο του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, εάν ωθούσε τη Ρωσία να αναπτύξει ένα εναλλακτικό σύστημα με συμμάχους, όπως η Κίνα.
Στο στόχαστρο των κυρώσεων δεν έλειψαν να μπουν και οι Ρώσοι μεγιστάνες που βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο, στους οποίους θα επιβληθεί έλεγχος εξαγωγών και ποινές, ενώ ακόμη προβλέπονται περιορισμοί στη χορήγηση «χρυσών διαβατηρίων» σε Ρώσους υπηκόους. Έτσι ώστε οι Ρώσοι μεγιστάνες να μην μπορούν να χρησιμοποιούν τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία τους στις αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής. Μάλιστα, σε δηλώσεις του ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών επιχειρηματολόγησε υπέρ των παραπάνω αποφάσεών του, αναφέροντας ότι «ο Vladimir Putin επέλεξε τον πόλεμο» και ότι «η χώρα του θα πρέπει να υποφέρει με τις συνέπειες». Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί σε ρωσικές τράπεζες, πρόσωπα και εταιρείες μαζί αντιστοιχούν σε περιουσιακά στοιχεία ύψους περίπου 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων.
Τεχνολογικές Κυρώσεις
Όσον αφορά το πάγωμα σε εισαγωγές τεχνολογίας και εμπορίου στη Ρωσική Ομοσπονδία, οι Η.Π.Α. ανακοίνωσαν ότι θα τεθούν περιορισμοί στις εξαγωγές τόσο αμυντικής όσο και αεροναυπηγικής τεχνολογίας. Επιπρόσθετα, σε ανακοίνωσή του ο Λευκός Οίκος ανέφερε ότι «αυτό περιλαμβάνει περιορισμούς σε ολόκληρη τη Ρωσία στους ημιαγωγούς, τις τηλεπικοινωνίες, την ασφάλεια κρυπτογράφησης, τα λέιζερ, τους αισθητήρες, την πλοήγηση, την αεροναυπηγική και τις ναυτιλιακές τεχνολογίες. Μέσω των τεχνολογικών κυρώσεων, οι Η.Π.Α. στοχεύουν στον περιορισμό ικανότητας ανταγωνισμού σε επίπεδο υψηλής τεχνολογίας, με την απαγόρευση παροχής πρώτων υλών.
Τι προβλέπεται στον ενεργειακό τομέα
Ο Αμερικανός Πρόεδρος επιβεβαίωσε ότι θα διατηρήσει την πρόσβαση στη ρωσική ενέργεια, προκειμένου να αποφευχθεί οικονομική δυσχέρεια στον αμερικανικό λαό. Απόφαση που γεννά σκεπτικισμό, καθώς όπως τονίζει ο ιστορικός Adam Tooze «οι εξαγωγές ενέργειας είναι όλο το παιχνίδι». Οι πολιτικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη επέλεξαν να «ξεχωρίσουν τον μοναδικό τομέα που θα μπορούσε πραγματικά να είναι αποφασιστικός. Σε προσωπική του διαπίστωση τονίζει: «Δε νομίζω ότι η Ρωσία είναι τυφλή σε αυτό που συμβαίνει και αυτό πρέπει να της δείχνει ότι η Δύση δεν έχει πραγματικά το στομάχι για μια επώδυνη μάχη για την Ουκρανία».
Παρόλα αυτά, εάν στις κυρώσεις συμπεριληφθεί το ενεργειακό κομμάτι, τότε η Ευρώπη θα δυσκολευτεί αρκετά, γεγονός που έχει ληφθεί υπόψη από όλους τους πολιτικούς αρχηγούς. Το φυσικό αέριο από τη Ρωσία αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο της ευρωπαϊκής κατανάλωσης του ορυκτού καυσίμου. Ο περιορισμός του μεγαλύτερου εξαγωγέα φυσικού αερίου στον κόσμο και του δεύτερου μεγαλύτερου εξαγωγέα πετρελαίου μετά τη Σαουδική Αραβία, θα μπορούσε να πλήξει τη διεθνή ενότητα, που οι Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση του Putin. Παρόλα αυτά, είναι γνωστό ότι σίγουρα θα ήταν επιζήμιο αν συμπεριλαμβανόταν στις κυρώσεις ο ενεργειακός τομέας, αν αναλογιστεί κανείς ότι αποτελεί το 40% των εσόδων της ρωσικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης, όπως αναφέρει ο Marc Finley, συνεργάτης σε θέματα ενέργειας και παγκόσμιου πετρελαίου στο Ινστιτούτο Δημόσιας Πολιτικής Baker του Πανεπιστημίου Ράις.
Πώς θα αντιμετωπίσει ή Ρωσία τις κυρώσεις;
Η ρωσική οικονομία τείνει να πληγεί με τις κυρώσεις που θα της επιβληθούν και, συγκεκριμένα, όσον αφορά το χρηματοπιστωτικό της σύστημα οι πιο εφικτές λύσεις για την αντιμετώπιση είναι δύο: είτε η αύξηση των επιτοκίων είτε η επιβολή capital controls. Από την άλλη, η ρωσική Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να ζητήσει βοήθεια από την Κίνα, που διατηρεί πάνω από το 14% των συναλλαγματικών της αποθεμάτων. Όμως, δεν είναι σαφές αν η Κίνα θα είναι πρόθυμη, δεδομένης της κατάστασης να επιφέρει βοήθεια στη Ρωσία ή εάν θα παραμείνει επιφυλακτική, φοβούμενη μήπως μπει στο στόχαστρο των κυρώσεων και των περιορισμών στην πρόσβαση σε ευρώ και δολάριο.
Παρόλα αυτά, σύμφωνα με ερευνητική ομάδα που συμβουλεύει τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping και, πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ανάλυση του Ma Xue, συνεργάτη ερευνητή στα Κινεζικά Ινστιτούτα Σύγχρονων Διεθνών Σχέσεων, «η Ρωσία έχει προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση των οικονομικών μέτρων από το 2014, όταν τιμωρήθηκε για την κατάληψη της Κριμαίας», ενώ «οι σύμμαχοι των Η.Π.Α. και της Ευρώπης θα υποφέρουν, επειδή υποστηρίζουν την Ουκρανία», είπε ο Ma, του οποίου το ερευνητικό όργανο συνδέεται με το Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας (Ministry of State Security) και την υπηρεσία πληροφοριών της Κίνας. Εκτίμηση που έρχεται σε αντιδιαστολή με τις έως τώρα αναλύσεις που έχουν γίνει σχετικά με τα αποτελέσματα που προβλέπεται να επιφέρουν οι κυρώσεις για τη Ρωσία.
Δε μένει παρά να αναμένουμε τις εξελίξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πόλεμος στην Ουκρανία: τι σημαίνουν οι οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, Καθημερινή, Διαθέσιμο εδώ.
- China Spy Think Tank Advising Xi Predicts Russia Sanctions Will Backfire, Bloomberg, Διαθέσιμο εδώ.
- Sanctions and Consequences, The New York Times, Διαθέσιμο εδώ.
