Της Ροδάνθης Αλεξίου,
Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα ξημερώματα της Πέμπτης 24 Φεβρουαρίου, τάραξε εκατομμύρια πολίτες σε όλον τον κόσμο και ανάγκασε την Ευρώπη να περιμένει με κομμένη την ανάσα για την επόμενη εξέλιξη της σύγκρουσης. Ο φόβος για ένοπλη επίθεση από τον Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin, υπήρχε τους τελευταίους μήνες, αλλά η διεθνής κοινότητα θεωρούσε ότι η σύγκρουση Ρωσίας – Ηνωμένων Πολιτειών, και κατ’ επέκταση του ΝΑΤΟ, για την ουδετερότητα της Ουκρανίας θα λυνόταν με τη διπλωματία. Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν, φυσικά, κάτι διαφορετικό. Πολλοί πολιτικοί αναλυτές στρέφονται προς τις διπλωματικές κινήσεις της Ρωσίας, των Η.Π.Α. και της Γαλλίας των τελευταίων εβδομάδων για να αποφασίσουν πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί μια τέτοια εξέλιξη της κατάστασης. Θα μπορούσαμε, όμως, και να ανατρέξουμε μερικά χρόνια παλιότερα, και, συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του Obama, για να αναλογιστούμε αν ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας θα μπορούσε να αποτραπεί.
Οι θεωρίες για το πώς μπορούσε να εξελιχθεί η σχέση Ρωσίας – Ουκρανίας το 2022 αν η τότε κυβέρνηση Obama είχε λάβει διαφορετικές αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής για την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία το 2014, δε θα μπορούν να αποδειχθούν ποτέ. Μας δίνουν, όμως, μια γενική εικόνα για το πώς αντιμετωπίζουν οι Η.Π.Α., μετά από τον Ψυχρό Πόλεμο, απειλές από έναν από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές τους. Μετά από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η κρίση στην Κριμαία ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στις σχέσεις των δύο υπερδυνάμεων, αν και είχαν γίνει προσπάθειες συνεργασίας. Ήδη κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Obama, η Hillary Clinton, τότε Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α., με τον Ρώσο ομόλογό της, Sergey Lavrov, κατάφεραν να επαναπροσδιορίσουν τις τεταμένες σχέσεις των δύο χωρών. Η οπτιμιστική συμφωνία αποδείχθηκε άκαρπη, κυρίως μετά από την εμπλοκή τους στον πόλεμο της Συρίας σε αντίπαλα στρατόπεδα.
Η κυβέρνηση Obama έδωσε έμφαση σε αυτήν την παγκόσμια κρίση στη Συρία και επέβαλε μόνο μερικές κυρώσεις στη Ρωσία για το ουκρανικό, οι οποίες βάρυναν τη ρωσική οικονομία, αλλά δεν ήταν αρκετές για να ταρακουνήσουν τη ρωσική εξωτερική πολιτική. Ο Obama δεν ήταν διατεθειμένος να ξεκινήσει μια μεγαλύτερη επιχείρηση στην περιοχή, καθώς θεωρούσε ότι η Ουκρανία θα ήταν πάντα βασικής σημασίας για τη Ρωσία, αλλά όχι για τις Η.Π.Α., άρα η επιρροή του Putin στην περιοχή αναπόφεκτα θα ήταν πάντα μεγαλύτερη και θα τη διεκδικούσε, αν κάποιος, όπως το ΝΑΤΟ, έμπαινε σε αυτήν τη σφαίρα επιρροής. Εξάλλου, η ρωσική πλευρά υποστηρίζει ότι, μετά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, είχε συμφωνήσει έτσι και αλλιώς με τις Η.Π.Α. να μην επεκταθεί το ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη, σε χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία. Οι Αμερικανοί αρνούνται ότι υπήρξε επίσημη συμφωνία.
Η επιβολή κυρώσεων δεν απέτρεψε τους Ρώσους από το να συνεχίσουν να παρέχουν ένοπλη βοήθεια σε φιλορωσικές περιοχές στην ανατολική Ουκρανία το 2014. Κριτική στην πολιτική Obama είχαν ασκήσει Ρεπουμπλικανοί πολιτικοί, όπως ο John McCain, ο οποίος ήταν συνυποψήφιος με τον Αμερικανό Πρόεδρο στις εκλογές του 2008 και θεωρούσε ότι οι Η.Π.Α. έπρεπε να στείλουν όπλα στην Ουκρανία. Παρόλα αυτά, στην προεκλογική καμπάνια για τις προεδρικές εκλογές του 2016, η γραμμή του Ρεπουμπλικανικού κόμματος δεν συμπεριλάμβανε ένοπλη βοήθεια για την ουκρανική κρίση. Η στάση και του Obama, και μετέπειτα του Trump, μπορεί να περιγραφεί ως «Βρείτε τα μόνοι σας». Ακόμη κι αν η αντιμετώπιση του Obama χαρακτηρίζεται από πολλούς πολιτικούς αναλυτές ως «χλιαρή», δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι η μια διαφορετική αντιμετώπιση (αποστολή όπλων) θα είχε τα ίδια ειρηνικά αποτελέσματα, στα οποία θα στόχευαν. Βέβαια, αν οι Η.Π.Α. ήθελαν να «δυτικοποιήσουν» την Ουκρανία, θα έπρεπε να υπάρχει η διάθεση υποστήριξής της από απειλές. Κάτι που δε βλέπουμε τις τελευταίες μέρες. Η κυβέρνηση του Obama σίγουρα δε θα μπορούσε να φτιάξει τις σχέσεις με τη Ρωσία, ούτε να βάλει όρια στη σφαίρα επιρροής της, παρατηρούμε, όμως, ένα μοτίβο αντιδράσεων στις ουκρανικές κρίσεις, όπου μεγάλα λόγια λέγονται πριν από την αρχή της σύγκρουσης και εγκαταλείπονται οι υποσχέσεις αργότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Obama’s Ukraine policy in shambles, Politico, Διαθέσιμο εδώ.
- Was Obama Too Soft on Russia?, The Atlantic, Διαθέσιμο εδώ.
