Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Το διάστημα 1906 με 1908 εμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας μια ετερόκλητη πολιτική ομάδα, η ομάδα των «Ιαπώνων», όπως αυτή ονομάστηκε. Η ομάδα αυτή ενσωμάτωσε βουλευτές που αρχικά είχαν δραστηριοποιηθεί σε τελείως διαφορικά κόμματα μέχρι που βρέθηκαν μαζί, έπειτα από τη διάλυση της δηλιγιαννικής παράταξης το 1905 και την εκλογή μερικών νέων ανεξάρτητων πολιτευτών στις εκλογές του 1906. Στην πραγματικότητα, αυτή η ομάδα δεν υπήρξε κόμμα με τη στενή σημασία του όρου, αλλά απλά μια ομάδα από προσωπικότητες που συμφωνούσαν σε κάποια βασικά σημεία σχετικά με την πολιτική που ήθελαν να ακολουθήσουν, με την έλλειψη συνοχής όμως να είναι παραπάνω από φανερή.
Τα αρχικά μέλη ήταν τρία. Ένα από αυτά ήταν ο Στέφανος Δραγούμης, που υπήρξε βουλευτής Αττικοβοιωτίας και προερχόταν από το κόμμα του Τρικούπη. Ήταν τυπικά ο αρχηγός της ομάδας. Ακολουθεί ο Δημήτριος Γούναρης, που ήταν ανεξάρτητος βουλευτής Πατρών, προερχόμενος από το κόμμα του Θεοτόκη. Υπήρξε επίσης σημαντική προσωπικότητα της μετέπειτα πολιτικής μερίδας των Αντιβενιζελικών και τραγικός πρωταγωνιστής στη Δίκη των έξι. Τελευταίος από τους πρώτους ήταν και ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, βουλευτής Κυκλάδων, προερχόμενος από το κόμμα του Δηλιγιάννη. Σε αυτούς, λίγο αργότερα, θα προστεθούν οι: Χαράλαμπος Βοζίκης, που αποτέλεσε ανεξάρτητος βουλευτής Κυνουρίας προερχόμενος από τα κόμματα του Δηλιγιάννη και του Ζαΐμη, ο Απόστολος Αλεξανδρής, πρωτοεκλεγής ανεξάρτητος βουλευτής από τον νομό Καρδίτσας, ο Εμμανουήλ Ρέπουλης, που ήταν βουλευτής Ερμιονίδας, προερχόμενος από το κόμμα του Δηλιγιάννη και, τέλος, ο Ανδρέας Παναγιωτόπουλος. Ο μοναδικός λόγος που αυτή η ετερόκλητη και ανομοιογενής πολιτική ομάδα απέκτησε αυτό το όνομα ήταν η μαχητικότητά της.
Έτσι λοιπόν, το 1907, όταν συστάθηκε αυτή η πολιτική ομάδα, ο δημοσιογράφος Βλάσης Γαβριηλίδης, γράφοντας στην εφημερίδα η «Ακρόπολη», έκανε μια παρομοίωση της μαχητικότητας αυτής της πολιτικής ομάδας με τους Ιάπωνες που περίπου την ίδια χρονική περίοδο έδειχναν ιδιαίτερη δυναμικότητα στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ιαπωνίας. Ο Γαβριηλίδης τότε έγραψε: «Τι θα πη κρυφός και σκοτεινός πόλεμος δεν γνωρίζουν. Την παρασκηνιακήν διπλωματίαν δεν την παραδέχονται. Αδιάλλακτοι κοινοβουλευτικοί, δεν αναγνωρίζουν άλλο πεδίον δράσεως έξω από την αίθουσα του κοινοβουλίου. Ωχυρωμένοι εις την άκραν αριστεράν κατοπτεύουν από εκεί τας κινήσεις του εχθρού, κάμνουν εξαφνικήν επίθεσιν, ορμητικήν, απότομον, απροκάλυπτον, κατά μέτωπον…»
Για να καταλάβουμε τους λογούς και τους στόχους σύστασης αυτής της ομάδας είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε τις συνθήκες της εποχής. Η Ελλάδα ήταν αρκετά κουρασμένη από τις δυσλειτουργίες του δικομματικού συστήματος. Θα ακολουθήσει η πτώχευση του 1893 και ο διεθνής οικονομικός έλεγχος για να μπορέσει η χώρα να φτιάξει τα οικονομικά της, ενώ στη συνέχεια ακολούθησε η ταπεινωτική ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Την εποχή αυτή θα ξεκινήσουν να στηρίζονται στις εκλογές κόμματα που έθεταν ως στόχο τον εκσυγχρονισμό της χώρας και του πολιτικού συστήματος, την άσκηση κριτικής στους πολιτικούς για θέματα διαφθοράς και για την κακή οικονομική πολιτική που ακολουθούσε η χώρα. Με τον ίδιο τρόπο και η ομάδα των «Ιαπώνων» έθετε αυτούς τους στόχους.
Αν και η ομάδα χαρακτηριζόταν από την αποφασιστικότητα και τα μεγάλα οράματα για αλλαγή, δεν κατάφερε να αντέξει τις εξελίξεις και μετά από λίγα χρόνια διαλύθηκε. Συγκεκριμένα, το 1908 ο Γεώργιος Θεοτόκης προσέφερε υπουργικά αξιώματα στον Γούναρη, τον Πρωτοπαπαδάκη και στον Ρέπουλη στην κυβέρνησή του, τον Ιούνιο του 1908. Παρόλα αυτά, η έντονη κριτική που ασκήθηκε στον Γούναρη κατά την ψήφιση του προϋπολογισμού, από μέλη του κόμματός του θα τον αναγκάσουν να παραιτηθεί από τη θέση του, γεγονός που οδήγησε και στη διάλυση της ομάδας των «Ιαπώνων», κάνοντας φανερές τις αδυναμίες και τις διαφορικές απόψεις μεταξύ των μελών της.
Η αύρα αλλαγών που έφερε αυτή η ομάδα θα εκφραστεί ακόμα καλυτέρα λίγο αργότερα από το κίνημα στο Γουδί (ή -πιο σωστά-, Γουδή), που πραγματοποίησε ο στρατιωτικός σύνδεσμος, το 1909. Σημαντική πορεία στα γεγονότα, είχαν μερικά μέλη της ομάδας των «Ιαπώνων», καθώς ο Στέφανος Δραγούμης θα γίνει ο εκλεκτός του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» για Πρωθυπουργός της Ελλάδας το 1909 και επίσης οι Γούναρης και Πρωτοπαπαδάκης θα εκτελεστούν στο Γουδί το 1922, μαζί με άλλους τέσσερις πολιτικούς και στρατιωτικούς που θεωρήθηκαν ως υπεύθυνοι της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Μια αποτίμηση της δράσης αυτής της ομάδας θα κάνει ο Δραγούμης με αφορμή τον θάνατο του Εμμανουήλ Ρέπουλη. Ο Δραγούμης είπε: «Δια των λαμπρών αυτών αγώνων από των δημοσιογραφικών το πρώτον στηλών και εκ παραλλήλου έπειτα από του βήματος τούτου ως εκπρόσωπος της ομάδας των Ιαπώνων, συνετέλεσεν με ακάθεκτον ορμήν κατά της πολιτικής διαφθοράς και του εθνικού μαρασμού, εις επανάστασιν, η οποία διήνοιξε νέας απόψεις, εδημιούργησεν νέας ηθικάς αξίας, έσπειρεν άφθονον τον σπόρον των ιδεών, έδωκεν εις πάσαν κατεύθυνσιν ισχυράν ώθησιν προς την πρόοδον και τον πολιτισμόν και ενέπνευσεν εις τον Ελληνικόν λαόν την θέλησιν προς μίαν νέαν ζωήν.».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κωστής, Κώστας (2019), Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας: η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους (18ος-21ος αιώνας), Νέα, συμπληρωμένη έκδοση, Αθήνα: Εκδ. Πατάκης
- Dakin, Douglas (2012), Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, 7η Ανατύπωση, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ)
- Sansimera.com, Ομάδα των «Ιαπώνων». Διαθέσιμο εδώ
- Χουντής, Π. Ιωάννης, Ποια ήταν η “ομάδα των Ιαπώνων” του ελληνικού κοινοβουλίου που πήρε το όνομά της από τη μαχητικότητα και την αδιαλλαξία της. Κατήγγειλε τη σύναψη δανείου, αλλά διαλύθηκε όταν ο ηγέτης της έγινε υπουργός Οικονομικών…, mixanitouxronou.gr. Διαθέσιμο εδώ
