Της Μαρίας Σαρρή,
Στα πλαίσια της παγκόσμιας δυσαρέσκειας, απέναντι στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, διάφορες μορφές κυρώσεων έχουν τεθεί σε εφαρμογή, κυρίως στον οικονομικό τομέα. Η Δύση προσπαθεί, χωρίς να εμπλακεί στρατιωτικά η ίδια, να κάνει τον αντίπαλο να «γονατίσει» οικονομικά, ωθώντας τον σε υποχώρηση, χωρίς να χρειαστεί να τον αντιμετωπίσει, με άμεση προσέγγιση. Σύμφωνα με τον κορυφαίο στρατηγό, Sun Tzu, μια νίκη χωρίς μάχη είναι η καλύτερη δυνατή επιλογή, ή τουλάχιστον για ένα μικρό χρονικό διάστημα, μέχρι να μετρήσει το κόστος.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, μετά τα προβλήματα που είχαν προκύψει από το Telex, τον πρόδρομο του SWIFT, η Société Financière Européenne, μια κοινοπραξία έξι μεγάλων τραπεζών, με έδρα το Λουξεμβούργο και το Παρίσι, ξεκίνησε ένα έργο ανταλλαγής μηνυμάτων. Η Κοινότητα για την Παγκόσμια Διατραπεζική Οικονομική Επικοινωνία, ή αλλιώς SWIFT, δημιουργήθηκε το 1973 από 239 τράπεζες σε 15 χώρες, ενώ σήμερα απαριθμεί 11.000 μέλη που προέρχονται από, τουλάχιστον, 200 χώρες. Ο ρόλος του SWIFT δεν είναι να μεταφέρει χρήματα. Αντιθέτως, στηρίζεται στην ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τραπεζών κυρίως, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το ευρύτερο κοινό, αλλά και για να μεταφερθούν πληροφορίες και οδηγίες μέσα από έναν τυποποιημένο κώδικα. Η δύναμή του συστήματος έγκειται στην ικανότητά του να διευκολύνει την ασφαλή και αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των μελών-ιδρυμάτων. Το SWIFT δεν κατέχει κεφάλαια ή τίτλους, ούτε διαχειρίζεται λογαριασμούς πελατών.
Το SWIFT είναι ένας οργανισμός που ανήκει στα μέλη του. Τα μέλη κατηγοριοποιούνται με βάση τις μετοχές που διαθέτουν. Κατά την εγγραφή τους, πληρώνουν ένα ποσό συμμετοχής, ενώ αργότερα συμμετέχουν με ετήσιες πληρωμές, οι οποίες διαφέρουν ανά κατηγορία. Το SWIFT χρεώνει, επίσης, τους χρήστες για κάθε μήνυμα, με βάση τον τύπο και το μέγεθός του. Αυτές οι χρεώσεις ποικίλλουν ανάλογα με το ποσό συμμετοχής μίας τράπεζας. Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT περιορίζει τη χώρα από το να μεταφέρει μηνύματα συναλλαγών εύκολα και γρήγορα, μέσω του συστήματος, σε διεθνές επίπεδο. Τόσο οι εξαγωγείς όσο και οι εισαγωγείς και οι τράπεζες, θα πρέπει να βρουν άλλον ασφαλή τρόπο μεταφοράς. Η Ευρώπη εξαρτάται άμεσα από τα ρωσικά καύσιμα, συνεπώς αυτό την κάνει ακόμη πιο ευάλωτη στην απουσία καλής επικοινωνίας με τη Ρωσία. Σε αντίθετο άξονα κινείται η Αμερική, η οποία, αν και δεν εξέφρασε ανοιχτά την επιθυμία της να εκδιώξει τη Ρωσία, στηρίζει την ιδέα, χωρίς φανερό βραχυπρόθεσμο κόστος.
Αναλυτικότερα, ο Γάλλος Υπουργός Οικονομικών, Bruno Le Maire, ανέφερε πως ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών θα αποκόψει ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σε όλο τον κόσμο. Αυτό θα δυσκολέψει την επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τόνισε πως στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων βρίσκονται και επικείμενες κυρώσεις εναντίον της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας. Στους Financial Times γίνεται λόγος ότι ο Βρετανός Πρωθυπουργός, Boris Johnson, ασκούσε πιέσεις για τον αποκλεισμό της Ρωσίας, ενώ ο Καγκελάριος της Γερμανίας, Olaf Scholz, εξέφρασε τη διαφωνία του. Από τη μεριά του, ο Πρόεδρος Biden επέμεινε, παρά τις διαφωνίες των Ευρωπαίων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε διαφωνήσει ξανά με τις Ηνωμένες πολιτείες στο παρελθόν, σχετικά με την αξιοποίηση του SWIFT ως μέσου επιβολής κυρώσεων, όταν η κυβέρνηση Trump εξέφρασε, το 2018, την πρόθεσή της για ανάλογη επιβολή κυρώσεων στο Ιράν.
Ως προς τον βαθμό στον οποίο η Ρωσία θα επηρεαστεί, το μόνο βέβαιο είναι πως, αρχικά, η οικονομία της θα πληγεί, αν η κυβέρνηση της φανεί αδύναμη να ανταπεξέλθει. Σίγουρα, η λαϊκή δυσαρέσκεια είναι αυτό στο οποίο η Δύση, αυτή τη στιγμή, βασίζεται, θέλοντας να αποσταθεροποιήσει την εξουσία του Putin. Όμως, ο αποκλεισμός από τη Δύση θα κάνει τον Ρώσο Πρόεδρο, σε πρώτο επίπεδο, να ανασυντάξει τις εσωτερικές του δυνάμεις, μέσα από ένα νέο σύστημα διατραπεζικών συνομιλιών, και σε δεύτερο επίπεδο, να αναζητήσει νέες διόδους επικοινωνίας, παραδείγματος χάριν την Κίνα. «Έχουμε ήδη το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων, το οποίο θα μπορούσε να αντικαταστήσει το swift και να μας ξαναφέρει σε επικοινωνία με τους συνεργάτες μας διεθνώς», αναφέρει η Elvira Nabiullina, της Τράπεζας της Ρωσίας.
Η στροφή του Putin στην Κίνα είναι κάτι στο οποίο η Δύση δεν δίνει την πρέπουσα σημασία. Η Κίνα έχει τη δυνατότητα να στηρίξει τη ρωσική οικονομία, προσφέροντάς της διέξοδο εξαγωγών και εισαγωγών. Η ίδια δεν έχει δική της παραγωγή ενέργειας, αλλά υπολογίζει στη Ρωσία για τα, στρατηγικής σημασίας, ορυκτά μέταλλα, στις αγορές των οποίων η τελευταία κατέχει σημαντική θέση. Ο Ρώσος Πρόεδρος και ο Κινέζος ομόλογός του, λίγες εβδομάδες πριν, είχαν ανακοινώσει την σύναψη μακροπρόθεσμης συμφωνίας, το ύψος της οποίας θα αγγίξει τα 117,5 δισ. δολάρια. Η συμφωνία προβλέπει την αύξηση των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου, μέσω του Καζακστάν, κατά 100 εκατ. τόνους, στα επόμενα δέκα χρόνια, και την προμήθεια στην Κίνα 10 δισ. κυβικών μέτρων ρωσικού φυσικού αερίου, για τα επερχόμενα 25 χρόνια. Η δήλωση αναφέρει, ακόμη, ότι οι δύο πλευρές θα ενισχύσουν τη συνεργασία τους για τεχνητή νοημοσύνη, έναν τομέα υψηλής τεχνολογίας της Κίνας, ο οποίος έχει υποστεί κυρώσεις από τις Η.Π.Α.. Μέσα στη συμφωνία γίνεται λόγος, επίσης, για μια κοινή αντίληψη της Δημοκρατίας, η οποία αντιβαίνει στα δυτικά ιδεώδη.
Στην Ευρώπη επικρατεί ένα κλίμα διχασμού. Η Urusla von der Leyen δήλωσε ότι «μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς το ρωσικό αέριο», όμως ο Σύνδεσμος Γερμανικών Βιομηχανιών διαφώνησε. Αντίθετα, ανέφερε ότι η γερμανική βιομηχανία δεν μπορεί να ζήσει με πολύ ακριβές τιμές ενέργειας, οι οποίες θα επέλθουν της έλλειψης του ρωσικού αερίου. Η Γαλλία, αντίστοιχα, δεν μπορεί να στηρίξει με την δική της παραγωγή από πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την υπόλοιπη Ευρώπη, παρά μόνο την ίδια.
Τα μέταλλα υψηλής τεχνολογίας που παράγει τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία, σε συνδυασμό με τα σιτηρά, είναι κομβικής σημασίας για την Ε.Ε.. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο και αποκλείουν επτά ρωσικές τράπεζες, ύστερα από κοινή δήλωση, πριν λίγες μόνο μέρες. Οι Sberbank και Gazprombank δεν ανήκουν σε αυτήν τη λίστα, ύστερα από πιέσεις της Γερμανίας, μιας και αυτές έχουν τον σημαντικότερο ρόλο στις εισαγωγές από τη Ρωσία, αλλά και σε άλλες σημαντικές συναλλαγές. Μεταξύ αυτών που αποκλείονται από το SWIFT, είναι και η VTB, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα ενεργητικού στη Ρωσία. Οι διακανονισμοί, οι οποίοι θα πρέπει να γίνουν, θα εκτοξεύσουν τις τιμές στα ύψη και θα δημιουργήσουν στην Ευρώπη σχετικό πρόβλημα στη διαχείριση του πληθωρισμού.
Για ακόμη μια φορά, φαίνεται η Ε.Ε. να συμβιβάζεται και να μη λαμβάνει καθοριστικές και ακραίες αποφάσεις, προκειμένου να προστατεύσει τα ζωτικά της συμφέροντα. Αφήνει ανοιχτές διόδους επικοινωνίας με τη Ρωσία, μιας και η ενέργεια είναι ένας κλάδος συνδεδεμένος, ακόμα, με αυτή. Οι Η.Π.Α. φαίνεται να «βάζουν στον πάγο» τον κίνδυνο σύμπραξης Ρωσίας-Κίνας, με αβέβαια αποτελέσματα στην επιρροή τους παγκοσμίως.
ΕΝΔΕΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Πόλεμος στην Ουκρανία: Τι σημαίνει ο αποκλεισμός από το Swift και οι άλλες οικονομικές κυρώσεις εις βάρος της Μόσχας», Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
- “What is — and isn’t — in the joint statement from Putin and Xi”, Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Joint Statement on Further Restrictive Economic Measures, The White House, διαθέσιμο εδώ
- “West Orders Seven Russian Banks Off Swift, But Leaves Others On”, The Wall Street Journal, διαθέσιμο εδώ
