Της Νάσιας Τριάντη,
Καταιγιστικές είναι οι εξελίξεις στο έδαφος της Ουκρανίας τις τελευταίες ημέρες, από την έναρξη της ένοπλης επίθεσης της Ρωσίας, με αποτέλεσμα να μονοπωλούν, όπως είναι λογικό, το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Σπαρακτικές είναι οι εικόνες που απαθανατίζουν τον τρόμο των ανθρώπων που βρίσκονται υπό την απειλή του πολέμου αλλά και εκείνων που έχουν ήδη βιώσει τα πρώτα χτυπήματα.
Η διενεργούμενη επίθεση χωρίζεται σε τρία επιμέρους μέτωπα. Στρατιωτικές μονάδες κατεβαίνουν από το έδαφος της Λευκορωσίας, το σημείο όπου συνορεύουν Ρωσία και Ουκρανία και τέλος από τα νότια και συγκεκριμένα από την Κριμαϊκή Χερσόνησο, η αλλιώς περιοχή της Κριμαίας η οποία, ύστερα από εντάσεις το 2014, τελεί υπό την πλήρη κυριαρχία της Ρωσίας. Τα μέτωπα αυτά περικυκλώνουν, υπό την προϋπόθεση ότι η επίθεση θα συνεχιστεί, την πρωτεύουσα της Ουκρανίας, το Κίεβο. Αυτή είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία, όπως έχει διαμορφωθεί, ωστόσο αμφιβολία έχει δημιουργηθεί γύρω από το αν είναι δόκιμη η επίσημη χρήση του όρου «εισβολή» για να περιγράψει τις ενέργειες των ρωσικών στρατευμάτων. Η αμφιβολία αποδίδεται κυρίως στο γεγονός ότι η επίθεση ξεκίνησε με τη ρήψη βαλλιστικών πυραύλων και τη χρήση εναέριων μόνο μέσων, χωρίς την παρουσία πεζικού στρατού ή ναυτικών δυνάμεων στις ακτές της χώρας. Εισβολή χωρίς την κίνηση χερσαίων στρατιωτικών δυνάμεων με πρόθεση κατάληψης εδάφους δεν νοείται. Παρόλα αυτά, οι εξελίξεις ανέτρεψαν τις αμφιβολίες αυτές σχετικά με την φύση της επίθεσης. Την εκτόξευση πυραύλων ακολούθησε η κατάληψη από τις ρωσικές στρατιωτικές μονάδες της περιοχής του πρώην πυρηνικού εργοστασίου του Chernobyl, στο βόρειο τμήμα της χώρας, ενώ μονάδες εντοπίστηκαν και στο Kharkiv, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Ο συνδυασμός αυτών των ενεργειών δεν μπορεί παρά να παραπέμπει σε πλήρους κλίμακας εισβολή.
Η άποψη αυτή βρίσκει σύμφωνη και την Mary Ellen O’Connell, καθηγήτρια νομικής με ειδίκευση στο διεθνές δίκαιο, η οποία αναφέρει πως «οποιαδήποτε παραβίαση εθνικού εδάφους με στρατιωτικές δυνάμεις συνιστά παραβίαση διεθνούς δικαίου». Μάλιστα χαρακτηρίζει την επίθεση του Putin την πιο σοβαρή παραβίαση διεθνούς δικαίου μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μια παρομοίωση άκρως ανησυχητική. Πράγματι, σύμφωνα με τις επιταγές του διεθνούς δικαίου, κάθε κράτος έχει απόλυτη κυριαρχία στο έδαφός του, η οποία φτάνει μέχρι την αιγιαλίτιδα ζώνη, η οποία με τη σειρά της εκτείνεται και προστατεύει τόσο το βυθό όσο και τον εναέριο χώρο. Από εκεί και περά ασκούνται κυριαρχικά δικαιώματα που έχουν διαμορφωθεί μέσα από διεθνείς συμβάσεις ιδίως των όμορων και γειτονικών κρατών. Με βάση αυτά, λοιπόν, αντιλαμβανόμαστε ότι οι ενέργειες εκ μέρους της Ρωσίας αποτελούν καταπάτηση της εθνικής κυριαρχίας της Ουκρανίας και εγείρουν έντονες διαμαρτυρίες από όλα τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ. Σε τέτοιες περιπτώσεις παραβίασης του διεθνούς δικαίου, διεθνείς οργανισμοί και δη ο σημαντικότερος από αυτούς, ο ΟΗΕ, ως θεματοφύλακας της παγκόσμιας ειρήνης, έχει δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να επέμβει. Προτείνεται, ωστόσο, σαν πρώτο μέτρο η προσέγγιση σε επίπεδο διαπραγματεύσεων και, αν αυτό δεν ευδοκιμήσει, υπάρχει μια κλιμάκωση ως προς την επιλογή των ενεργειών που θα ακολουθήσουν, με έσχατο μέσο την πολεμική σύρραξη.
Αυτό ακριβώς το πρωτόκολλο ακολουθούν και οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης ενόψει της επικείμενης ρωσικής εισβολής. Έχουν αναγνωρίσει και επίσημα την επίθεση ως «εισβολή» και έχουν στη συνέχεια προβεί στην εξαγγελία ποινών οικονομικού χαρακτήρα που πρόκειται να επιβάλλουν εις βάρος της Ρωσίας. Ο περιοριστικός κλοιός εις βάρος της τελευταίας μπορεί να λάβει τη μορφή εμπορικού αποκλεισμού ή προσωρινό «πάγωμα» των εμπορικών δεσμών, ενώ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας, η αποκοπή της εναέριας επικοινωνίας επιβατηγών αεροσκαφών. Πάντως, σίγουρα οι γείτονες χώρες αλλά και όσων τα συμφέροντά άμεσα ή έμμεσα θίγονται έχουν θορυβηθεί και προβεί σε ενέργειες για τη θωράκιση της εθνικής τους ασφάλειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Λιθουανία, η οποία κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λόγω της στρατιωτικής εξόπλισης της Λευκορωσίας, με την οποία συνορεύει.
Την ίδια στιγμή, η δυτική υπερδύναμη εγκαθιστά στρατιωτικές ομάδες στην Πολωνία, τη Γερμανία και τη Ρουμανία, διασφαλίζοντας την αμυντική δύναμη των βάσεων του ΝΑΤΟ. Οποιεσδήποτε ενέργειες εκ μέρους της Αμερικής διακινδυνεύουν να κορυφώσουν την ένταση και να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημίες. Ακόμη και η υποψία για ενίσχυση των ουκρανικών πολεμικών δυνάμεων από την Αμερική μπορεί να προκαλέσει τη δικαιολογημένα εξοργισμένη αντίδραση του Ρώσου Προέδρου, αφού η Ουκρανία δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ και επομένως οποιαδήποτε βοήθεια προερχόμενη από την Αμερική στερείται νομίμου βάσεως. Ακόμη, η εγκατάσταση αμερικανικών στρατευμάτων στο έδαφος της Ουκρανίας θέτει σε κίνδυνο την ασφάλιση των ρωσικών συνόρων έναντι της ιμπεριαλιστικής αμερικανικής πολιτικής, λόγω της γεωγραφικής τους εγγύτητας, που φαίνεται να είναι εξάλλου και ο βασικός φόβος που κινητοποίησε σε πρώτο βαθμό την ρωσική «εισβολή» στην Ουκρανία. Το Πεντάγωνο, αναφορικά με την εναρκτήρια φάση της ρωσικής «εισβολής», κάνει λόγο για μια πρώτη φάση της επίθεσης που έχει στόχο να απαλλάξει την ουκρανική κυβέρνηση από τον επικεφαλής της και να καταλάβει τον έλεγχο. Προς επίρρωση του όρου «εισβολή» για την περιγραφή της ρωσικής επίθεσης, ο Πρόεδρος Biden επικαλείται την εγκατάσταση ρωσικών στρατιωτικών μονάδων κατά μήκος των συνόρων σε θέση επίθεσης, τη σύσταση έκτακτων νοσοκομειακών μονάδων και την παροχή προμηθειών αίματος, ως ενδείξεις της προμελετημένης και ειδικά σχεδιασμένης επίθεσης που εξαπέλυσε η Ρωσία έναντι της Ουκρανίας.
Στον αντίποδα, η Κίνα δεν αναγνώρισε επισήμως την «εισβολή» της Ρωσίας, ενώ αναφερόταν στην επιχείρηση απομάκρυνσης των ομογενών που κατοικούν στην Ουκρανία λόγω της κλιμακούμενης έντασης. Αρκέστηκε στην αναφορά ότι η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην Ουκρανία, χωρίς αναφορά των παραγόντων που οδήγησαν εκεί, καθιστά αναγκαία την απομάκρυνση των κινέζων κατοίκων.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με τον ορισμό που αποδίδει το λεξικό για την έννοια της «εισβολής», ως η επίθεση ενός όγκου εχθρικών δυνάμεων που περνούν τα σύνορα και μπαίνουν σε μια χώρα με σκοπό τη λεηλασία ή τη μόνιμη κατάκτηση, η Ρωσία αυτή τη στιγμή πράγματι τελεί μια «εισβολή». Παρόλα αυτά, ανεξάρτητα από τα κίνητρα και τα εκάστοτε συμφέροντα, η διαφύλαξη των οποίων οδηγεί σε τέτοιου είδους εντάσεις, πάνω απ’ όλα είναι και θα έπρεπε να θεωρείται η αξία της ανθρώπινης ζωής. Σε τέτοιες καταστάσεις, όμως, η αξία αυτή πολύ συχνά δυστυχώς υπονομεύεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Live updates: Ukraine attack is not an ‘invasion’ for China, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Explainer: Deciding when to use ‘invasion’ label in Ukraine, AP News, διαθέσιμο εδώ
