Της Άννας Τσέλα,
Την προσοχή της δημόσιας σφαίρας έχουν τραβήξει οι σχέσεις άμυνας και ασφάλειας της Ευρώπης με την Αφρική. Ειδικότερα, έγινε γνωστό πως η Γαλλία και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι επέλεξαν να αποχωρήσουν και να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από το δυτικοαφρικανικό κράτος του Μάλι. Υπάρχουν 5.000 Γάλλοι στρατιώτες που πολεμούν ομάδες όπως η Al Qaeda και το Ισλαμικό Κράτος. Η απόσυρση αυτή εγείρει έντονα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των αποστολών που πραγματοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δυνάμεις πολεμούν στο Μάλι από το 2013, όμως οι σχέσεις αυτές έχουν επιδεινωθεί από τη στιγμή που την εξουσία την πήρε ο στρατός τον Μάιο του 2021, αποτελώντας έτσι το δεύτερο πραξικόπημα σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους.
Ο Γάλλος Πρόεδρος σχολίασε τη συγκεκριμένη κατάσταση αναφέροντας σε συνέντευξη Τύπου πως η αποχώρηση των στρατευμάτων θα διαρκέσει τέσσερις έως έξι μήνες. Με τη σειρά του, ο Πρόεδρος του Νίγηρα, Mohamed Bazoum, δήλωσε πως η χώρα πλέον θα φιλοξενεί δυνάμεις που σαφώς θα είναι υπό την ηγεσία της Γαλλίας. Ο ίδιος προχώρησε σε περαιτέρω δηλώσεις αναφέροντας πως είναι σημαντική βοήθεια οι συγκεκριμένες ειδικές δυνάμεις καθώς έχουν τις ικανότητες να ανταποκριθούν σε οποιαδήποτε απειλή υπάρξει από την πλευρά των τρομοκρατικών οργανώσεων.
Το ερώτημα που γεννάται αφορά τα αίτια για τα οποία ενεπλάκη η Γαλλία. Όλα ξεκινούν το 2013, όταν η Γαλλία στέλνει στρατιώτες στο Μάλι έπειτα από εντολή της κυβέρνησης, λόγω της ένοπλης εξέγερσης με την οποία είχαν έρθει αντιμέτωποι. Μετά την εκδίωξη και τη δολοφονία του Muammar Gaddafi, οι μισθοφόροι Tuareg, που ήταν πασιφανές πως πολεμούσαν για αυτόν, επέλεξαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, το Μάλι, με τη θέληση να πολεμήσουν για την ανεξαρτησία του Βορρά της χώρας. Με τα όπλα του Gaddafi σχημάτισαν συμμαχίες με ισλαμιστές που συνδέονταν με την Al Qaeda, που είχαν ως στόχο να γίνουν οι ισχυρότεροι έτεροι. Κατάφεραν να πάρουν τον έλεγχο του Βορρά, μα σαφώς δεν έμειναν εκεί, προχωρώντας στην απειλή του να πάρουν τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας. Το Μάλι ήταν γαλλική αποικία μέχρι το 1960 και η κυβέρνηση της Γαλλίας δήλωσε πως ήθελε να προστατεύσει τόσο τον πληθυσμό του όσο και τους Γάλλους που βρίσκονταν εκεί.
Την πρώτη φορά που οι γαλλικές δυνάμεις έφτασαν στα εδάφη υπήρξε θερμό κλίμα, όμως πλέον οι σχέσεις έχουν επιδεινωθεί. Ο αριθμός των τρομοκρατικών επιθέσεων αυξάνεται όλο και περισσότερο και οι κάτοικοι του Μάλι επιλέγουν να ενταχθούν σε ομάδες ανταρτών. Τα τελευταία 9 χρόνια η απειλή των ισλαμιστών μαχητών είναι ιδιαίτερα έντονη και έχει εξαπλωθεί και σε άλλες χώρες, με τους αντάρτες να είναι εκείνοι που πραγματοποιούν επιδρομές στην περιοχή από τις βάσεις τους στην έρημο Σαχάρα. Αρκετοί ντόπιοι πιστεύουν πως από τη στιγμή που η Γαλλία είναι προηγμένη στρατιωτική δύναμη θα έπρεπε να είναι σε θέση να επιλύσει το πρόβλημα της τρομοκρατίας, ενώ αν αδυνατεί να διαχειριστεί τη συγκεκριμένη κατάσταση χρειάζεται να απομακρυνθεί.
Ο Υπουργός Εξωτερικών του Μάλι, Abdoulaye Diop, και ο Υπουργός Άμυνας, Συνταγματάρχης Sadio Camara, έκαναν εμφανή τη θέλησή τους για συνεργασία με άλλους Ευρωπαίους εταίρους μετά τις διμερείς συζητήσεις, που ως κεντρικό άξονα είχαν τη διατήρηση της ασφάλειας στη χώρα. Με τη σειρά της, η αναπληρώτρια Υπουργός του Υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας δήλωσε πως οι συγκεκριμένες πράξεις της Γαλλίας θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο όσον αφορά την κοινή διεθνή δέσμευση της Γερμανίας στην περιοχή. Ακολούθως, ο ανώτερος ερευνητής στο Γερμανικό Ινστιτούτο Ανάπτυξης, Julian Bergmann, δίνει βάση στις σχέσεις της Ευρώπης με την Αφρική και διασαφηνίζει πως οι επενδύσεις είναι αρκετά χρήσιμες.
Πριν τη σημαντική σύνοδο Κορυφής Ε.Ε.-Αφρικής, ο επικεφαλής της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας της Ε.Ε., Josep Borrell, αναφέρθηκε στο γεγονός πως δεν τίθεται ζήτημα εγκατάλειψης του Sahel, απλά είναι ανάγκη να πραγματοποιηθεί μια αναδιαμόρφωση. Βασικό στόχο αποτελεί η διατήρηση της ειρήνης και ασφάλειας στην Αφρική και αυτό είναι εμφανές, αφού στην περιοχή ονόματι Sahel έχουν ξοδευτεί περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο ευρώ, ώστε να είναι δυνατή η αύξηση των στρατιωτικών δυνάμεων και να είναι σε θέση να πολεμούν ένοπλες ομάδες.
Εκτός από την περιοχή του Sahel (είναι λωρίδα ημι-άγονης γης κάτω από την έρημο Σαχάρα που εκτείνεται σε όλη την ήπειρο από την ανατολή προς τη δύση), η Ε.Ε. έρχεται αντιμέτωπη με ένοπλες ομάδες τόσο στη Λιβύη όσο και στη Σομαλία, που υπάρχουν στρατιωτικές αποστολές εκπαίδευσης στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τη Μοζαμβίκη. Ωστόσο, ο εκτελεστικός διευθυντής στο Bucofore, ένα ερευνητικό κέντρο που λειτουργεί στο Chad και στις υπο-περιοχές της κεντρικής και δυτικής Αφρικής, δήλωσε πως η Ε.Ε. και η διεθνής υποστήριξη συνήθως δεν είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες. Πηγές αναφέρουν πως παρά την έντονη κινητοποίηση που φάνηκε να υπάρχει για να προσφερθεί βοήθεια και ασφάλεια, έντονη ήταν και η κλιμάκωση της βίας στο Sahel και σε κάποιες επιπλέον αφρικανικές χώρες.
Όμως, το κομμάτι εκείνο που είναι ανάγκη να γίνει αντιληπτό, είναι πως η βία, οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις, οι εντάσεις μεταξύ αγροτών και κτηνοτρόφων και οι αμέτρητες λεηλασίες, αποτελούν εντονότερη απειλή για την Αφρική. Μόνο όταν υπάρξει αναδημιουργία της εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των παραγόντων ασφαλείας θα είναι δυνατόν να υπάρξει παροχή υποστήριξης στο κοινωνικό συμβόλαιο. Σαφώς, μόνο τότε θα διεξαχθεί εποικοδομητικός διάλογος μεταξύ των φορέων ασφάλειας και πολιτών και θα δύναται κάποιος να υποστηρίξει πως οι δυνάμεις ασφάλειας της Ε.Ε. εξυπηρετούν τον αφρικανικό λαό. Είναι ανάγκη να υπάρξει μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Experts call for new EU approach to security in Africa, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- EU-AU Summit: A New Approach in Africa-Europe Relations?, Institut Montaigne, διαθέσιμο εδώ
- Why are French troops leaving Mali, and what will it mean for the region?, BBC, διαθέσιμο εδώ
