Συνέντευξη στον Νικόλαο Τσελέντη,
Ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος, διεθνολόγος, με ειδικότητα στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και σε θέματα ριζοσπαστικοποίησης, ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και μέλος της Συμβουλευτικής Ομάδας Ερευνητών Υψηλού Επιπέδου (Advisory Board of Researchers) για την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού, μιλάει στο OffLine Post για τις πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία, επ’ αφορμή της ρωσικής εισβολής σε αυτήν.
Ειδικότερα, αναφέρεται στους στόχους του Προέδρου Πούτιν μέσω της επιβολής στρατιωτικής ισχύος της χώρας του και στην επακόλουθη διεθνή απομόνωση, η οποία αρχίζει να ασκεί πιέσεις στον Ρώσο ηγέτη. Παράλληλα, σχολιάζει την ανάγκη σύμπλευσης Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, επαναφέροντας το κέντρο βάρους στη Γηραιά Ήπειρο, ενώ τονίζει πως μόνο κατόπιν μιας οριστικής εκεχειρίας θα μπορέσουν να ξεκινήσουν οι ουσιαστικοί διάλογοι των διαπλεκόμενων μερών, δίνοντας τον προαπαιτούμενο χώρο στη διπλωματία.
- Βάσει των εξελίξεων των τελευταίων ημερών, προβλεπόταν μια ενδεχόμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία; Κι αν ναι, γιατί αυτή δεν αποφεύχθηκε;
Για να μπορέσει κάποιος να κάνει μια πρόβλεψη θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλα τα δεδομένα που είναι απαραίτητα. Στην περίπτωση της Ρωσίας αυτό δεν είναι εφικτό, καθώς ο Πρόεδρος Πούτιν έχει μετατρέψει τη Ρωσία σε ένα ανελεύθερο και συγκεντρωτικό καθεστώς, με ελεγχόμενη πληροφόρηση και εκτεταμένη προπαγάνδα. Παρά την απουσία, όμως, των λεπτομερειών, ο Πρόεδρος Πούτιν είχε δώσει δείγμα γραφής για τις προθέσεις του, για αυτό και οι υπηρεσίες πληροφοριών κάποιων χωρών, κυρίως, δε, των ΗΠΑ, είχαν αναφερθεί δημόσια τις τελευταίες εβδομάδες για την επικείμενη εισβολή. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να πούμε πως δεν είχε προβλεφθεί, αλλά πως οι περισσότεροι δεν ήθελαν να πιστέψουν πως θα πάρει μια απόφαση που θα επιστρέψει την Ευρώπη πίσω στη σκοτεινή περίοδο των διακρατικών συγκρούσεων. Η εισβολή δεν μπορούσε να αποφευχθεί για δύο λόγους. Πρώτον, ο Πρόεδρος Πούτιν έχει επιλέξει τον δρόμο της χρήσης βίας και όχι του διεθνούς δικαίου και, δεύτερον, η απόφαση έχει ληφθεί σε ένα πλαίσιο περισσότερο συναισθηματικό, που σχετίζεται με την «αποκατάσταση» της ιστορίας με όρους ρεβάνς και όχι με ρεαλιστικό υπολογισμό κόστους-οφέλους.
- Θεωρείτε ότι τα σημερινά γεγονότα είναι επανάληψη της κρίσης της Κριμαίας του 2014; Δηλαδή, ενδέχεται η περιοχή του Ντονμπάς να χαρακτηριστεί de facto τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας;
Δε θα έλεγα επανάληψη, αλλά μια χειρότερη συνέχεια και επιθετική κλιμάκωση της ρωσικής παρέμβασης στην Ουκρανία, που ξεκίνησε με τις υβριδικές επιχειρήσεις στην Κριμαία και στις αυτονομιστικές περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας. Το υπόβαθρο για την εισβολή είχε πολλές ομοιότητες με το 2014, ωστόσο, με την εισβολή πέρασε σχεδόν κάθε κόκκινη γραμμή πάνω στην οποία στηρίζεται το μεταπολεμικό σύστημα παγκόσμιας ασφάλειας και εθνικής κυριαρχίας των κρατών ως συστατικό στοιχείο της διεθνούς ειρήνης. Το αν θα υπάρξει προσπάθεια προσάρτησης της αυτονομημένης περιοχής της Ανατολικής Ουκρανίας στην Ομοσπονδία της Ρωσίας σχετίζεται με το τελικό αποτέλεσμα του πολέμου και την επόμενη ημέρα της Ουκρανίας.
- Ποιες είναι οι επιδιώξεις του Κρεμλίνου σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής και ποιο το διακύβευμα στην Ουκρανία και την ανατολική Ευρώπη συλλήβδην;
Η επέμβαση έχει έναν στενό και έναν ευρύτερο βασικό στόχο. Ο στενός είναι να τεθεί η Ουκρανία υπό τον ρωσικό έλεγχο και να διακοπεί η προσπάθεια σύνδεσής της με τους Ευρωατλαντικούς θεσμούς και το ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο του ελέγχου εντάσσεται η αυτονόμηση ή προσάρτηση περιοχών, η τοποθέτηση μιας Κυβέρνησης «μαριονέτας» και η σε μεγάλο βαθμό αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας. Ο ευρύτερος στόχος είναι η ανασύσταση μιας εκτεταμένης ζώνης ρωσικής επιρροής στις περισσότερες περιοχές που άνηκαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Ο Πρόεδρος Πούτιν, με ένα επιχείρημα περί αλλαγής της ιστορίας και δήθεν απειλής της εθνικής ασφάλειας της Ρωσίας, θέλει να προβάλει τη ρωσική ισχύ σε αυτές τις χώρες. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η απειλή προς τη Φινλανδία και τη Σουηδία.
- Πόσο αποτελεσματικές μπορούν να είναι οι κυρώσεις από μεριάς Ευρώπης για την αποτροπή μιας περαιτέρω κλιμάκωσης; Οι κυρώσεις αυτές συνιστούν το μέγιστο δυνατό μέτρο ή φανερώνουν την ασυμφωνία των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω της ενεργειακής τους εξάρτησης από τη Ρωσία;
Η απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άλλαξε ριζικά τις συνθήκες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατάφερε να συσπειρώσει όλες τις χώρες και να ξεπεραστούν οι δισταγμοί και οι ενστάσεις, με αποτέλεσμα να ληφθούν αποφάσεις που πολλοί δεν περίμεναν τόσο σε επίπεδο κυρώσεων που συμπεριέλαβαν και τις πλέον αυστηρές (π.χ. αποκλεισμός ρωσικών τραπεζών από το σύστημα SWIFT) όσο και άλλων αποφάσεων. Η διεθνής απομόνωση της Ρωσίας του Προέδρου Πούτιν είναι ήδη γεγονός και οι κυρώσεις έχουν αρχίσει να έχουν αποτελέσματα, τα οποία, σε συνδυασμό με την αντοχή της Ουκρανίας, αλλάζουν τα δεδομένα και πιέζουν τον Πρόεδρο Πούτιν.
- Ποιος ο ρόλος των ΗΠΑ στη διάρκεια της κρίσης και τι αναμένεται να πράξει ο Αμερικανός Πρόεδρος, Joe Biden, στο προσεχές διάστημα;
Οι ΗΠΑ, από την πρώτη στιγμή, προσπάθησαν να εκθέσουν δημόσια το σχέδιο εισβολής του Προέδρου Πούτιν. Στάθηκαν ευθέως ενάντια στην εισβολή, προειδοποίησαν τη Ρωσία πως, αν επιτεθεί στρατιωτικά σε χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, θα απαντήσουν στρατιωτικά. Παράλληλα, πρωτοστάτησαν στην επιβολή κυρώσεων και ενισχύουν με στρατιωτικό υλικό την Ουκρανία. Οι ΗΠΑ θα ηγηθούν στην προσπάθεια να αντιμετωπιστεί συνολικά η απειλή από τις αναθεωρητικές βλέψεις του Προέδρου Πούτιν για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τη Δύση, ενισχύοντας την ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφάλειας.
- Έχει κλονιστεί πρωτίστως η εμπιστοσύνη των πολιτών και δευτερευόντως των κρατών απέναντι στους θεσμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ;
Σίγουρα τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας προβληματισμός των πολιτών έναντι των ευρωατλαντικών θεσμών. Πρόκειται για ένα μίγμα υψηλών προσδοκιών και δυσκολίας κατανόησης των περίπλοκων μηχανισμών λήψης αποφάσεων που βασίζονται στη στάθμιση πολλών και διαφορετικών επιμέρους εθνικών συμφερόντων. Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί πολίτες αλλά και ηγέτες είχαν δημόσια ασκήσει κριτική στην ανάγκη ύπαρξης του ΝΑΤΟ σήμερα. Η εισβολή στην Ουκρανία απάντησε με τον πλέον δραματικό τρόπο σε αυτόν τον προβληματισμό, για αυτό και το επόμενο διάστημα θα υλοποιηθούν σημαντικές αλλαγές στο ευρωατλαντικό σύστημα ασφάλειας, με το στρατηγικό βάρος να επιστρέφει ξανά στην Ευρώπη.
- Πιστεύετε ότι θα τεθεί ξανά επί τάπητος η ανάγκη δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού στρατού;
Είναι, πλέον, εμφανές πως πρέπει να προχωρήσει με γοργό και αποφασιστικό βηματισμό η ολοκλήρωση στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας. Η στρατηγική αυτονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα πλαίσιο συμπληρωματικότητας με το ΝΑΤΟ είναι απαραίτητη σε έναν κόσμο που αυταρχικοί ηγέτες, όπως ο Πρόεδρος Πούτιν, δε σέβονται το διεθνές δίκαιο και προσπαθούν να επιβληθούν με τη βία. Η έξυπνη και αποτελεσματική παγκοσμίως Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει και θα συνδυάσει την ήπια με τη σκληρή ισχύ.
- Πώς προβλέπετε εσείς το τέλος του πολέμου; Μπορούμε να κάνουμε λόγο για νικητές και ηττημένους;
Είναι νωρίς ακόμα για να προβλέψει κάποιος πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος, που ξεκίνησε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Προφανώς, οι δύο χώρες έχουν ριζικά διαφορετική προσέγγιση στην κατάσταση και στόχους που θα πρέπει να τεθούν στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων. Πρέπει να υπάρξει μέγιστη πίεση, ώστε να προκύψει μια πρώτη εκεχειρία για να ανοίξει το πρώτο παράθυρο για τη διπλωματία. Ο Πρόεδρος Πούτιν έχει εμπλακεί σε έναν πόλεμο που δύσκολα θα κερδίσει, ενώ έχει ήδη χάσει πράγματα. Η Δύση συσπειρώθηκε, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρά τη στρατηγική της αυτονομία, η αίσθηση της απειλής από τη Ρωσία για τα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης διογκώθηκε, η Ρωσία απομονώθηκε, με αποτέλεσμα να έχει ήδη οικονομικές και ηθικές επιπτώσεις.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Τριαντάφυλλο Καραντράντο για την παραχώρηση της συνέντευξης!
