Του Μάριου Ντινάκους,
Η Λευκορωσία είναι μια οικονομία μεσαίου εισοδήματος και, μετά από τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης, η οικονομία βρίσκεται σε μια μεταβατική κατάσταση. Αυτό που παρατηρούμε κατά τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας είναι η αντίσταση σε προσπάθειες πλήρους ιδιωτικοποίησης και φιλελευθεροποίησης και οι προσπάθειες για τη διατήρηση του κεντρικά σχεδιασμένου οικονομικού και πολιτικού συστήματος. Κύριο χαρακτηριστικό της οικονομίας είναι η εξάρτηση του εμπορίου από τη Ρωσία και τις χώρες που δημιουργήθηκαν μετά από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η περίοδος των πρώτων ετών μετά από την ανεξαρτησία χαρακτηρίζεται από σημαντική οικονομική κρίση, λόγω του μεταβατικού συστήματος, της οικονομικής ανισορροπίας και της διάλυσης της Comecon. Τα μετέπειτα έτη, μέχρι και το 2011, παρατηρούμε συνεχείς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ, που άγγιξαν περίπου το 10% το 2005. Αυτή η σημαντική βελτίωση της οικονομικής κατάστασης ήταν απόρροια της ανόδου του βιομηχανικού τομέα και της βελτίωσης του εμπορίου, κυρίως όσον αφορά τα προϊόντα του πρωτογενή τομέα. Αυτή η κατάσταση, ωστόσο, επιδεινώθηκε στο 2011, λόγω του υψηλού κυβερνητικού ελέγχου στην οικονομία, της αδυναμίας αντιμετώπισης του πληθωρισμού και του μεγάλου δημοσιονομικού ελλείμματος. Επίσης, λόγω του γενικότερου αρνητικού οικονομικού κλίματος, αναπτύχθηκε η μαύρη αγορά συναλλάγματος, επομένως δεν μπορούσε να διατηρηθεί μια ελεγχόμενη συναλλαγματική ισοτιμία με το ρούβλι και το δολάριο. Ωστόσο, τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά, καθώς υπήρχε εισαγωγή ελεύθερης αγοράς συναλλάγματος και η προσαρμογή του επιτοκίου αναλόγως του πληθωρισμού.
Η Λευκορωσία συμμετέχει σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς, όπως η Κοινότητα των Ανεξάρτητων Χωρών, η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση και διάφορες άλλες. Αυτό που παρατηρούμε από τις συμφωνίες που έχει συνάψει είναι, ότι η χώρα έχει κακές εμπορικές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Η.Π.Α., λόγω του συγκεντρωτικού οικονομικού και πολιτικού συστήματος. Επίσημο νόμισμα είναι το Ρούβλι της Λευκορωσίας, το οποίο εκδίδεται από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας και διατηρεί έντονες νομισματικές σχέσεις με το Ρούβλι της Ρωσίας (με συναλλαγματική ισοτιμία 1 Ρούβλι Ρωσίας = 0,033 Ρούβλι Λευκορωσίας). Το Ρούβλι Λευκορωσίας τα τελευταία έτη έχει υποτιμηθεί σημαντικά.
Όπως υπογραμμίστηκε παραπάνω, η χώρα διατηρεί σημαντικές εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Πολωνία και τη Γερμανία. Οι χώρες της Ευρώπης έχουν επιβάλει εμπάργκο στη Λευκορωσία, επομένως, δε διατηρούν εμπορικές σχέσεις μαζί της. Εξαίρεση αποτελούν μερικές γερμανικές εταιρείες, για τις οποίες όμως υπάρχουν σοβαρότατες αντιδράσεις. Ακόμη και οι ίδιοι οι Γερμανοί πολίτες πραγματοποιούν διαδηλώσεις κατά των εμπορικών σχέσεων με τη Λευκορωσία. Ο λόγος που πραγματοποιούνται όλες αυτές οι ενέργειες είναι η αυταρχική πολιτική που ακολουθεί ο Πρόεδρος της χώρας, Alexander Lukashenko. Επιβάλλοντας, λοιπόν, τέτοιου είδους κυρώσεις, οι ευρωπαϊκές χώρες στοχεύουν στο να μειώσουν την ισχύ του Προέδρου, καθότι το Διεθνές Εμπόριο είναι απαραίτητο τόσο για την κάλυψη των βασικών αναγκών μίας χώρας όσο και για την εισοδηματική της ευρωστία.
Αρκετά σημαντικός είναι ο πρωτογενής τομέας, όπου παράγονται διάφορα γεωργικά προϊόντα. Επίσης, υπάρχουν μικρά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η χώρα καλύπτει ένα μέρος των αναγκών της από τα αποθέματα αυτά, αλλά εισάγει μεγαλύτερο μέρος από τη Ρωσία. Γενικά, χαρακτηρίζεται από τη βιομηχανική της επίδοση, αφού παράγονται τρακτέρ, φορτηγά και διάφοροι μηχανολογικοί εξοπλισμοί. Επίσης, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής λιπασμάτων στον κόσμο βρίσκεται στη Λευκορωσία με την επωνυμία «Belaruskali». Η εταιρεία αυτή προμηθεύεται τον εξοπλισμό της κυρίως από τη γερμανική εταιρεία Eickhoff.
Με βάση τα στοιχεία του 2019, οι εισαγωγές αποτελούνται κυρίως από το πετρέλαιο (6,52 δις δολάρια), το φυσικό αέριο (2,53 δις δολάρια), ενώ μικρότερο ποσοστό κατέχει η εισαγωγή αυτοκινήτων και μηχανημάτων (1,6 δις δολάρια). Το μεγαλύτερο ποσοστό των εισαγωγών έχει η Ρωσία (57,2%), και έπονται η Κίνα, η Πολωνία, η Γερμανία και η Ουκρανία.
Με βάση τα στοιχεία του 2019, οι εξαγωγές της Λευκορωσίας αποτελούνται από πετρελαιοειδή (5,24 δις δολάρια), λιπάσματα και χημικά προϊόντα (2,78 δις δολάρια), φορτηγά- οχήματα (958 εκατομμύρια δολάρια) και διάφορα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, όπως το τυρί (996 εκατομμύρια δολάρια). Οι κύριοι εμπορικοί εταίροι για τις εξαγωγές είναι η Ρωσία (42%), η Ουκρανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Πολωνία, η Γερμανία και η Λιθουανία.
Αυτό που παρατηρούμε από τις εισαγωγές και εξαγωγές της χώρας είναι ότι εξαρτάται σημαντικά από τη Ρωσία τόσο στις εισαγωγές (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) όσο και στις εξαγωγές (πετρελαιοειδή και άλλα παράγωγα πετρελαίου). Γενικά, είναι μια χώρα έντονα βιομηχανοποιημένη, η οποία, παρά τους διάφορους περιορισμούς από την Ε.Ε. και τις Η.Π.Α., λαμβάνει κάποιες εισαγωγές και εξαγωγές από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Επίσης, παρατηρούμε ότι υπάρχει βαριά βιομηχανία, λόγω παραγωγής τρακτέρ, φορτηγών και διαφόρων μηχανολογικών εξοπλισμών. Όπως ήταν αναμενόμενο, η χώρα έχει περισσότερες εισαγωγές από ότι εξαγωγές και το εμπορικό ισοζύγιο για αρκετά έτη είναι ελλειμματικό, ενώ παρατηρείται έντονη μεταβλητότητά του. Αυτό που παρατηρούμε είναι η εξάρτηση του εμπορίου από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Έτσι, επηρεάζεται άμεσα από τις διεθνείς τιμές αυτών των αγαθών και την υψηλή μεταβλητότητα, ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, των πληθωριστικών πιέσεων, και της πολεμικής σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2022. Ωστόσο, παρατηρούμε μερική διαφοροποίηση της παραγωγής, καθώς υπάρχουν και διάφορα άλλα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα, στα οποία μπορεί να στηριχθεί η οικονομία, ωστόσο, στην πλειονότητα του διεθνούς εμπορίου, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι η βάση των εμπορικών συναλλαγών της.
Εν κατακλείδι, η χώρα έχει αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα όποια οικονομικά προβλήματα έχουν ανακύψει (νομισματική κρίση 2011), λόγω της έντονης σχέσης στο εμπόριο με τη Ρωσία. Παράλληλα, όμως, η φτώχεια, η υψηλή εισοδηματική ανισότητα και το συγκεντρωτικό καθεστώς της χώρας δημιουργούν έντονα προβλήματα στην κοινωνία και την οικονομία. Επίσης, η οικονομία της χώρας επηρεάζεται άμεσα από το Διεθνές Εμπόριο, καθότι οι εμπορικές σχέσεις της χώρας είναι περιορισμένες για τους λόγους που προαναφέραμε. Τα πράγματα επιβαρύνονται ακόμη περισσότερο γιατί η χώρα εμφανίζει τεράστια εξάρτηση από τη Ρωσία, τόσο στις εισαγωγές όσο και στις εξαγωγές, και από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Με άλλα λόγια, δηλαδή, η Λευκορωσία θα πρέπει να διαφοροποιήσει τόσο το χαρτοφυλάκιο των εμπορικών της εταίρων όσο και των εξαγόμενων προϊόντων της. Επίσης, οι αστάθειες που έχουν προκύψει την τελευταία περίοδο με την πανδημία COVID-19 και την πολεμική σύγκρουση Ρωσίας και Ουκρανίας (2022), τονίζουν ακόμη περισσότερο την ανάγκη αυτή. Αυτό, βέβαια, είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί, λόγω του εμπάργκο που δέχεται η χώρα. Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα της Λευκορωσίας είναι πρώτα πολιτικό και δευτερευόντως οικονομικό, απλώς ο τομέας που επιδέχεται τις άμεσες συνέπειες της κατάστασης αυτής είναι οι Διεθνείς Εμπορικές σχέσεις της χώρας. Για να υπάρξει, λοιπόν, οικονομική και εμπορική ανάπτυξη, θα πρέπει πρώτα να επιλυθούν τα πολιτικής φύσεως θέματα που ταλανίζουν το εσωτερικό της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Belarus, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Trade and Investment , Factsheets, gov.uk, Retrieved from here
- Belarus. Trade Performance and Competitiveness, Lev Freinkman, Marina Bakanova, World Bank, 2010, Retrieved from here
- Foreign trade of the republic of Belarus, National Statistical Committee of the Republic of Belarus, 2020, Retrieved from here
