Tης Κάτιας Σπυροπούλου,
Η παρούσα, παγκόσμιας εμβέλειας, εμπόλεμη σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι λογικό και επόμενο να αφήσει το αποτύπωμά της σε διάφορους θεσμούς, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και αυτός της Εκκλησίας. Για να καταστεί αυτό σαφές, πρέπει πρωτίστως να εξηγηθεί ο τρόπος που έχει κατατμηθεί η Ουκρανία βάσει του θρησκεύματος των πολιτών της.
Η πλειονότητα της Ουκρανίας, που αριθμεί γύρω στα σαράντα εκατομμύρια, αυτοπροσδιορίζεται ως χριστιανική, με την πιο κοινή θρησκεία στη χώρα να είναι ο ορθόδοξος χριστιανισμός. Βέβαια, αξίζει να επισημανθεί ότι η χώρα είναι διαιρεμένη, αφού παραδοσιακά το 60% του πληθυσμού ανήκει στην ελληνορθόδοξη εκκλησία. Αυτό βρίσκεται σε αντιδιαστολή με τα δυτικά της χώρας και συγκεκριμένα με την περιοχή του Lviv, όπου υποστηρίζεται η ελληνοκαθολική εκκλησία και, συνεπώς, η ισχύς του Πάπα. Αυτό θα υποστήριζε κανείς ότι συμβαίνει εξαιτίας του ότι η περιοχή συνορεύει με την Πολωνία. Παράλληλα, δεν λείπουν από τη χώρα και μικρότερες ομάδες Προτεσταντών, Εβραίων καθώς και Μουσουλμάνων. Έτσι, σε αυτό το ασταθές κλίμα πολεμικής συρράξεως, διατυπώνονται ποικίλες απόψεις που πηγάζουν ως επί το πλείστον από τον φόβο μιας πιθανής κλιμάκωσης των θρησκευτικών ερίδων.
Η ανεξαρτησία της Ουκρανίας είναι ευρέως γνωστή ότι πραγματοποιήθηκε το 1991. Έκτοτε, η Ορθοδοξία παραμένει βαθιά διαιρεμένη. Ποιος παράγοντας εντείνει τη διαίρεση; Ασφαλώς, η προσάρτηση της Κριμαίας από τους Ρώσους. Από το 2014 μέχρι των ημερών μας, σύμφωνα με τη θεολόγο Regina Elsner του Κέντρου Ανατολικών και Διεθνών Σπουδών, έχει αυξηθεί η επίδραση της Εκκλησίας. Ωστόσο, δεν έχει ξεσπάσει κάποιου είδους θρησκευτική σύγκρουση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι επικρατεί σιωπή μεταξύ των εκκλησιαστικών αρχόντων τόσο στη Μόσχα όσο και στο Κίεβο, οι οποίοι ενδεχομένως προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από ορισμένα πολιτικά ζητήματα.
Από την πλευρά του, ο Πάπας Φραγκίσκος καλεί τους υπεύθυνους- δηλαδή τη ρωσική ηγεσία- να πράξουν με τέτοιον τρόπο, ώστε να διασφαλίσουν την ειρήνη. Το δικό του λιθαράκι τοποθέτησε και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, προτείνοντας να διεξαχθεί διάλογος στηριζόμενος στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, αφού η άρση των όπλων δεν είναι η λύση. Εξάλλου, στο τέλος της ημέρας, όπλα και θλίψη, βία, πόλεμος, θάνατος πάνε μαζί.
Βέβαια, ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας, Επιφάνιος, έκανε τη διαφορά, καλώντας τους πιστούς να προσευχηθούν για το όνομα της ειρήνης. Συγχρόνως, συμβουλεύει να μην αποσπαστεί η προσοχή τους από την άποψη ότι είναι επιτακτικό να είναι επιφυλακτικοί και πανέτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο. Με άλλα λόγια, τους παραινεί να μην υποτιμήσουν την απειλή που πηγάζει από τη Ρωσία.
«Καλώ όλο το πλήρωμα της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας να αναπέμψει ένθερμη προσευχή υπέρ ταχείας αποκαταστάσεως της ειρήνης» ήταν η δήλωση του Πατριάρχη της Μόσχας για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Με αυτόν τον τρόπο, δείχνει ευαισθησία για τον λαό της Ουκρανίας και συμμερίζεται τον πόνο που βιώνουν από το βεληνεκές της αδίστακτης Ρωσίας. Βρίσκεται σε κρίσιμη θέση, με τα λόγια του να έχουν αντίκρυσμα, γι’ αυτό και καλεί όλες τις πλευρές της σύγκρουσης να πράξουν το παν δυνατόν, προκειμένου να αποφευχθούν οι απώλειες μεταξύ των αμάχων. Τοποθετεί στην κορυφή της πυραμίδας προστασίας τα θύματα, συμπεριλαμβανομένων τόσο των προσφύγων όσο και των ανθρώπων που έμειναν χωρίς στέγη και που αδυνατούν να καλύψουν τα προς το ζην.
Τελικά, μπορεί η θρησκεία να δώσει ένα τέλος σε όλο αυτό; Δεν υπάρχει βέβαιη, αλλά ούτε και απόλυτη απάντηση. Ενδεχομένως θα αποτελέσει μία δημοκρατική ανάπαυλα. Ο ρωσικός και ο ουκρανικός λαός έχουν κοινή μακραίωνη ιστορία που ανάγεται στο Βάπτισμα των Ρως από τον Άγιο ισαπόστολο πρίγκιπα Βλαδίμηρο. Αυτή η θεόδοτη κοινότητα έχει ίσως τη δύναμη να βοηθήσει να υπερκερασθούν οι διχασμοί και οι αντιθέσεις, που προέκυψαν και οδήγησαν στη σημερινή σύγκρουση.
Ο Αμερικανικός πρέσβης της Ελλάδας, J. Piatt, σημείωσε ότι «η Ρωσία χρησιμοποιεί τη θρησκεία ως μέρος μιας υβριδικής στρατηγικής, ως εργαλείο για την επίτευξη των πολιτικών της στόχων και τη διάδοση ψευδών αφηγήσεων και αντιλήψεων». Μάλιστα, επιτέθηκε στη ρωσική Εκκλησία και συγκεκριμένα στην προσπάθεια του Πατριαρχείου Μόσχας να προκαλέσει ρήγμα στον ορθόδοξο κόσμο. Η ερώτηση, επομένως, που γεννάται είναι αν υπάρχει τελικά κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα από τη θέση των εκκλησιαστικών αρχόντων. Όπως αναλύθηκε παραπάνω, η ευαισθησία της Εκκλησίας είναι αναντίρρητα έντονη… Είναι όμως αρκετή; Και αυτό γιατί υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στις εκκλήσεις για παύση εχθροπραξιών μεν και στις τελικές αποφάσεις που λαμβάνονται από τους ηγεμόνες δε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πατριάρχης Μόσχας για Ουκρανία: Έκκληση για ειρήνη και ενότητα, Οrthodoksia News Agency, διαθέσιμο εδώ
- Κρίση στην Ουκρανία: H θρησκεία και η διαιρεμένη Ορθοδοξία, New Monkey, διαθέσιμο εδώ
- Το μήνυμα του Πατριάρχη Μόσχας για την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
- Η κρίση στην Ουκρανία και η θρησκεία, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
