Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Πόσες φορές έχουμε άραγε δει τη ζωή μας σαν μια ταινία βγαλμένη από το Hollywood, με τους εαυτούς μας πρωταγωνιστές ενός σεναρίου που εκτυλίσσεται στο σήμερα; Πόσο συχνά παραλληλίζουμε ό,τι μας συμβαίνει με τα βιώματα του αγαπημένου μας χαρακτήρα; Ή, ακόμα, πόσοι από εμάς εξακολουθούμε να προσβλέπουμε σε ένα Χολιγουντιανό happy end για κάθε επιμέρους υπόθεση της καθημερινότητάς μας; Οι αναφορές που έχουμε από τη βιομηχανία του αμερικανικού θεάματος είναι πολύ περισσότερες από ό,τι φανταζόμαστε και επιδρούν καταλυτικά στην καθημερινότητα και τη σκέψη μας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η θέση του Hollywood δεν βρίσκεται μόνο στις οθόνες… αλλά και στην άμεση καθημερινότητά μας.
Δεν είναι μυστικό ότι η βιομηχανία του θέματος έχει ελκυστικό και συναρπαστικό χαρακτήρα. Στόχος, είναι να μας πουλήσει τα υψηλού κόστους προϊόντα της, μαγεύοντας και καθηλώνοντας τους θεατές. Ειδικότερα, το Hollywood, ως πρωτοπόρο στον χώρο φαίνεται να έχει ανακαλύψει τη συνταγή της επιτυχίας. Ακριβοπληρωμένες παραγωγές εισέρχονται μαζικά στις οθόνες μας κερδίζοντας εκατομμύρια θεατές παγκοσμίως και πολλαπλασιάζοντας τα κέρδη. Η απόλυτη κυριαρχία του Hollywood στις κινηματογραφικές μας προτιμήσεις είναι επομένως προφανής. Δεν θα φαινόταν περίεργο αν για πολλούς ανθρώπους το Hollywood συνιστά τη μοναδική κινηματογραφική τους εμπειρία! O ευρωπαϊκός, ο ινδικός, ο ιαπωνικός, καθώς και άλλοι κινηματογράφοι ακολουθούν, σε μεγάλη όμως απόσταση, από άποψη εμπορικής επιτυχίας. Έτσι, όταν σήμερα κάνουμε λόγο για κινηματογράφο, το μυαλό των περισσοτέρων ταξιδεύει αυτομάτως στο L.A.
Ποια είναι όμως η κυριότερη συνέπεια που επιφέρει ο σχεδόν μονοπωλιακός χαρακτήρας που έχει αποκτήσει ο Αμερικάνικος κινηματογράφος σήμερα; Η απάντηση είναι προφανής: Η ταχύτατη εισροή της Αμερικάνικης κουλτούρας στις ζωές μας και η επικράτησή της σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητάς μας.
Mια από τις πιο κοινές και αποτελεσματικές τακτικές διαφήμισης είναι αναμφισβήτητα η τοποθέτηση προϊόντων και η προβολή τους μέσα από ταινίες, σειρές και τηλεοπτικές εκπομπές. Με αυτόν τον τρόπο, μέσα από τη διεθνή επικράτηση της αμερικάνικης τηλεόρασης και του κινηματογράφου επιτυγχάνεται έμπρακτα όχι μόνο η προώθηση αμερικάνικων αλυσίδων και διάφορων πολυεθνικών (π.χ. Coca Cola, εταιρίες fast food), αλλά και η ταχεία διάδοση ιδεών. Βλέποντας τους αγαπημένους μας χαρακτήρες να καταναλώνουν συγκεκριμένα προϊόντα, να φορούν γνωστές μάρκες, να οδηγούν συγκεκριμένα μοντέλα αυτοκίνητων, μας γεννάται η επιθυμία απόκτησης αυτών των προϊόντων. Η επιθυμία αυτή δεν διαμορφώνεται συμπωματικά. Η στροφή προς την κατανάλωση είναι ένας από τους κεντρικότερους άξονες στους οποίους κινείται ο αμερικάνικος κινηματογράφος. Στις περισσότερες ταινίες, ανεξαρτήτως είδους, προβάλλεται ένα συγκεκριμένο μοντέλο ζωής: Η σταθερή και βέβαιη επαγγελματική επιτυχία συνδυασμένη με ένα χλιδάτο lifestyle, αλλά και φυσικά με χρόνο για προσωπική ζωή κι ευχαρίστηση. Στην ουσία, ο κινηματογράφος δεν «πουλάει» προϊόντα, αλλά έναν ολόκληρο τρόπο ζωής που δεν θυμίζει κάτι άλλο πάρα το γνωστό σε όλους μας “American Dream”, στην πιο σύγχρονη -ίσως- εκδοχή του.
Έτσι, ταινίες όπως το “Heathers”, “Clueless”, “Mean girls”, “The Devil wears Prada”, αλλά και σειρές όπως το “Friends”, το σύγχρονο “Emily in Paris” και φυσικά το “Sex and the City”, έφεραν νέες τάσεις μόδας, καθορίσαν τόσο το στυλ όσο και ολόκληρη την αισθητική της εποχής τους. Τηλεοπτικά και κινηματογραφικά ζευγάρια όπως η Elizabeth και ο Mr. Darcy, ο Jack και η Rose, η Katie και ο Hubbell, ο Noa και η Allie, διαμορφώσαν τη νοοτροπία μας για τον έρωτα και την αγάπη, ανύψωσαν ή έριξαν τις απαιτήσεις μας διδάσκοντάς μας είτε την τρυφερή και «καρμική» πλευρά των σχέσεων είτε τη σκληρή τους όψη (“tough love”). Ως αποτέλεσμα, οι προσδοκίες μας απέναντι στη σύναψη των δικών μας προσωπικών σχέσεων φαίνεται να απορρέουν περισσότερο από τα ερεθίσματα που έχουμε από τον κινηματογραφικό κόσμο και λιγότερο από τις δικές μας πραγματικές εμπειρίες.
Οι τυποποιημένες, όμως, και περιτυλιγμένες με τον χολιγουντιανό αέρα απόψεις για τον έρωτα δεν είναι οι μοναδικές που μεταδίδονται. Δυστυχώς, όπως οι περισσότεροι φορείς ψυχαγωγίας έτσι και ο κινηματογράφος έχει τη δύναμη να συμβάλλει στην αναπαραγωγή στερεοτύπων. Μέσα από γνωστές, αγαπημένες ταινίες γίνονται αντιληπτά ορισμένα ρατσιστικά και προσβλητικά φαινόμενα, και αναπαράγονται οι έμφυλοι ρόλοι. Άλλωστε, το θέμα της αντιπροσώπευσης στο Hollywood βρίσκεται συχνά στο επίκεντρο της συζήτησης και κριτικής- συχνά και από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές-, και οπωσδήποτε χρήζει άμεσης επίλυσης.
Αυτή η έλλειψη ποικιλομορφίας έχει δυο βασικές επιπτώσεις στη ζωή μας: Αφενός μας αφήνει εκτεθειμένους σε ερεθίσματα που αφορούν αποκλειστικά μια κουλτούρα, τη λεγομένη “White American Culture”, oδηγώντας μας υποσυνείδητα στο συμπέρασμα ότι οι υπόλοιποι πολιτισμοί παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον, είναι υποδεέστεροι ή ακόμα και ξεπερασμένοι και σε κάθε περίπτωση πρέπει να λησμονούνται. Από την άλλη πλευρά, η αναπαραγωγή των έμφυλων στερεοτυπών έχει ως αποτέλεσμα όλοι οι χαρακτήρες να συγκεντρώνουν όμοια χαρακτηριστικά που κοινωνικά συνδέονται με το φύλο τους. Η ταύτιση του θεατή με τα βιώματα του κάθε χαρακτήρα οδηγεί στην υποσυνείδητη προσπάθεια κατάκτησης και των στερεοτυπικών αυτών χαρακτηριστικών. Τα γυναικεία πρότυπα θέλουν τις γυναίκες, αψεγάδιαστες, γεμάτες αυτοπεποίθηση και ισορροπημένες, ενώ από την άλλη, η πλειονότητα των αρσενικών χαρακτήρων διαθέτει αρρενωπότητα μαχητικότητα, ηγετικότητα και δυναμισμό.
Είναι, επομένως, προφανές ότι η συνεχής αυτή ανάδειξη ενός μόνο πολιτισμού, αλλά και η αναπαραγωγή πληθώρας στερεοτύπων ασκεί μεγάλη πίεση και επιφέρει κινδύνους για όλους μας. Είναι η ταύτιση με τους αγαπημένους μας χαρακτήρες αρνητική κι ανεπιθύμητη; Όχι! Mπορεί οι ανησυχίες που δημιουργούνται να είναι βάσιμες, ωστόσο, η ανάγκη μας να στραφούμε προς ορισμένους χαρακτήρες, να συμπάσχουμε μαζί τους, να γελάσουμε, να κλάψουμε, να συσχετίσουμε τις εμπειρίες τους με τις δικές μας, μας ανακουφίζει και συμβάλλει στην εξασφάλιση της ψυχικής μας ισορροπίας. Ακόμα και η ωραιοποίηση της πραγματικότητας, όταν δεν μας απομακρύνει πλήρως από αυτή, έχει θετικά αποτελέσματα, καθώς μας προσφέρει ένα ευχάριστο διάλειμμα από τις καθημερινές δυσκολίες, μας γεμίζει ελπίδα κι αισιοδοξία.
Εξάλλου, αν προσπαθήσουμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς τις αγαπημένες μας σειρές και ταινίες, μπορούμε ευκολά να διαπιστώσουμε την ανεκτίμητη αξία τους. Αρκεί μόνο να έχουμε στο μυαλό μας ότι το θέαμα που μας προσφέρεται εκφράζει μια συγκεκριμένη κουλτούρα μέσα, μάλιστα, από την οπτική του δημιουργού. Άρα, δεν ταυτίζεται με την πραγματικότητα που εμείς βιώνουμε, αλλά συνιστά μόνο μια συγκεκριμένη αντίληψη και ερμηνεία αυτής της πραγματικότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Hollywood’s inequity is creating a social and economic crisis, fastcompany.com, διαθέσιμο εδώ
- Hollywood’s influence, debatewise.org, διαθέσιμο εδώ
- The Promotion of American Culture through Hollywood Movies to the World, ijert.org, διαθέσιμο εδώ
