Του Φίλιππου – Αθανάσιου Μισούλη,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει φτάσει, πλέον, έπειτα από αλλεπάλληλες διευρύνσεις, να αριθμεί είκοσι επτά κράτη-μέλη, από έξι που την αποτελούσαν κατά την ίδρυσή της, ενώ η διεύρυνσή της συνεχίζεται, με στόχο να ενταχθεί στο μέλλον και μια σειρά άλλων κρατών της ευρύτερης περιοχής. Εντούτοις, η διαδικασία της ένταξης ενός κράτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια εξαιρετικά απαιτητική, πολύπλοκη, αλλά και χρονοβόρα διαδικασία.
Ειδικότερα, το άρθρο 49 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ότι: «Κάθε ευρωπαϊκό κράτος, το οποίο σέβεται τις αξίες που αναφέρονται στο άρθρο 2 και δεσμεύεται να τις προάγει, μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια ενημερώνονται για την αίτηση αυτή. Το αιτούν κράτος απευθύνει την αίτησή του στο Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει ομόφωνα, αφού ζητήσει τη γνώμη της Επιτροπής, και μετά από έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο αποφασίζει με την πλειοψηφία των μελών από τα οποία απαρτίζεται. Λαμβάνονται υπόψη τα κριτήρια επιλεξιμότητας που συμφωνεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Οι όροι της προσχωρήσεως και οι, λόγω αυτής, αναγκαίες προσαρμογές των Συνθηκών που θεμελιώνουν την Ένωση, αποτελούν αντικείμενο συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών και του αιτούντος κράτους. Η συμφωνία αυτή υπόκειται σε επικύρωση εκ μέρους όλων των συμβαλλομένων κρατών, κατά τους αντίστοιχους συνταγματικούς τους κανόνες».
Απαιτείται, επομένως, ως πρώτο στάδιο της διαδικασίας η αίτηση του υπό ένταξη κράτους, με την προϋπόθεση τήρησης, από πλευράς του, των αξιών «του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες». Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν, σήμερα, εξειδικευτεί, αλλά και διευρυνθεί, και αποτυπώνονται, πλέον, σε μια σειρά συγκεκριμένων κριτηρίων, που αποκαλούνται κριτήρια της Κοπεγχάγης.
Τα κριτήρια της Κοπεγχάγης υιοθετήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 1993, στην Κοπεγχάγη της Δανίας, ενόψει της επικείμενης, τότε, ένταξης μιας σειράς κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στην Ένωση, που οδήγησε, εν τέλει, στη μεγάλη διεύρυνση του 2004. Πρόκειται για μια σειρά κριτηρίων, καταρχήν, πολιτικού χαρακτήρα, όπως η σταθερότητα των θεσμών, η διασφάλιση της δημοκρατίας, το κράτος δικαίου, καθώς και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκείνων των μειονοτήτων. Παράλληλα, τίθενται και κριτήρια οικονομικού χαρακτήρα, όπως η ύπαρξη οικονομίας της αγοράς και η δυνατότητα προσαρμογής στις συνθήκες της Ένωσης (κοινωνική οικονομία της αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό). Τέλος, απαιτείται το υπό ένταξη κράτος να έχει ενσωματώσει στην εθνική του νομοθεσία το ενωσιακό κεκτημένο, το σύνολο δηλαδή της νομοθεσίας της Ένωσης, αλλά και να δύναται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις, τις οποίες συνεπάγεται η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Συνιστούν, συνεπώς, τα κριτήρια της Κοπεγχάγης μια κωδικοποίηση και συγκεκριμενοποίηση των αρχών του άρθρου 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από προϋπόθεση για την ένταξη ενός κράτους στην Ένωση, η τήρησή τους απαιτείται να συντρέχει και για την παραμονή του κράτους ως μέλους, πλέον, στην Ένωση, και μετά την ένταξή του.
Ως προς το διαδικαστικό σκέλος, αν κριθεί ότι το υπό ένταξη κράτος πληροί τα ως άνω κριτήρια, αποκτά το καθεστώς του υποψηφίου προς ένταξη, εφόσον η διαδικασία εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Στη συνέχεια, εκκινούν διαπραγματεύσεις μεταξύ του υπό ένταξη κράτους και της Επιτροπής, για την περαιτέρω προσαρμογή του σε όλο το φάσμα της ενωσιακής νομοθεσίας, διαιρούμενης σε 35 σκέλη. Στην αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή κριθεί ότι δεν πληρούνται τα ως άνω κριτήρια, δεν αποκτάται το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας, αλλά γίνονται συγκεκριμένες συστάσεις από την Επιτροπή, ώστε να επανέλθει το υπό ένταξη κράτος με νέο αίτημα, έπειτα από κατάλληλη προσαρμογή της νομοθεσίας του.
Επομένως, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια απαιτητική και μακρά διαδικασία, που απαιτεί βαθύτατες τομές στην οικονομία, την πολιτική και τη διοίκηση της υπό ένταξη χώρας, αλλά και μια εκτεταμένη και εντονότατη προσαρμογή της νομοθεσίας της στο ενωσιακό κεκτημένο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Candidate countries”, διαθέσιμο εδώ
- “Accession criteria”, διαθέσιμο εδώ
- “Steps towards joining”, διαθέσιμο εδώ
- “Conditions for membership”, διαθέσιμο εδώ
- “How new member states join the EU: all you need to know”, διαθέσιμο εδώ
- “Europe responds to Ukraine’s request for fast-track to EU membership”, διαθέσιμο εδώ
