Του Τάσου Μοσχονά,
Πριν από περίπου έναν μήνα, και με τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, τότε, να επίκεινται, έγραψα ένα άρθρο για το καλλιτεχνικό πατινάζ, την ιστορία του στους Αγώνες, τους πρωταγωνιστές και τα σκάνδαλα, που για χρόνια έκαναν το άθλημα να πρωταγωνιστεί στο μεγαλύτερο ραντεβού των χειμερινών σπορ. Σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσα να διανοηθώ πως το σκάνδαλο που θα ξεσπούσε στους φετινούς Αγώνες θα ήταν ίσως το πιο ηχηρό, και σίγουρα το πιο δυσάρεστο.
Εάν παρακολουθείτε αθλητικά media, ή έστω κάποιων ειδών media, σίγουρα θα έχετε πετύχει, κάπου, το τελευταίο διάστημα, το όνομα της Kamila Valieva. Η Ρωσίδα αθλήτρια, και μεγάλο φαβορί για την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου στην ατομική κατηγορία του καλλιτεχνικού πατινάζ, προ των αγώνων, στα μόλις τις 15 χρόνια κατάφερε να συναρπάσει και να δικαιώσει τις προσδοκίες στις πρώτες ημέρες των Αγώνων. Στην ομαδική κατηγορία παρουσίασε τόσο το εντυπωσιακό σύντομο πρόγραμμά της, όσο και το μεγαλύτερης διάρκειας ελεύθερο πρόγραμμα, γράφοντας ιστορία ως η πρώτη αθλήτρια στην ιστορία των Αγώνων που καταφέρνει να φέρει εις πέρας ένα επιτυχημένο τετραπλό άλμα. Διθύραμβοι από παντού, και όλα προμήνυαν μια ομαλή συνέχεια, με την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου στο ατομικό. Η δε Valieva αποκαλέστηκε, μετά την εμφάνιση αυτή, από πολλούς σχολιαστές ως η μεγαλύτερη αθλήτρια καλλιτεχνικού πατινάζ όλων των εποχών. Κι όμως, το όνειρο έγινε σύντομα εφιάλτης.
Παρόλο που η Valieva οδήγησε την ομάδα της Ρωσίας (επισήμως Ρωσικής Ολυμπιακής Επιτροπής λόγω της γνωστής τιμωρίας της χώρας από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή για τα πολλαπλά σκάνδαλα ντόπινγκ) στο χρυσό μετάλλιο, η απονομή αναβαλλόταν αδικαιολόγητα. Σα κεραυνός εν αιθρία έσκασε την επόμενη μέρα, και επιβεβαιώθηκε άλλες δύο μετά, πως η Valieva βρεθηκε θετική σε έλεγχο που είχε λάβει χώρα στα τέλη Δεκεμβρίου. Στον έλεγχο αυτό βρέθηκε η απαγορευμένη, από το 2014, ουσία τριμεταζιδίνη, που αποτελεί ένα φάρμακο για την αντιμετώπιση βαριών καρδιακών παθήσεων, και στον αθλητικό χώρο συμβάλλει στη μεγαλύτερη αντοχή και γρηγορότερη αποκατάσταση των αθλητών.
Ό,τι ακολούθησε της απονομής, σίγουρα, θα γραφτεί στις μαύρες σελίδες της Ολυμπιακής ιστορίας. Τα ερωτήματα πολλά. Γιατί άραγε μια χώρα, όπως η Ρωσία, ήδη στιγματισμένη από πολλαπλά σκάνδαλα ντόπινγκ και στο επίκεντρο των ελέγχων της WADA (Παγκόσμιου Οργανισμού Αντι-ντόπινγκ), να «ντοπάρει» το μεγαλύτερό της όνομα στους Αγώνες, και δη ένα άτομο 15 ετών, άρα θεωρητικά προστατευόμενο; Ποια θα ήταν η αντίδραση της ΔΟΕ στα νέα;
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα Ρωσικά media, αλλά και η οικογένεια της αθλήτριας δε θα άφηναν τη μεγαλύτερη στιγμή του «αγαπημένου τους παιδιού» (τουλάχιστον για φέτος) να καταστραφεί για πάντα. Ενώπιον του CAS (Αθλητικού Δικαστηρίου), η οικογένειά της δήλωσε πως η Valieva βρισκόταν υπό αγωγή της ουσίας Hypoxen για αντιμετώπιση καρδιακών προβλημάτων. Η ίδια η αθλήτρια φέρεται να δήλωσε πως το θετικό δείγμα οφείλεται σε επιμόλυνση από φάρμακα του παππού της. Ρωσικά media μιλούν για φιάσκο και προσπάθεια να υπονομευθεί όχι μόνο η προσπάθεια μιας εξαιρετικής αθλήτριας, αλλά και η εικόνα μιας ολόκληρης χώρας.
Σε κάθε περίπτωση η Valieva είναι, μόλις, 15 ετών, και σύμφωνα με τους κανόνες της WADA, ως προστατευμένο άτομο, δε μπορεί να υπέχει ατομική ευθύνη, με συνέπεια τον αποκλεισμό. Ελλείψει επαρκών στοιχείων και έχοντας ως δεδομένη την ανηλικότητα της αθλήτριας, σε μια κίνηση που εξέπληξε την κοινή γνώμη, το CAS της επέτρεψε να συμμετάσχει στην κατηγορία του ατομικού, με τη δυνατότητα, όμως, ανατροπής, αν τα αποτελέσματα της επερχόμενης ανάκρισης επιβεβαίωναν τα δημοσιεύματα και τα ευρήματα της WADA.
Είναι προφανές πως ένα τέτοιο κλίμα, σε συνδυασμό με την απίστευτη πίεση που δέχονται οι αθλήτριες του αγωνίσματος και τον σκληρό ανταγωνισμό, είναι ικανό να «σπάσει» τον οποιονδήποτε, ειδικά ένα άτομο που δεν έχει καν διαβεί τις πόρτες της ενήλικης ζωής. Ειδικά αν αυτό το άτομο προετοιμαζόταν γι’ αυτή τη στιγμή, σχεδόν, σε ολόκληρη τη ζωή του. Η γεννηθείσα στο Καζάν της Ρωσίας, Kamila Valieva, από πολύ μικρή ηλικία ζούσε μέσα στον αθλητισμό. Από την ηλικία των 4 ξεκίνησε τα πρώτα της βήματα στο παγοδρόμιο, και από τα 6 μετέβη στη Μόσχα, με την ελπίδα μιας επαγγελματικής καριέρας και διακρίσεων. Όπως και εκατοντάδες άλλα κορίτσια στη Ρωσία, το 2018, εν τέλει, οδηγήθηκε στο κατώφλι της μεγαλύτερης Ρωσίδας προπονήτριας καλλιτεχνικού πατινάζ, και κατά πολλούς αυτουργό ενός σκληρού και κακοποιητικού συστήματος, Eteri Tutberidze.
H 47χρονη Tutberidze έχει, από το 2014, καταφέρει να οδηγήσει πολλές αθλήτριες, αλλά και την ομάδα της Ρωσίας, σε διακρίσεις και χρυσά μετάλλια σε Ολυμπιακούς Αγώνες, και όχι μόνο. Ιδιοκτήτρια του skating club “Sambo 70”, η Eteri φημίζεται για την ικανότητά της να δουλεύει με νεότατες αθλήτριες, και να τις οδηγεί πολύ γρήγορα όχι μόνο σε ικανοποιητικό και ανταγωνιστικό επίπεδο, αλλά και στην κορυφή του αθλήματος. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, το ότι εκατοντάδες κορίτσια κάθε χρόνο επιδιώκουν να ενταχθούν στην ομάδα της.
Η αρχή έγινε το 2014, με τη 15χρονη Yulia Lipnitskaya να εντυπωσιάζει στους Ολυμπιακούς του Sochi, οδηγώντας την ομάδα της Ρωσίας στο χρυσό μετάλλιο με μια ανεπανάληπτη εμφάνιση. Δυο χρόνια αργότερα έμελλε να λάμψει το άστρο της Evgenia Medvedeva, που υπό την καθοδήγηση της Tutberidze σάρωσε τους παγκόσμιους τίτλους και εντυπωσίασε με το ιδιαίτερο καλλιτεχνικό στυλ της. Έναν χρόνο μετά κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στους Ολυμπιακούς της Pyeongchang, χάνοντας από τη 15χρονη συναθλήτριά της Alina Zagitova. Το 2020, και με το ξέσπασμα του κορωνοϊού, μια νέα γενιά αθλητριών της Tutberitze ξεκίνησε να βρίσκεται στο προσκήνιο, κάνοντας την ανατροπή. Το λεγόμενο “quad squad”, με «μπροστάρισσα» την ασημένια Ολυμπιονίκη στο Πεκίνο Alexandra Trusova, καθιέρωσε τα τετραπλα άλματα, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή για το άθλημα, στην οποία όποια δεν είναι ικανή για τετραπλό άλμα, δε μπορεί να διεκδικήσει με αξιώσεις το χρυσό. Και πλέον, φέτος, φτάσαμε στην «Εποχή Valieva». Δεν είναι, όμως, όλα τόσο ρόδινα στο “Team Tutberidze” όσο αφήνουν οι διακρίσεις να φανεί.
Σχεδόν όλες οι αθλήτριες της Eteri έχουν αντιμετωπίσει τη σκληρή πραγματικότητα του “Tutberidze Expiration Date”. Ήτοι, την «ημερομηνία λήξης», πέραν της οποίας οι διακρίσεις –και η προσοχή της προπονήτριας- μειώνεται δραστικά. Βλέπετε, η Eteri έχει ένα ιδιάζον σύστημα προπόνησης, που βασίζεται στην πολύωρη εξάσκηση (συχνά μέχρι και 12 ώρες) και στην έμφαση στη διατήρηση ενός συγκεκριμένου βάρους των αθλητριών, και όχι στο χτίσιμο μυϊκής μάζας. Το συγκεκριμένο προπονητικό στυλ σίγουρα έχει συμβάλλει και στην πραγματοποίηση των εξωπραγματικών αλμάτων, καθώς τα σώματα των αθλητριών εφηβικής ηλικίας μπορούν να αντέξουν ευκολότερα κραδασμούς και τις συνεχείς περιστροφές. Το πρόβλημα; Η φυσική και ψυχολογική εξόντωση, που εντείνεται μετά τον πρώτο –και αναπόφευκτο- τραυματισμό. Θεωρείται, πλέον, κοινός τόπος πως οι αθλήτριες της Eteri αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα τραυματισμών και διατροφικές διαταραχές, που δε τους επιτρέπουν να διατηρήσουν το ίδιο επίπεδο μετά την ηλικία των 17 ετών, και μάλιστα απειλούν την ενήλικη ζωή τους, με την προοπτική χρόνιων αποθεραπειών. Πλέον, εκτός των γνωστών προβλημάτων, έρχεται στο προσκήνιο και το ζήτημα των απαγορευμένων ουσιών.
Οι συνέπειες για τις αθλήτριες ολέθριες. Η Yulia Lipnitskaya του 2014, αφού αντιμετώπισε τραυματισμούς και τον εφιάλτη της ανορεξίας, αποσύρθηκε, σε ηλικία 19 χρονών. Η ασημένια Ολυμπιονίκης της Pyeongchang, το 2018, και, για πολλούς, αγαπημένη μαθήτρια της Eteri, Evgenia Medvedeva, αφού παραγκωνίστηκε στους Αγώνες, άλλαξε προπονήτρια και μεταφέρθηκε στον Καναδά, αντιμετωπίζοντας το μένος της Tutberidze, η οποία προέβη σε εκστρατεία καταστροφής της προσωπικότητάς της στη Ρωσική τηλεόραση. Παραδόξως, γύρισε στο πλευρό της, το 2020, αλλά δε μπόρεσε να επιστρέψει στην κορυφή, και αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, φέτος, σε ηλικία 22 ετών. Η 15χρονη, το 2018, χρυσή Ολυμπιονίκης, Alina Zagitova, μετά από προβλήματα τραυματισμών, έκανε μια παύση στην καριέρα της, το 2020, και από τότε δεν έχει επιστρέψει. Το “quad squad”, από την άλλη, διατηρεί ένα δράμα για το οποίο αξίζει να γραφτεί ολόκληρο άρθρο, με τη μεγάλη, προ ενός έτους, ελπίδα της Ρωσίας για χρυσό, Alena Kostornaia, να αποσύρεται από την Ολυμπιάδα του Πεκίνου, λόγω τραυματισμών.
Και κάπως έτσι ερχόμαστε και στην Kamila Valieva και στους Ολυμπιακούς του 2022. Υπό κανονικές συνθήκες, το φετινό podium στην κατηγορία του ατομικού γυναικών θα αποτελούνταν μόνο από Ρωσίδες αθλήτριες της Eteri. Όμως, η Valieva, εν τέλει, δεν τα κατάφερε. Ακόμα και αν βγήκε πρώτη στο σύντομο πρόγραμμα, τα δάκρυα στο τέλος του μαρτυρούσαν την ψυχολογική της κατάσταση. Στο ελεύθερο πρόγραμμα, δυο μέρες μετά, απέτυχε και, εν τέλει, κατέκτησε την τέταρτη θέση, πέφτοντας αρκετές φορές στα άλματα και διατηρώντας μια γενική αστάθεια. Μπροστά σε αυτή την πρωτοφανή αποτυχία, η Eteri φάνηκε ιδιαίτερα σκληρή, λέγοντάς της: «Γιατί τα παράτησες; Γιατί σταμάτησες να πολεμάς; Εξήγησέ μου. Μετά το άξελ, αφέθηκες». Η κρύα στάση της προπονήτριας σχολιάστηκε μέχρι και από τον Πρόεδρο της ΔΟΕ, που σε σπάνια επέμβασή του στα αθλητικά ζητήματα δήλωσε ιδιαίτερα ενοχλημένος από την αντιμετώπιση των Ρωσίδων αθλητριών. Έντονα σχολιάστηκε, επίσης, το γεγονός πως η νικήτρια Anna Scherbakova φαινόταν συνεχώς μόνη και παραμελημένη, ενώ η ασημένια Alexandra Trusova είχε έντονη λογομαχία με την Tutberidze μπροστά στις κάμερες.
Το συμπέρασμα απ’ όλη αυτή την ιστορία; Το αναλώσιμο των αθλητριών. Το όνομα της Valieva θα στιγματιστεί για πάντα, ενώ δύσκολα θα μπορέσει να επιστρέψει στην επόμενη Ολυμπιάδα. Κανένα πρόβλημα δε φαίνεται, πάντως, για την Eteri, που έχει ήδη έτοιμη «στρατιά» από νέες αθλήτριες να την αντικαταστήσουν. Και όσο και να ερευνήσει η ΔΟΕ, η WADA, και όποιος άλλος οργανισμός, τα όσα συνέβησαν, ένα είναι το σίγουρο. Η κακοποίηση, σωματική και ψυχική, χιλιάδων αθλητών, στα πλαίσια του πρωταθλητισμού, αποτελεί μια τόσο κανονικοποιημένη και παγιωμένη κατάσταση, που η ανατροπή της φαντάζει ακατόρθωτη. Στο όνομα του πρωταθλητισμού, κάθε χρόνο, θυσιάζονται βίοι ολόκληροι, με συνέπειες δυσβάσταχτες. Ποιος θα είναι εκεί σε λίγα χρόνια να προστατεύσει τη Valieva, και την όποια Valieva, όταν το όνειρο και ο στόχος ζωής της θα έχει ανατραπεί ανεπανόρθωτα; Ποιος θα προστατεύσει χιλιάδες παιδιά από αδηφάγους γονείς και ευκαιριακούς προπονητές, που θα τα ρίξουν στους λύκους με την πρώτη ευκαιρία χωρίς φραγμούς, για μια ελπίδα στη δόξα και στη θέση του podium;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kamila Valieva’s Olympic Gold hopes vanish amid ROC anger, tears and joy, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Who is Kamila Valieva’s coach Eteri Tutberidze?, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Κamila Valieva: Η άνοδος, η πτώση και όλα όσα μεσολάβησαν για το 15χρονο αστέρι του καλλιτεχνικού πατινάζ, Jenny.gr, διαθέσιμο εδώ
